Marian Wisz

Marian Wisz
Ilustracja
Marian Wisz (1939)
Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1896
Rzęsna Polska

Narodowość

polska

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż Wojskowy Karola

Marian Wisz (ur. 15 lipca 1896 w Rzęsnej Polskiej, zm. ?) – polski żołnierz, urzędnik.

Tablica na pomniku w Lesku

Życiorys

Urodził się 15 lipca 1896 w Rzęsnej Polskiej jako syn Ludwika i Franciszki[1][2][3]. W roku szkolnym 1908/1909 uczył się w I klasie w C. K. Gimnazjum w Sanoku[1].

Został członkiem założonej 2 stycznia lub 2 marca 1913 roku Drużyny Bartoszowej w Uhercach[4][5]. Do tejże drużyny należeli także jego ojciec Ludwik Wisz, pracujący jako leśniczy w Uhercach[1] (naczelnik drużyny, zm. przed 1939), Józefa Wisz (z domu Braczkowska, przed 1939 zam. w Sanoku), Karol Wisz (ur. 1898[6], przed 1939 leśnik zatrudniony w Nadleśnictwie w Nowym Targu), Kazimierz Wisz (1894–1915, przed 1914 praktykant naftowy[7][8]), Regina Wisz (po mężu Sziller, przed 1939 zamieszkała w Przemyślu)[5][4].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do oddziałów strzeleckich 4 sierpnia 1914[2]. Został żołnierzem Legionów Polskich[2] (tak samo uczynił Karol Wisz[6]). Do 15 października 1915 służył w szeregach 2 kompanii I batalionu 1 pułku piechoty w składzie I Brygady[2] (analogicznie Karol Wisz[6] i Kazimierz Wisz, w maju 1915 poległy w bitwie pod Konarami/ Klimontowem[7][9]). 3 stycznia 1915 Marian i Karol Wiszowie otrzymali pochwały piśmienne od brygadiera Józefa Piłsudskiego[10]. 28 sierpnia 1915 został ranny, po czym przebywał na leczeniu w szpitalu w Trenczynie, później trafił do Domu Rekonwalescentów w Kamieńsku[2]. Po rekonwalescencji od lutego 1916 służył w 2 baterii 1 pułku artylerii[2] (w tej jednostce służył także Karol Wisz[6]). Po kryzysie przysięgowym z lipca 1917 został wcielony do c.k. armii[2]. Dosłużył stopnia plutonowego[3].

W latach II Rzeczypospolitej był związany z Sanokiem. Na przełomie 1928/1929 jako najstarszy strzelec i były legionista objął kierownictwo nad referatem strzelectwa w Komendzie Powiatu Związku Strzeleckiego w Sanoku[11]. W 1933 był członkiem zarządu powiatu ZS w Sanoku[12]. W tym samym roku był w komitecie redakcyjnym „Jednodniówki”, wydanej z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka[13]. Został przewodniczącym zarządu powiatowego ZS w Sanoku, skupiającego 48 oddziałów[14].

W połowie 1935 został mianowany członkiem Okręgowej Komisji Wyborczej nr 77 w Sanoku przed wyborami parlamentarnymi w 1935[15]. W tej samej jednostce przed wyborami parlamentarnymi w 1938 został wybrany zastępcą członka[16]. W drugiej połowie lat 30. zasiadał w radzie nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4[17]. W 1933 został wybrany członkiem zarządu sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[18]. W 1933 i w 1939 był wybieranym radnym Rady Miejskiej w Sanoku, ponadto w tych latach pełnił funkcję ławnika i członka Zarządu Miejskiego (magistratu) miasta Sanoka[19][20][21]. Do 1939 był urzędnikiem RKU Sanok[4].

Był żonaty z Józefą, z którą miał syna Kazimierza Apolinarego (ur. 1919)[22]. W latach 30. zamieszkiwał wraz z rodziną w Sanoku przy ulicy Królewskiej[22].

Podczas II wojny światowej przebywał w Szwajcarii[23].

W 1934 w Lesku został ustanowiony pomnik (określany jako „Głaz Legionowy”[24] bądź „Kamień Legionistów”[25]) upamiętniający wyruszających w bój o niepodległość ojczyzny z powiatu leskiego w szeregi Legionów Polskich. Na tablicy zostali wymienieni Karol, Kazimierz i Marian Wiszowie (a także m.in. Stanisław Charzewski, August Krasicki, Wiktor Robel).

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. W wykazie odznaczonych Krzyżem Niepodległości Marian Wisz został wskazany dwukrotnie w „Monitorze Polskim” 7 lipca 1931, zob. M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227 oraz z 25 lutego 1932, zob. M.P. z 1932 r. nr 48, poz. 53 W drugim z tych przypadków obok Mariana Wisza odznaczony został Karol Wisz, co przemawia za wskazaniem tego źródła. Ponadto 24 października 1931 Krzyżem Niepodległości został odznaczony pośmiertnie Kazimierz Wisz, zob. M.P. z 1931 r. nr 251, poz. 335.

Przypisy

  1. a b c CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 143.
  2. a b c d e f g h Żołnierze niepodległości. Marian Wisz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-12-12].
  3. a b Marian Wisz (I). wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-01-01]. Marian Wisz (II). wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-01-01]. Marian Wisz (III). wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-01-01].
  4. a b c Jan Bach: Wykaz imienny członków Drużyn Bartoszowych. W: Drużyny Bartoszowe 1908–1914. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939, s. 391, 403.
  5. a b Jan Bach: Przegląd Drużyn Bartoszowych. W: Drużyny Bartoszowe 1908–1914. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939, s. 274.
  6. a b c d Żołnierze niepodległości. Karol Wisz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-12-12].
  7. a b Żołnierze niepodległości. Kazimierz Wisz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-12-12].
  8. Kazimierz Wisz. niezwyciezeni1918-2018.pl. [dostęp 2019-12-25].
  9. Lista Strat Legionów Polskich (IV). Piotrków: Drukarnia Państwowa, 1916, s. 19.
  10. 5. Odznaczenia bojowe. W: Andrzej Mężyk: Tuchów i okolica w ogniu wojny światowej 1914–191. Tuchów: 2014, s. 404, 407. ISBN 978-83-7631-517-1.
  11. Władysław Sikorski: Organizacja Komendy Powiatu Z. S. Sanok. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 34.
  12. Skład Zarządu Powiatu Związku Strzeleckiego Sanok. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 40.
  13. Komitet redakcyjny „Jednodniówki”. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 40.
  14. Edward Zając: Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939. Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 607. ISBN 83-86077-57-3.
  15. Dział urzędowy. 87. Ogłoszenie. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 14, s. 121, 25 lipca 1934. 
  16. Dział urzędowy. 151. Ogłoszenie. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 245, 23 września 1938. 
  17. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 316. ISBN 978-83-60380-41-3.
  18. Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930–1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 356.
  19. Wojciech Sołtys: Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939. Życie gospodarcze, społeczne i polityczne. Miasto i jego władze. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 517. ISBN 83-86077-57-3.
  20. Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, 46, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  21. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 22, 24, 26. ISBN 978-83-60380-41-3.
  22. a b Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Katalog okresowy 1937/38. Klasa IIb (zespół 7, sygn. 122). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 21.
  23. Agnieszka Parol: Bieszczadzkie historie – zapory wodne w Solinie i Myczkowcach. goryiludzie.pl, 2015-10-27. [dostęp 2019-12-25].
  24. Parada w Lesku. „Wschód”. Nr 6, s. 2, 20 marca 1936. 
  25. Ryszard Nater, Zygmunt Nater: Lesko. Nasze miasto. Lesko: 2001, s. 65. ISBN 83-910156-3-7.
  26. M.P. z 1932 r. nr 48, poz. 53 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  27. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  28. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 22. ISBN 978-83-60380-41-3.

Media użyte na tej stronie

AUT Karl-Truppenkreuz BAR.svg
Baretka Krzyża Wojskowego Karola – Austro-Węgry. (Karl-Truppenkreuz)
Marian Wisz (1939).jpg
Marian Wisz (1939)
Memorial stone to soldiers of polish Legions of Lesko (1914-1934)b.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik upamiętniający w Lesku wyruszających do Legionów Polski z 1914. Ustanowiony w 1934, odnowiony w 1991.