Marian Dorotycz-Malewicz

Marian Dorotycz-Malewicz
„Hańcza”, „Ryszard Hańcza”, „Roch”, „Strzemię”, „Topór”
podpułkownik łączności podpułkownik łączności
Pełne imię i nazwisko

Marian Michał Dorotycz-Malewicz

Data i miejsce urodzenia

16 lipca 1895
Manhejm, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

10 października 1945
Rzym, Włochy

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

13 Kresowa Dywizja Piechoty
1 Batalion Telegraficzny
2 Batalion Telegraficzny
5 Batalion Telegraficzny
28 Dywizja Piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa
Kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi

Marian Michał Dorotycz-Malewicz, ps. „Hańcza”, „Ryszard Hańcza”, „Roch”, „Strzemię”, „Topór” (ur. 16 lipca 1895 w majątku Manhejm, w Rosji, zm. 10 października 1945 w Rzymie) – podpułkownik łączności Wojska Polskiego.

Życiorys

Po wybuchu I wojny światowej przerwał naukę w gimnazjum w Odessie i przeniósł się do szkoły oficerskiej. W grudniu 1914 jako chorąży Armii Imperium Rosyjskiego został wysłany na front rumuński[1]. W 1917 po zdemobilizowaniu pełnił służbę w formacjach polskich. Najpierw został adiutantem 1 pułku piechoty, który wchodził w skład Oddziału Polskiego w Odessie pod dowództwem kpt Stanisława Skrzyńskiego a następnie w 1918 pełnił służbę w 4 Dywizji Strzelców Polskich, z którą w czerwcu 1919 przybył do Polski[1].

W Wojsku Polskim służył od czerwca 1919 na stanowisku dowódcy plutonu i kompanii telegraficznej, a następnie jako szef łączności 13 Dywizji Piechoty. W 1921 został dowódcą kompanii w 1 batalionie telegraficznym. W następnym roku został wyznaczony na stanowisko komendanta Kadry 2 batalionu telegraficznego. W 1924 zajmował stanowisko kierownika Referatu Organizacyjno-Mobilizacyjnego i Wyszkoleniowego Szefostwa Łączności Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie[1]. 18 lutego 1928 został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 6. lokatą w korpusie oficerów łączności[2][3]. W 1929 został szefem łączności 28 Dywizji Piechoty w Warszawie, a w marcu 1932 zastępcą dowódcy 5 batalionu telegraficznego w Krakowie[4][5]. W grudniu 1934 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego[6]. W październiku 1935 został szefem łączności 19 Dywizji Piechoty w Wilnie. W marcu 1939 pełnił służbę w Inspektoracie Armii w Wilnie na stanowisku referenta łączności[7].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 był oficerem dowództwa łączności Armii „Prusy”, a następnie Frontu Północnego[8].

W lipcu 1940 rozpoczął działalność konspiracyjną wstępując do Związku Walki Zbrojnej. W lipcu 1941 został szefem sztabu Komendy Obszaru Armii Krajowej Białystok. W połowie 1942 został przeniesiony do Oddziału V Łączności Komendy Głównej Armii Krajowej na stanowisko szefa Wydziału Zrzutów. W tym samym roku został awansowany do stopnia podpułkownika.

W nocy 15/16 kwietnia 1944 odleciał z okupowanej Polski do Wielkiej Brytanii, w operacji lotniczej SOE o kryptonimie „Wildhorn I” (polski kryptonim Most 1), wraz z gen. Stanisławem Tatarem, por Andrzejem Pomianem, wysłannikiem Delegata Rządu Zygmuntem Berezowskim oraz przedstawicielem Stronnictwa Ludowego Stanisławem Ołtarzewskim, po starcie z polowego lądowiska „Bąk” (N51°11′ E22°22′), w okolicach miejscowości Matczyn, 35 km od Lublina, samolotem Dakota FD-919 „I” z brytyjską załogą 267 Dywizjonu RAF, współpilotowanym przez Bolesława Koprowskiego z polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia[9].

2 czerwca 1944 na wniosek gen. Tatara mianowany szefem dowództwa „Elba”, struktury nadzorującej włoskie placówki Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza: Główną Bazę Przerzutową (Bazę nr 11) w Latiano, ośrodek szkolenia cichociemnych (Bazę nr 10) w Ostuni, placówkę „Capri” w Bari oraz centralę łączności „Mewa” w Mesagne. Wymienione bazy i placówki znajdowały się nieopodal lotniska Campo Casale pod Brindisi we Włoszech, skąd startowały samoloty m.in. 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w lotach specjalnych SOE m.in. ze zrzutami cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej[10].

Od początku stycznia 1945, w związku z likwidacją Oddziału VI (Specjalnego), szef niejawnej placówki „Niebo” (Rzym) w centrali konspiracyjnej „Hel” założonej przez gen. Tatara. Na jego polecenie przechowywał część tzw. funduszu „Drawa”, tj. ponad 1,1 mln USD w skrzynkach zawierających sześciokieszeniowe parciane pasy z paczkami banknotów, oklejone impregnowanym płótnem z okienkami, pozwalającymi sprawdzić zawartość bez otwierania. Paczki banknotów były opieczętowane, kieszenie przeszywano grubą, mocną, jedwabną nicią, której końce plombowano. Każdy pas posiadał numer; jeśli zawierał banknoty 10-dolarowe, jego wartość wynosiła 18 tys.; jeśli 20-dolarowe – 36 tys. USD. Jeśli w pasie były złote monety 10-dolarowe, mieścił 2,4 tys. USD; jeśli złote monety 20-dolarowe – 3,6 tys. USD. Pasy te były używane przez cichociemnych do przerzutu pieniędzy na potrzeby Armii Krajowej[10].

W związku z prowadzeniem nielegalnej (wbrew brytyjskiemu zakazowi) łączności radiowej z Włoch, związanej z działalnością centrali konspiracyjnej „Hel”, po interwencji gen. Harolda Alexanda 2 października 1945 wezwany przez gen. Władysława Andersa do kwatery 2 Korpusu Polskiego w Porto San Giorgio, osadzony w areszcie domowym, po kilku dniach uciekł. Gen. Anders ściśle tajnym rozkazem L.dz. 5745 z 5 października 1945 powołał komisję do przejęcia przez 2 Korpus wszystkich aktywów i dokumentów dawnej Głównej Bazy Przerzutowej (Baza nr 11); wcześniej 29 września 1945 rozkazał mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu byłemu komendantowi Bazy nr 11 jednostronne przejęcie jej akt, szyfrów, radiostacji oraz wszelkich skrytek[10]. 5 października 1945 komisja Jaźwińskiego znalazła skrytkę założoną przez ppłk Dorotycz-Malewicza na strychu szpitala i klasztoru Bonifratrów Fatebenefratelli na Wyspie Tyberyjskiej w Rzymie (Włochy). W skrzyni zamkniętej na dwie kłódki znajdowały się dwie skrzynki oznaczone numerami "4" oraz "5", a w nich walizki z tymi samymi numerami[11][10]. Po komisyjnym otwarciu walizek okazało się, że znajdowały się w nich dolary papierowe (głównie w pasach, łącznie na kwotę 1.136.638 (milion sto trzydzieści sześć tysięcy sześćset trzydzieści osiem)[12][10].

Poszukiwany po ucieczce przez wywiad 2 Korpusu Polskiego ppłk. „Hańcza” został odnaleziony 9 października 1945, o godz. 9.30 w wynajmowanym mieszkaniu w Rzymie, przy Fonte di Fauno. Według radiogramu rzymskiej placówki wywiadu 2 Korpusu, na widok trzyosobowego patrolu „Hańcza” strzelił sobie w głowę z pistoletu służbowego[13], w nocy 9/10 października zmarł w 104 Brytyjskim Szpitalu Wojskowym w Rzymie. W jego mieszkaniu znaleziono dwa listy pożegnalne, w tym jeden z dyspozycją co do przeznaczenia poszczególnych rzeczy osobistych. W liście do swego adiutanta por. Czesława Micińskiego napisał, że "odchodzi na skutek zdrady i podpisania fałszywego oświadczenia wobec Dowódcy Korpusu"[13]. W raporcie lekarskim o oględzinach pośmiertnych stwierdzono jedną ranę wlotową oraz jedną ranę wylotową w czaszce – "Kula przeszła przez obydwa czołowe płaty mózgu, wychodząc z lewego płata czołowego w punkcie położonym nieco wyżej i ku tulowi od rany wlotowej"[14]. Po śmierci ppłk „Hańczy” wywiad 2 Korpusu w radiogramie z 11 października 1945 meldował, że "prasa włoska wczoraj i dzisiaj podała fantastyczne okoliczności sprawy, przekręcając nazwisko. Sprawę przedstawia jako szpiegowską. Anglicy obiecali interweniować, tłumacząc samobójstwo w związku z kontrolą i stwierdzeniem nadużycia władzy"[15]. W 1963 roku Władysław Michniewicz w paryskiej „Kulturze”[16] oskarżył wywiad 2 Korpusu o zamordowanie „Hańczy”[10][10]. Jego śmierć stała się pretekstem do oskarżania gen. Andersa także później o domniemane wydanie rozkazu morderstwa[17].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. a b c Buczek 1991 ↓, s. 10.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 lutego 1928 roku, s. 49.
  3. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 263, w marcu 1939 był jedynym majorem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 w korpusie oficerów łączności, grupa liniowa.
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 240.
  5. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 268, 768.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 254.
  7. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 419.
  8. Głowacki 1986 ↓, s. 337.
  9. Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 203–206, ISBN 83-86225-10-6.
  10. a b c d e f g Zbigniew S. Siemaszko, Działalność generała Tatara, Lublin: Norbertinum, 2004, ISBN 83-7222-192-8.
  11. Protokół (komisji Jaźwińskiego) znalezienia, odebrania i otwarcia zawartości skrytki, założonej przez płk. Hańcza Ryszarda i por. Miciński Czesława, w Ospedale dei Fatebenefratelli na wyspie Tiberina w Rzymie, spisanego w Kancelarii Placówki „R” dnia 5.X.1945, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 5 października 1945.
  12. „Sprawozdanie końcowe” komisji mjr dypl. Jana Gorzko, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej”, sygn. SK 26/39, 12 października 1945.
  13. a b Radiogram rzymskiej placówki wywiadu 2 Korpusu z godz. 15.50, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 9 października 1945.
  14. Raport o oględzinach pośmiertnych, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 13 października 1945.
  15. Radiogram rzymskiej placówki wywiadu 2 Korpusu z godz. 16.oo, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 11 października 1945.
  16. Władysław Michniewicz, Śmierć płk. Hańczy, „Kultura” (10/92), Paryż: Instytut Literacki, 1963, s. 87–103.
  17. Andrzej Fedorowicz: Gen. Anders kazał zamordować polskiego oficera? W tle wielkie pieniądze
  18. M.P. z 1939 r. nr 121, poz. 282 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  19. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 263.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Roman Buczek: Rozgrywka o dolary. Kielce: 1991.
  • Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
  • Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 47–48. ISBN 83-211-0758-3.
  • Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 431. ISBN 83-211-1055-X.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Media użyte na tej stronie

PL Epolet pplk.svg
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP