Marian Romeyko

Marian Romeyko

„Mak”

Marian Romeyko w 1920 r.
pułkownik dyplomowany pilot
Data i miejsce urodzenia	13 lutego 1897 Olszana, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	10 marca 1970 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1915–1944
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Formacja	I Korpus Polski Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	3 pułk lotniczy Wyższa Szkoła Lotnicza Oddział II SG
Stanowiska	dowódca dywizjonu dyrektor nauk attaché wojskowy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Marian Romeyko h. Ślepowron (ur. 1 lutego^?/ 13 lutego 1897 w Olszanie(ang.), zm. 10 marca 1970 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Był synem ziemianina Albina i Stefanii z Sencków. Nauki pobierał w szkole handlowej w Zwinogródce, gdzie zdał maturę (1915). Po wybuchu I wojny światowej został powołany do odbycia służby w armii carskiej i przeniósł się do Aleksiejewskiej Wojskowej Szkoły Inżynieryjnej w Kijowie^[1], którą opuścił w stopniu chorążego. Po służbie w twierdzy Sveaborg (dziś: Suomenlinna, Finlandia) walczył w Armii Imperium Rosyjskiego jako podporucznik i później porucznik na froncie bałtyckim koło Rygi i otrzymał jako dwudziestolatek wysokie odznaczenie, Order Świętej Anny III kl. z mieczami i „s bantom na ljentje” – z kokardą na wstędze. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej 22 listopada 1917^[2] wstąpił do I Korpusu gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, gdzie służył do 14 marca 1918^[2], potem zaś służył w polskich formacjach na wschodzie.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił odrodzonego Wojska Polskiego, w czerwcu 1919 roku ukończył Francuską Szkołę Pilotów na Mokotowie^[3]. Podczas wojny bolszewickiej służył w 3 eskadrze wywiadowczej^[4]. W drugiej połowie lipca 1920 roku, w załodze z por. obs. Tadeuszem Zawadzkim, przez kilkanaście dni wykonywał loty na rzecz szefa lotnictwa frontu^[5]. 9 sierpnia, w załodze z ppor. obs. Józefem Sieczkowskim, wykonał lot rozpoznawczy podczas którego ustalił, że 3 Dywizja Piechoty Legionów oderwała się od nieprzyjaciela i przeszła w rejon Chełma oraz zrzucił rozkazy dla dowództwa dywizji. Lot został wykonany na niesprawnym samolocie Breguet XIV z uszkodzonym zbiornikiem paliwa i załoga była zmuszona lądować przymusowo w drodze powrotnej^[6][7].

24 lipca 1920 na rozkaz szefa Sztabu 4 Armii przeprowadził rozpoznanie na trasie Garwolin – Stoczek Łukowski – Maciejowice oraz atakował tabory Armii Czerwonej z niskiej wysokości. 16 sierpnia przeprowadził rozpoznanie w rejonie Maciejowic, Garwolina i Żelechowa. Następnego dnia wykonał długi lot na trasie Stoczek – Bokobrody – Międzyrzecz – Siedlce – Łuków podczas którego szczegółowo wyjaśnił położenie oddziałów polskich i nieprzyjaciela. 18 sierpnia, w trudnych warunkach atmosferycznych przeprowadził szczegółowe rozpoznanie na trasie Węgrów – Sobolów – Drohiczyn oraz atakował tabory nieprzyjaciela z niskiego pułapu. Zebrane przez niego informacje pozwoliły dowództwu 4 Armii przygotować kontratak i odciąć tabory bolszewickie w Drohiczynie^[8].

„Za loty bojowe w okolicy Kijowa i Szepietówki, a następnie podczas ofensywy znad Wieprza i bitwy nad Niemnem, otrzymał Order Virtuti Militari”^[2].

Jesienią 1920 roku, w składzie 3 eskadry wywiadowczej, brał udział w kampanii wileńskiej. W listopadzie 1921 wstąpił do Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył w 1923. Pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Generalnego w Warszawie. W lutym 1924 został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie^[9]. 1 grudnia 1924 awansował na majora ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 29. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych. Z dniem 1 maja 1926 roku wyznaczony został na stanowisko dowódcy I dywizjonu w 3 pułku lotniczym w Poznaniu^[10]. W lutym 1927 został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa z równoczesnym przydziałem do Oddziału III Sztabu Generalnego^[11]. Po przejęciu przez gen. Tadeusza Kutrzebę stanowiska komendanta Wyższej Szkoły Wojennej (1929), został wykładowcą taktyki lotnictwa na tej uczelni. Już przedtem odbył liczne podróże zagraniczne, zapoznając się z lotnictwem włoskim, francuskim i czechosłowackim. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 1. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa^[12][13]. W tym samym roku wyznaczony został na stanowisko dyrektora nauk Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie. W latach 1928-35 był początkowo zastępcą, a następnie redaktorem naczelnym Przeglądu Lotniczego, miesięcznika o tematyce wojskowej, ukazującego się w latach 1928–1939 z inicjatywy Sekcji Lotniczej Towarzystwa Wiedzy Wojskowej, a następnie Dowództwa Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Od kwietnia 1938 do maja 1940 Romeyko piastował funkcję attaché wojskowego, lotniczego i morskiego w Ambasadzie RP w Rzymie i jako taki pomagał w ewakuacji Polaków przez Włochy po klęsce wrześniowej^[14]. W styczniu 1942 Romeyko („Mak”) przejął po ewakuowanym do Anglii majorze Wincentym Zarembskim („Tudor”) kierownictwo polsko-francuskiej siatki wywiadowczej Réseau F-2. Na przełomie 1942/1943 roku po licznych aresztowaniach dokonanych przez wywiad niemiecki Abwehrę i przez włoską OVRA, schronił się w Szwajcarii, gdzie nadal działał w wywiadzie polskim.

Po wojnie przebywał we Francji, USA, Maroku i Australii. Z przyczyn dość niezrozumiałych (prawdopodobnie ze względu na złą sytuację materialną na Zachodzie), Romeyko wrócił w 1967 roku do Polski. W 1968 roku Minister Obrony Narodowej awansował go na pułkownika.

Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B18-4-10)^[15].

Życie prywatne

Był żonaty ze Stanisławą z Dąbrowskich (zm. 1974), również działającą w siatce Réseau F-2 i miał z nią dwóch synów: Jerzego i Tadeusza. Jego dalekim krewnym był radziecki i polski generał Aleksander Romeyko.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 2435^[2][16]
• Krzyż Walecznych (1921)^[16][17][2]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami^[18][2]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[19][20]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[16]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[16]
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”^[18]
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia^[21]
• Polowa Odznaka Pilota nr 22 (11 listopada 1928)^[22]
• Oficer Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)^[18][2]
• Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1929)^[23][16]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)^[18][2]
• Kawaler Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1930)^[24][16]
• Order Orła Białego (Jugosławia)^[16]
• Krzyż Wojenny (Francja)^[18]
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)^[16]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)^[25][26]
• Order Świętej Anny III klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie)^[27]

Wybrane prace

• Pisma Mariana Romeyki (wybór).
• Taktyka lotnictwa, Warszawa 1936.
• Polska Lotnicza, Warszawa 1937.
• Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967.
• Wspomnienia o Wieniawie i o rzymskich czasach, Londyn 1969.

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Marian Romeyko: Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938. OCLC 565442614.
• Stanisław Karpiński, Na skrzydłach huraganu, I–II, Londyn 1976.
• Henryk Korczyk, Marian Romeyko, Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, zeszyt 4, Warszawa 1989, wersja elektroniczna IPSB
• Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2014-10-17]. (pol.).