Marian Lalewicz

Marian Lalewicz

Data i miejsce urodzenia	21 listopada 1876 Wyłkowyszki
Data i miejsce śmierci	sierpień 1944 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	architektura, konserwacja zabytków architektury
Epoka	klasycyzm
Odznaczenia

Marian Lalewicz (ur. 21 listopada 1876 w Wyłkowyszkach, zm. w sierpniu 1944 w Warszawie)^[1] – polski architekt, przedstawiciel akademickiego klasycyzmu^[2].

Życiorys

W 1895 ukończył gimnazjum w Suwałkach. Studiował na Wydziale Architektury Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, kończąc studia z wyróżnieniem w 1901. Dzięki uzyskanemu stypendium kształcił się w Szwecji, Norwegii, Niemczech, Austrii i Włoszech. Do 1917 wykładał historię sztuki i architektury w uczelniach petersburskich, jednocześnie projektując budowle w Moskwie i Petersburgu.

Po powrocie do kraju (1918) wykładał w Akademii Sztuk Pięknych i na Politechnice Warszawskiej^[1]. W latach 1925–1927 dziekan Wydziału Architektury, a w 1935–1938 prorektor Politechniki Warszawskiej. Działał w Towarzystwie Opieki nad Zabytkami Przeszłości pełniąc od 1930 aż do wybuchu wojny funkcję prezesa Towarzystwa.

Podczas obrony Warszawy w 1939 komendant Pogotowia Technicznego. Uczestniczył w tajnym nauczaniu studentów architektury, od 1942 nauczyciel w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej. W 1943 został wysiedlony przez Niemców ze swojego domu przy ul. Górnośląskiej 41^[3]. Zamieszkał przy ul. Muranowskiej 12.

Został rozstrzelany przez Niemców w czasie powstania warszawskiego w sierpniu 1944 wraz z ok. 200 innymi osobami w egzekucji przy ul. Dzikiej 17^[4]. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 244-I-29)^[5].

Grób symboliczny Mariana Lalewicza na cmentarzu Powązkowskim

Był autorem słownika zwrotów używanych w literaturze w czterech językach, który zaginął w czasie powstania warszawskiego^[1].

Ważniejsze projekty w Rosji

• Pałacyk M. K. Pokotiłowej w Petersburgu (1909)
• Dom towarowy firmy futrzarskiej Mertensa w Petersburgu (1911–1912)
• Kamienica M. Sołowiejczika w Petersburgu przy ul. Pestela 7 (1911–1913)
• Kinoteatr „Parisiana” w Petersburgu (1913–1914)
• Gmach Banku Syberyjskiego przy ul. Newski Prospekt 44 w Petersburgu (1908–1910)
• Budynek administracyjny Towarzystwa Rosyjsko-Amerykańskiej Manufaktury „Trieugol’nik” w Moskwie (1916)

Ważniejsze projekty w Polsce

Projekty Mariana Lalewicza

Budynek Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie

Państwowy Bank Rolny w Warszawie

Dom towarowy Mertensa w Sankt Petersburgu

Pałacyk M.K. Pokotiłowej w Sankt Petersburgu

Gmach Banku Sybersyjskiego w Sankt Petersburgu

Przebicie ul. Bonifraterskiej na plac Krasińskich w Warszawie

Bank Rolny w Toruniu

Kamienica Ericssona w Alejach Ujazdowskich 47 w Warszawie

Dom dochodowy Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie przy ul. Filtrowej 68

Państwowy Instytut Geologiczny – wnętrze

Budynek mieszkalny przy ul. Mokotowskiej 51/53 w Warszawie

Przebudowa koszar świętokrzyskich na Katolicki Uniwersytet Lubelski

Willa własna, ul. Górnośląska 41 w Warszawie

Budynek Narodowego Banku Polskiego w Siedlcach

• gmach Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych przy ul. Targowej 74 w Warszawie (1928–1929)
• gmach Banku Rolnego przy ul. Nowogrodzkiej 50 w Warszawie (1926–1927)
• Budynek Państwowego Instytutu Geologicznego przy ul. Wiśniowej 4 w Warszawie (1923–1930)^[1]
• kamienica przy ul. Mokotowskiej 51/53 w Warszawie (1923–1925)
• kamienica Ericssona o dwóch frontach: Al. Ujazdowskie 47 i Mokotowska 60 w Warszawie (1922–1925)
• zespół domów mieszkalnych Pocztowej Kasy Oszczędności przy ul. Brzozowej, Bugaj, Celnej w Warszawie (1921–1923)
• Dom dochodowy Pocztowej Kasy Oszczędności przy ul. Filtrowej 68 (1926)
• dom własny w Kolonii Profesorskiej przy ul. Górnośląskiej 41 w Warszawie
• gmach Banku Polskiego przy pl. Wojciecha Bogusławskiego 2 w Kaliszu (1924–1926)
• koszary Marynarki Wojennej – obecnie siedziba Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni (1927)
• kościół garnizonowy w Gdyni (1935–1939)
• budynek Szpitala Morskiego w Gdyni^[1]
• gmach Banku Polskiego w Sosnowcu (ob. ING Bank Śląski), ul. St. Małachowskiego 7 (1922–1924)
• budynek Narodowego Banku Polskiego w Siedlcach
• przebudowa tzw. koszar świętokrzyskich w Lublinie na gmach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
• gmach Państwowego Banku Rolnego w Lublinie (obecnie NBP).
• gmach Banku Rolnego w Toruniu (1937–1939)
• budynek Państwowego Banku Rolnego w Łucku
• budynek Banku Związku Spółek Zarobkowych przy ul. Sienkiewicza 24 w Łodzi^[1]
• willa W. Staniszewskiego w Zalesiu Dolnym^[1]
• przywrócenie Pałacowi Staszica przebudowanemu na cerkiew św. Tatiany Rzymianki pierwotnego klasycystycznego wyglądu (1924–1926)

Oprócz tego kierował pracami konserwatorskimi w warszawskich pałacach: Rady Ministrów (1918–1921), Prymasowskim (adaptacja na siedzibę Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych), Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu i Ministra Skarbu (na siedzibę Ministerstwa Skarbu)^[6] oraz Raczyńskich (adaptacja na siedzibę Ministerstwa Sprawiedliwości). Według projektu Mariana Lalewicza przebito ulicę Bonifraterską przez budynek Sądu Apelacyjnego (1936–1937)^[7].

W 1939 opracował niezrealizowany projekt rekonstrukcji Kaplicy Moskiewskiej^[8].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[9]
• Złoty Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[10].

Upamiętnienie

• W 1986 imieniem Mariana Lalewicza nazwano ulicę na warszawskim Ursynowie^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Hanna Krzyżanowska, Lalewicz Marian, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 1, Poznań, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, 2000, ISBN 83-900862-7-1
• Adam Zwoliński: Marian Lalewicz (1876–1944) (pol.). Pracownia Historyczna Politechniki Warszawskiej, 1984. [dostęp 2009-07-17].

Linki zewnętrzne

• Piśmiennictwo Mariana Lalewicza – bibliografia i pełne teksty publikacji
• Dzieła Mariana Lalewicza w bibliotece Polona