Marian Marek Drozdowski

Marian Marek Drozdowski

Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1932 Łask
Zawód, zajęcie	historyk
Odznaczenia

Marian Marek Drozdowski (ur. 1 lutego 1932 w Łasku^[1]) – polski historyk, biografista i varsaviansta, profesor nauk humanistycznych.

Życiorys

Młodość i studia

Jest synem Jana Drozdowskiego (1899-1983) członka Polskiej Organizacji Wojskowej, I Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego i powstańca śląskiego, kupca, po wojnie działacza spółdzielczego oraz Heleny Drozdowskiej z Sosnowskich (1905-1990).

W czasie wojny wraz z rodziną przeżył obóz hitlerowski w Łodzi przy ul. Łąkowej i wypędzenie do Beskidu Sądeckiego. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Brzesku-Słotwinie oraz na tajne komplety. Po wojnie ukończył w 1948 gimnazjum im. T. Kościuszki w Łasku oraz Liceum Handlowe w Pabianicach (1950). Od 1950 studiował na Wydziale Transportu w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie (pracownik naukowy tej uczelni w latach 1951-1955). W Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie przygotował pracę magisterską pt. „Kolejowa obsługa Portu Szczecińskiego” obronioną w 1955 roku. Wśród profesorów WSE prym wiedli byli współpracownicy wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, na czele z opiekunem pracy magisterskiej prof. Bolesławem Kaczmarkiewiczem^[2].

Praca naukowa

W latach 1955-1958 studiował historię w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR, przygotowując rozprawę doktorską pt. „Polityka gospodarcza rządu polskiego w latach 1936-1939”. Praca obroniona została w 1960 w Instytucie Historii PAN, w którym pozostał etatowym pracownikiem^[3][4]. W latach 1955-1957 był pracownikiem naukowym Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR. Po zlikwidowaniu Instytutu Nauk Społecznych pozwolono mu zorganizować Zespół Dziejów PPS przy Zakładzie Historii Partii (pracownik naukowy tego Zakładu w latach 1958-1963^[5]). Wkrótce jednak zaatakował go osobiście na plenum KC PZPR Władysław Gomułka za idealizację rewizjonistycznej i oportunistycznej PPS. Po kolejnych oskarżeniach ze strony Gomułki jego Zespół został rozwiązany, a on usunięty z pracy^[6].

W 1958 wstąpił do Towarzystwa Miłośników Historii, w którym działa nieprzerwanie do dziś. Za działalność w ramach tego towarzystwa był wielokrotnie ostro krytykowany za upowszechnianie poglądów wrogich „władzy ludowej”, jednocześnie w czasach odwilży otrzymał Krzyż Kawalerski i Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[7].

W 1966 obronił pracę habilitacyjną pt. „Klasa robotnicza Warszawy. Studium składu i struktury społecznej”. Wkrótce potem został kierownikiem Pracowni Badania Dziejów Warszawy, którą społecznie prowadzi do dziś. Reprezentując w łonie PZPR nurt pepesowski był stale narażany na konflikty. Znalazło to wyraz w 1966 w głośniej naradzie Wydziału Nauki KC we Wrześni, na której został ostro zaatakowany za zorganizowanie w IH PAN dyskusji o etyce historyka. Na konferencji przypomniano obowiązki moralne historyka, który szukając prawdy historii nie może być uzależniony od jakichkolwiek skrępowań ideologicznych, politycznych i administracyjnych.

W 1972 otrzymał stopień profesora nadzwyczajnego^[3], po opublikowaniu serii studiów o dziejach Warszawy i jej syntezy^[8].

Był stypendystą Departamentu Stanu USA, Fundacji Kościuszkowskiej i Instytutu Gospodarstwa Społecznego (IGS). Prace nad pamiętnikami emigrantów, biorących udział w konkursie IGS z 1936, spowodowały zajęcie się przez Drozdowskiego tematyką dziejów USA, stosunków polsko-amerykańskich i dziejami Polonii^[9].

Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1989 po opracowaniu źródeł dotyczących „Ludności cywilnej w Powstaniu Warszawskim 1944 r.” oraz „Exodusu Warszawy. Losu ludności i miasta po Powstaniu”. W latach 1990-2002 był profesorem Uniwersytetu Opolskiego^[3], koncentrując się na dziejach Śląska^[10]. W dalszym ciągu pisał kolejne monografie i organizował konferencje naukowe. Obecnie, wraz z zespołem, we współpracy z IPN Warszawy, kieruje pracą nad „Archiwum Marcelego Porowskiego Prezydenta powstańczej Warszawy”. Jest promotorem kilku rozpraw doktorskich dotyczących dziejów Warszawy i biografistyki^[3].

Działalność społeczna i polityczna

W 1953 dwukrotnie przesłuchiwany przez oficerów Urzędu Bezpieczeństwa i zagrożony utratą wolności.

W marcu 1953 po śmierci Stalina, w czasie przymusowych akademii, studenci, którzy pozostali w osiedlu, wyrzucili na bruk gipsowe popiersie sowieckiego dyktatora. Był on wtedy przewodniczącym samorządu osiedla z ramienia Związku Studentów Polskich. We wrześniu 1952 roku w Warszawie w czasie trwania Kongresu Międzynarodowego Związku Studentów zarzucono mu demonstracyjne bratanie się z delegacją szkocką. Jej członkowie na Kongresie przypomnieli terrorystyczne rządy bezpieki w PRL. Wówczas spotkała go ostra nagana wpisana do akt personalnych.

W latach 1945-1949 działał w ZHP. W 1949 wstąpił do PZPR, wraz z kolegami z Pabianic, jako socjalista chcąc bronić tradycji PPS w tej organizacji, ponieważ wychował się w tradycji Pawła Łaskiego - członka Organizacji Bojowej PPS, skazanego na 12 lat katorgi^[11]. Członek KW PZPR w Szczecinie w latach 1951-1955.

Od 1964 do 1968 był bliskim współpracownikiem Tadeusza Szturm de Sztrema (aż do jego śmierci), organizatora tajnych spotkań niezależnych socjalistów. W latach 1966 do 1968, pełnił z wyboru funkcję sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej Instytutu Historii PAN, z której został zwolniony w kwietniu 1968^[12]. Wkrótce potem przejął obowiązki wicedyrektora Instytutu i kierownika Pracowni Badania Dziejów Warszawy IH PAN. Nominacja ta nie spowodowała zmiany jego kontestującej postawy politycznej. W tymże roku cenzura wydawnicza „Książki i Wiedzy” wstrzymała druk jego pracy pt. „Szkice z dziejów II Rzeczypospolitej”, zawierającej pozytywną ocenę dorobku Polski Niepodległej lat 1918-1939.

Na łamach „Trybuny Ludu” został zaatakowany za dyskusję, zorganizowaną na łamach „Miesięcznika Literackiego” z okazji 50. rocznicy odzyskania niepodległości. Nowi redaktorzy PWN ostro skrytykowali go za umieszczenie na łamach „Studiów Warszawskich” wspomnień Idy Kamińskiej i jej małżonka o dziejach Teatru Żydowskiego w Warszawie.

W 1976 stanął przed Warszawską Komisją Kontroli Partyjnej za nielegalne zorganizowanie uroczystości publicznej przy symbolicznym grobie Stefana Starzyńskiego w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach.

Wiosną 1980 otrzymał naganę Wydziału Nauki KC PZPR za działalność w konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”. Zarzucono mu utrzymywanie kontaktów z przywódcami Kongresu Polonii Amerykańskiej, wykorzystanie gościny wiceprezesa Kongresu, Kazimierza Łukomskiego, publiczne wystąpienia w Instytucie Piłsudskiego, Fundacji Kościuszkowskiej i Instytucie Hoovera. Jego reakcją na te zarzuty było złożenie na ręce wiceprezesa PAN, prof. Władysława Markiewicza memorandum, w którym zrzekł się w 1981 roku członkostwa PZPR, poddając jednocześnie ostrej krytyce politykę jej kierownictwa wobec społeczeństwa i „Solidarności”.

W latach 80. kierował Komisją Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce i Sekcją I J. Paderewskiego Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.

W czasach narodzin „Solidarności”, której był członkiem, uczestniczył w dziesiątkach spotkań w głównych miastach przemysłowych Polski. Zamieszczał artykuły pod pseudonimem: „Andrzej Sosnowski”, „Ski”, „Mak” m.in. na łamach „Krytyki”^[13]. 14 grudnia 1981 na Nowym Mieście w Warszawie był współorganizatorem Obywatelskiego Komitetu im. Józefa Piłsudskiego, który w stanie wojennym i po jego zawieszeniu organizował spotkania popularyzujące myśl J. Piłsudskiego. Wykorzystywał do tego prasę podziemną i katolicką, w tym zeszyty Archikonfraterni Warszawskiej i Studium Nauki Społecznej Kościoła na Solcu.

W czasie stanu wojennego, przed jego zakończeniem, został wezwany do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, podobnie jak prof. Tadeusz Łepkowski, Ernest Bryll i wielu działaczy „Solidarności”, gdzie zagrożono mu utratą pracy, gdyby nadal kontynuował konspiracyjną działalność antypaństwową. Działalność tę kontynuował.

Staraniem M. Drozdowskiego i pod jego przewodnictwem powstały w Warszawie pomniki: Stefana Starzyńskiego (1992), Henryka Sienkiewicza (2000), Tadeusza Kościuszki (2010) oraz tablice pamięci: Wojciecha Korfantego (2012) Marcelego Porowskiego (2013, obie w Warszawie), a także prof. Jana Karskiego w Łodzi i w Opolu (2014) oraz Zygmunta Sosnowskiego w Łasku (2015). Był także jednym z inicjatorów odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Pracuje także w Obywatelskich Komitetach Budowy Pomnika Władysława Reymonta i Wojciecha Korfantego w Warszawie.

Wybrane publikacje

Jest autorem wielu prac z zakresu historii Polski i Warszawy, m.in.:

• Ignacy Jan Paderewski: zarys biografii politycznej, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1986.
• Ignacy Jan Paderewski : pianista, kompozytor, mąż stanu, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2001.
• Stefan Starzyński, prezydent Warszawy, Warszawa 1976 i 1980, PIW,
• Starzyński. Legionista, polityk gospodarczy, prezydent Warszawy Wydawnictwo Iskry 2006
• Archiwum polityczne Eugeniusza Kwiatkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2002. ISBN 83-7059-612-6.
• Eugeniusz Kwiatkowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2001. ISBN 83-04-04567-2.
• Eugeniusz Kwiatkowski w polskiej historiografii i publicystyce historyczno-ekonomicznej. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1992. ISBN 83-900329-3-7.
• Eugeniusz Kwiatkowski : człowiek i dzieło. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989. ISBN 83-08-02092-5.
• Archiwum Morskie Eugeniusza Kwiatkowskiego. Gdynia: WSAiB im. E.Kwiatkowskiego, 2009. ISBN 83-62215-00-3.
• Historia Warszawy wraz z Andrzejem Zahorskim, Warszawa 1972, PWN
• Alarm dla Warszawy. Obrona cywilna stolicy we wrześniu 1939 r., Warszawa 1964, wyd. Wiedza Powszechna
• Warszawa żegna Jana Pawła II wraz z Markiem Sidorenko, Warszawa 2010, wyd. Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna ADAM
• Marceli Porowski Prezydent Powstańczej Warszawy. Wydawnictwo Vipart, 2010. ISBN 978-83-87124-80-9.
• Józef Piłsudski. Naczelnik Państwa Polskiego 14 XI 1918-14 XII 1922, Warszawa 2018, Oficyna Wydawnicza „Rytm”

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda M. St. Warszawy nadana przez radę miejską za osiągnięcia w dziedzinie warsawianistyki (1964)
• Nagroda „Polityki” (trzykrotna) za: "Polityka gospodarcza Rządu RP w latach 1936-1939" (1964); "Stefan Starzyński Prezydent Warszawy" (1972); "Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim" (1975)
• Nagroda plebiscytu telewidzów „Wiktora” za 10-odcinkowy serial telewizyjny „Rzeczpospolita Nieznana”. (1990).
• Złoty medal i dyplom Tadeusza Manteuffla za zasługi dla IH PAN (1993)
• Medal i dyplom Związku Piłsudczyków za popularyzację tradycji Marszałka J. Piłsudskiego. (1995)
• Medal i dyplom Prymasa Kardynała Józefa Glempa za zasługi dla Metropolii Warszawskiej z okazji jej 200-lecia (1998)
• Nagroda ZAIKS-u za wybitne varsaviana (2000)
• Dyplom i medal Eugeniusza Kwiatkowskiego od Rady Miasta Gdyni za badania nad dziejami polskiej polityki morskiej (2003)^[14]
• Nagroda Brata Alberta od środowisk katolickich za badania z dziejów Kościoła (2007)
• Medal Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego od prezydentów Warszawy III Rzeczypospolitej za zasługi dla M. St. Warszawy (2008)
• Dyplom i medal „Pro Masovia” od Marszałka Sejmiku Mazowieckiego z okazji 80 urodzin (2012)^[15]
• Pierścień gen J. Hallera od zarządu głównego Ligi Morskiej i Rzecznej (2012)
• Honorowy obywatel Łasku (2012)
• Honorowy obywatel Stalowej Woli (2012)^[16]
• Nagroda im. Witolda Hulewicza Stowarzyszenia Pisarzy Polskich za osiągnięcia w dziedzinie biografistyki (2014)^[17]

Członkostwo w stowarzyszeniach

• członek konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”
• członek „Solidarności” od 1980 do dzisiaj
• członek pierwszego zarządu (1988) Towarzystwa Przyjaciół "Powściągliwości i Pracy"
• przewodniczący zarządu Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie (1990-1996, obecnie przewodniczący Komisji Studiów Krytycznych i Biografistyki)
• członek rady naukowej Muzeum im. Jana Pawła II i rady naukowej Muzeum Łazienek Królewskich
• członek zarządu Towarzystwa Przyjaciół Śląska
• przewodniczący Komisji Biografistyki zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego
• honorowy członek Ligi Morskiej i Rzecznej
• członek rady naukowej Instytutu Śląskiego
• członek zarządu Towarzystwa Przyjaciół Śląska
• honorowy członek Archikonfraterni Literackiej w Warszawie

Przypisy

Bibliografia

• Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 242
• Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, s. 303, przyp. 191.