Marian Pilarski

Marian Pilarski

Grom, Jar, Olgierd, Bończa, Major 134

Marian Pilarski jako żołnierz 83 Pułku Strzelców Poleskich
major piechoty
Data i miejsce urodzenia	30 lipca 1899 Pisarzowice, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	4 marca 1952 Lublin, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Jednostki	3 Pułk Piechoty Legionów 83 Pułk Strzelców Poleskich
Stanowiska	komendant Obwodu Zamojskiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Marian Pilarski po aresztowaniu przez MBP 1950

Marian Pilarski, ps. „Grom”, „Jar”, „Olgierd”, „Bończa” „Major 134” (ur. 30 lipca 1899 w Pisarzowicach^[1][2], zm. 4 marca 1952 w Lublinie^[3]) – polski działacz podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej oraz powojennego podziemia antykomunistycznego, komendant Obwodu Zamojskiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość^[2] i Inspektor II Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej.

Życiorys

W kwietniu 1915 wstąpił do Legionów, służył w 3 pułku piechoty. Po odzyskaniu niepodległości walczył z Czechami na Śląsku Cieszyńskim. Od lutego 1919 do listopada 1921 roku w 30 pułku Strzelców Kaniowskich. Dwukrotnie ranny w 1919 roku i 1920 roku.

Brał udział w walkach o Lwów, a następnie w 1920 roku w wojnie polsko-bolszewickiej po której zakończeniu służył w 83 pułku Strzelców Poleskich w Kobryniu. Pełnił funkcje adiutanta dowódcy baonu Mariana Ścisłowskiego, szefa II baonu, szefa 4 kompanii strzelców, szefa 8 kompanii, szefa 5 kompanii, dowódcy plutonu i kancelisty pułkowego.

Awans na chorążego uzyskał w 1935.

Podczas polskiej wojny obronnej września 1939 walczył w bitwie pod Kockiem. W październiku 1939 roku po bitwie pod Kockiem dostał się do niewoli, skąd pod Małogoszczą zbiegł z transportu do Niemiec i rozpoczął na Zamojszczyźnie działalność konspiracyjną w strukturach SZP, ZWZ i AK. Od 1940 pod pseudonimem „Grom” działał w konspiracji na terenie Tyszowiec, od listopada 1943 do czerwca 1944 pełniąc funkcję komendanta placówki AK w Tyszowcach i dowódcy 21 kompanii tyszowieckiej Inspektoratu Zamojskiego AK. .

W 1944 r. oddział Mariana Pilarskiego ochraniał prawie 4 tys. polskich uciekinierów, którzy schronili się w Tyszowicach. Brał też czynny udział w walkach z atakującymi sotniami UPA^[4].

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski Pilarski zaangażował się w działalność podziemia antykomunistycznego. Był jednym z organizatorów Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Zamojszczyźnie. Od połowy 1945 działał jako oficer wywiadu Obwodu Zamojskiego WiN pod pseudonimem „Jar”, zaś od 1946 pełnił funkcję komendanta tegoż Obwodu^[2], a następnie Inspektora Inspektoratu Zamojskiego WiN. Sztab mieścił się w klasztorze w Radecznicy i nosił kryptonim „Zamek”. Na jego rozkaz 8 maja 1946 roku zostało rozbite więzienie zamojskie. Akcją dowodził porucznik Roman Szczur „Urszula”. Zostało uwolnionych 301 więźniów^[5]. Wskazuje się, że jesienią 1946 roku awansował do stopnia majora. Informacja ta nie została to jednak potwierdzona^[6], bowiem jeszcze w czerwcu 1945 r. Marian Pilarski miał stopień chorążego. Nadto brak jakichkolwiek rozkazów o jego mianowaniu do stopnia. Zimą tegoż roku major Hieronim Dekutowski „Zapora” przekazał Marianowi Pilarskiemu oddział dowodzony przez Tadeusza Skraińskiego „Jadzinka”. W 1947 roku na wyraźny rozkaz swoich przełożonych ujawnił się w Zamościu. Zaraz wrócił do klasztoru w Radecznicy celem ukrycia archiwum AK-WiN. Nie zaprzestał jednak działalności konspiracyjnej. Rozpoczął tworzyć nowe struktury konspiracyjne. Wiosną 1948 roku w klasztorze w Radecznicy odbyła się uroczysta przysięga konspiratorów i tym samym został utworzony II Inspektorat Zamojski Armii Krajowej. Na jego czele stanął major Marian Pilarski „Jar”.

12 kwietnia 1950 został aresztowany i osadzony w więzieniu zamojskim, a następnie na zamku lubelskim. W 1951 roku Pilarski został skazany przez mjr. LWP Mieczysława Widaja na podst. art.86 §2 KKWP i art.1 §3 Dekr. z 13.06.36 r. w Wojskowym Sądzie Rej. w Lublinie nr akt Sr.406/51^[7] na karę śmierci. 4 marca 1952 został zamordowany w podziemiach Zamku Lubelskiego przez komunistów, a zwłoki pogrzebano anonimowo. W styczniu 2017 szczątki Mariana Pilarskiego i Stanisława Biziora ps. „Eam” zostały odnalezione na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie. Znajdowały się one pod grobem zbudowanym w latach 80. Informację o identyfikacji szczątków podano do wiadomości w marcu 2017^[3].

14 października 2017 w Radecznicy odbył się uroczysty pogrzeb^[8].

Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika WP. W 2007 r. Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Mariana Pilarskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2007)^[3]
• Krzyż Walecznych^[9]
• Krzyż Zasługi^[9]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[9]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[9]
• Odznaka za Rany i Kontuzje (dwukrotnie)^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Sławomir Poleszak (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego = The atlas of the independence underground in Poland : 1944-1956, Warszawa Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, ISBN 978-83-8229-085-1, OCLC 1257887849 .

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20200927025953/http://konspiracjawklasztorze.pl/pilarski-marian-jar/