Marian Lityński

Grób Mariana Lityńskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Marian Lityński, ps. „Garbaty” (ur. 30 listopada 1899 w Tarnobrzegu, zm. 7 lutego 1984) – polski profesor nauk rolniczych, twórca i rektor Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie (1954–1962), wieloletni poseł do Krajowej Rady Narodowej (1945–1947), do Sejmu Ustawodawczego (1947–1952) oraz Sejmu II kadencji (1957–1961).

Życiorys

W 1921 ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, po czym pełnił obowiązki dyrektora Wydziału Doświadczalnego Towarzystwa Gospodarskiego Małopolski Wschodniej we Lwowie (1922–1931). W tym samym okresie pracował jako wykładowca w Szkole Głównej Gospodarskiej w Snopkowie pod Lwowem, po czym objął stanowisko dyrektora Szkoły Ogrodniczej w Zaleszczykach (do 1933). W 1933 został nauczycielem w Średniej Szkole Rolniczej w Czernichowie (do 1938), a rok później uzyskał doktorat z dziedziny nauk rolniczych. W latach 1938–1939 pełnił obowiązki dyrektora Szkoły Średniej Ogrodniczej na Ursynowie. Podczas II wojny światowej był więziony w obozach koncentracyjnych (Auschwitz, Oranienburg, Buchenwald). Stał na czele sztabu Kadry Polski Niepodległej (KPN).

Po 1945 objął stanowisko naczelnika Departamentu Oświaty w Ministerstwie Rolnictwa. Kontynuował pracę naukową: był kierownikiem Katedry Warzywnictwa i Oddziału Ogrodnictwa Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Politechniki Wrocławskiej (od 1947 do 1954). W 1954 tworzył od podstaw Wyższą Szkołę Rolniczą w Szczecinie, której został rektorem (do 1962). W latach 1962–1970 kierował Katedrą Biologii Nasion i Nasiennictwa WSR w Poznaniu, po czym przeszedł na emeryturę.

Udzielał się politycznie. W 1945 został członkiem Krajowej Rady Narodowej reprezentując okręg Warszawa. Należał do SP – frakcji „Zrywu” opozycyjnej wobec Karola Popiela. Był pełnomocnikiem Zarządu Głównego SP na okręg dolnośląski. Stał na czele Wydziału Młodych ZG SP. W 1947 po raz kolejny uzyskał mandat poselski z listy państwowej Bloku Demokratycznego^[1]. Zasiadał w komisji ds. projektu ustroju naczelnych władz Rzeczypospolitej (tzw. małej konstytucji). W październiku 1949 wraz z Feliksem Widy-Wirskim i jego stronnikami opuścił partię nie zgadzając się z polityką prowadzoną przez Stefana Brzezińskiego. Do Sejmu powrócił jako bezpartyjny po odwilży październikowej (1957–1961).

Zasiadał w Radzie Naukowej IHAR (1951–1971) w Radzikowie oraz Sekcji Biologii Nasion i Nasiennictwa PAN (jako jej prezes). Był członkiem Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Międzynarodowego Stowarzyszenia Nasiennictwa oraz Instytutu Warzywnictwa (w tym przewodniczącym jego Rady Naukowej 1965–1970). W 1974 został doktorem honoris causa Akademii Rolniczej w Szczecinie.

Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera D4-5-11)^[2].

W dniu 4 lipca 2014 największa sala wykładowa Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie Audytorium Maximum została nazwana imieniem profesora Mariana Lityńskiego^[3].

Wybrane publikacje

• Biologiczne podstawy nasiennictwa, Warszawa 1982
• Ogórki pod szkłem, Warszawa 1970
• Ogórki w gruncie, Warszawa 1973
• Warzywnictwo: podręcznik dla techników ogrodniczych, Warszawa 1982

Przypisy

Bibliografia

• Kto jest kim w Polsce, Warszawa 1984
• Katalog Biblioteki Narodowej
• Andrzej Andrusiewicz, Stronnictwo Pracy: 1937-1950: ze studiów nad dziejami najnowszymi chadecji w Polsce, Warszawa 1988
• Mirosław Piotrowski, Służba idei czy serwilizm?: Zygmunt Felczak i Feliks Widy-Wirski w najnowszych dziejach Polski, Lublin 1994 (red. Marian Rybicki)
• Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej: 1947-1952, IPiP PAN, Wrocław 1997