Marian Eile

Marian Eile

Marian Eile-Kwaśniewski

Bracia Rojek, Krecia Pataczkówna, Lord Gallux, Makaryn z Cedetu, Martin Nabiałek, mgr Kawusia, Salami Kożerski

Tablica pamiątkowa na kamienicy, w której mieszkał, Kraków ul. Mała 5. Eile mieszkał w mieszkaniu numer 7
Data i miejsce urodzenia	7 stycznia 1910 Lwów
Data i miejsce śmierci	2 grudnia 1984 Kraków
Zawód, zajęcie	dziennikarz, malarz
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Rodzice	Henryk Eile, Gustawa Rychter
Małżeństwo	Katarzyna Grzymalska

Marian Adam Eile-Kwaśniewski, ps. „Bracia Rojek”, „Krecia Pataczkówna”, „Lord Gallux”, „Makaryn z Cedetu”, „Martin Nabiałek”, „mgr Kawusia”, „Salami Kożerski”^[1] (ur. 7 stycznia 1910 we Lwowie, zm. 2 grudnia 1984 w Krakowie) – polski dziennikarz, satyryk, malarz i scenograf. Twórca i w latach 1945-1969 redaktor naczelny tygodnika „Przekrój”.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej 7 stycznia 1910 we Lwowie jako Marian Tadeusz Adam Eile^[2]. Jego ojcem był Henryk Eile (1878-1949), historyk administracji, prawnik i publicysta, legionista i pułkownik Wojska Polskiego^[3], matką Gustawa Teodora z domu Rychter (ur. w 1885)^[4][2]. Siostrą Gustawy była recytatorka Kazimiera Rychterówna^[5].

W 1929 ukończył Gimnazjum imienia Stefana Batorego w Warszawie^[6]. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. W 1930 przeniósł się na ten sam kierunek studiów na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł magistra prawa uzyskał w 1934^[7]. Od lutego 1935 do wybuchu II wojny światowej był aplikantem adwokackim w kancelarii Aleksandra Jurkowskiego^[7]. W latach 30. rozpoczął współpracę z „Wiadomościami Literackimi”, następnie został ich pracownikiem etatowym, publikował tam rysunki i fotomontaże, wymyślał konkursy i zagadki, projektował także witrynę w siedzibie pisma^[8].

Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany (posiadał stopień podporucznika rezerwy), służył w 22 Baterii Motorowej Artylerii Przeciwlotniczej, gdzie był dowódcą 4. plutonu^[9]. W połowie września 1939 znalazł się szpitalu z powodu dezynterii, następnie uniknął niewoli niemieckiej^[10]. Jesienią 1939 przedostał się do Lwowa^[10]. W 1940 rozpoczął pracę jako scenograf w tamtejszym Państwowym Teatrze Miniatur^[11]. Po wejściu do Lwowa Niemców ukrywał się, od sierpnia 1942 posługiwał się dokumentami na nazwisko Zdzisław Kwaśniewski^[12]. 15 października 1942 ożenił się z Katarzyną Grzymalską, córką Wiesława Grzymalskiego, architekta^[13]. Jego żona przyjęła fikcyjne nazwisko męża i posługiwała się nim do śmierci^[14]. Sam Eile formalnie zmienił nazwisko na Eile-Kwaśniewski w 1948^[14].

Jesienią 1942 wyjechał z żoną do Radomia, gdzie mieszkali jego rodzice^[15], tam pracował fizycznie^[16]. W 1945 w poszukiwaniu pracy przyjechał do Łodzi. Tam spotkał Jerzego Borejszę, który powierzył mu redagowanie w Krakowie kolorowego magazynu^[17]. W Krakowie odpowiadał początkowo za „Ilustrację Polską” (dodatek do „Dziennika Polskiego”), która ukazywała się od 18 lutego do 25 marca 1945^[18]. Następnie został redaktorem naczelnym ukazującego się od 15 kwietnia 1945 tygodnika „Przekrój”^[19].

Pod jego kierunkiem „Przekrój” stał się jednym z najciekawszych czasopism całego obozu socjalistycznego, kształtując powojenne pokolenie polskiej inteligencji^[20]. W zespole redakcyjnym i wśród współpracowników obecni byli m.in. Janina Ipohorska^[21], Konstanty Ildefons Gałczyński^[22], Sławomir Mrożek^[23], Daniel Mróz^[24], Leopold Tyrmand^[25], Ludwik Jerzy Kern^[26], Zbigniew Lengren^[27], Barbara Hoff^[28], Jerzy Waldorff^[29], Kazimierz Wiśniak^[30], Adam Macedoński^[31], Wojciech Plewiński^[32], Juliusz Kydryński^[33], Kika Szaszkiewiczowa^[34], Lucjan Kydryński. Na łamach tygodnika propagował muzykę jazzową^[35] i twórczość Piwnicy pod Baranami^[36], współczesną plastykę i malarstwo^[37]. Był twórcą koncepcji szaty graficznej i linii programowej „Przekroju”. Był autorem rubryki Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika.

Razem z Janiną Ipohorską, Romanem Szydłowskim i Jerzym Waldorffem założył w Krakowie w 1946 kabaret Siedem Kotów^[38]. Od września 1948 do 1950 był wykładowcą w Studium Scenografii Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Krakowie^[39]. Projektował scenografię dla teatrów krakowskich, a także w Łodzi, Tarnowie i Warszawie^[40]. Był też autorem licznych obrazów tworzonych w specyficznej dla niego technice (za pomocą farby akrylowej).

Pod wpływem antysemickiej nagonki lat 1967-1968 wyjechał w marcu 1969 do Francji^[41]. Tam podjął pracę jako rysownik w dzienniku France Soir^[42]. Zrezygnował z funkcji redaktora naczelnego Przekroju w październiku 1969^[20]. W listopadzie 1970 wrócił do Polski^[43]. Od 1974 współpracował ze „Szpilkami”, gdzie redagował rubrykę „Franciszek i inni”^[44].

Płyta nagrobkowa na Cmentarzu Rakowickim

Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[45].

Bibliografia

• Tomasz Potkaj: Przekrój Eilego. Biografia całego tego zamieszania z uwzględnieniem psa Fafika. Kraków: Mando, 2019. ISBN 978-83-277-1719-1.
• Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika. Wydawnictwo Iskry 2008, ISBN 978-83-244-0059-1.
• Maria Anna Potocka, Agnieszka Sachar: Marian Eile. Artysta i redaktor. Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK 2020. ISBN 978-83-65851-41-3.

Przypisy