Marian Wisz

Marian Wisz
Ilustracja
Marian Wisz (1939)
Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1896
Rzęsna Polska

Narodowość

polska

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż Wojskowy Karola

Marian Wisz (ur. 15 lipca 1896 w Rzęsnej Polskiej, zm. ?) – polski żołnierz, urzędnik.

Tablica na pomniku w Lesku

Życiorys

Urodził się 15 lipca 1896 w Rzęsnej Polskiej jako syn Ludwika i Franciszki[1][2][3]. W roku szkolnym 1908/1909 uczył się w I klasie w C. K. Gimnazjum w Sanoku[1].

Został członkiem założonej 2 stycznia lub 2 marca 1913 roku Drużyny Bartoszowej w Uhercach[4][5]. Do tejże drużyny należeli także jego ojciec Ludwik Wisz, pracujący jako leśniczy w Uhercach[1] (naczelnik drużyny, zm. przed 1939), Józefa Wisz (z domu Braczkowska, przed 1939 zam. w Sanoku), Karol Wisz (ur. 1898[6], przed 1939 leśnik zatrudniony w Nadleśnictwie w Nowym Targu), Kazimierz Wisz (1894–1915, przed 1914 praktykant naftowy[7][8]), Regina Wisz (po mężu Sziller, przed 1939 zamieszkała w Przemyślu)[5][4].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do oddziałów strzeleckich 4 sierpnia 1914[2]. Został żołnierzem Legionów Polskich[2] (tak samo uczynił Karol Wisz[6]). Do 15 października 1915 służył w szeregach 2 kompanii I batalionu 1 pułku piechoty w składzie I Brygady[2] (analogicznie Karol Wisz[6] i Kazimierz Wisz, w maju 1915 poległy w bitwie pod Konarami/ Klimontowem[7][9]). 3 stycznia 1915 Marian i Karol Wiszowie otrzymali pochwały piśmienne od brygadiera Józefa Piłsudskiego[10]. 28 sierpnia 1915 został ranny, po czym przebywał na leczeniu w szpitalu w Trenczynie, później trafił do Domu Rekonwalescentów w Kamieńsku[2]. Po rekonwalescencji od lutego 1916 służył w 2 baterii 1 pułku artylerii[2] (w tej jednostce służył także Karol Wisz[6]). Po kryzysie przysięgowym z lipca 1917 został wcielony do c.k. armii[2]. Dosłużył stopnia plutonowego[3].

W latach II Rzeczypospolitej był związany z Sanokiem. Na przełomie 1928/1929 jako najstarszy strzelec i były legionista objął kierownictwo nad referatem strzelectwa w Komendzie Powiatu Związku Strzeleckiego w Sanoku[11]. W 1933 był członkiem zarządu powiatu ZS w Sanoku[12]. W tym samym roku był w komitecie redakcyjnym „Jednodniówki”, wydanej z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka[13]. Został przewodniczącym zarządu powiatowego ZS w Sanoku, skupiającego 48 oddziałów[14].

W połowie 1935 został mianowany członkiem Okręgowej Komisji Wyborczej nr 77 w Sanoku przed wyborami parlamentarnymi w 1935[15]. W tej samej jednostce przed wyborami parlamentarnymi w 1938 został wybrany zastępcą członka[16]. W drugiej połowie lat 30. zasiadał w radzie nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4[17]. W 1933 został wybrany członkiem zarządu sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[18]. W 1933 i w 1939 był wybieranym radnym Rady Miejskiej w Sanoku, ponadto w tych latach pełnił funkcję ławnika i członka Zarządu Miejskiego (magistratu) miasta Sanoka[19][20][21]. Do 1939 był urzędnikiem RKU Sanok[4].

Był żonaty z Józefą, z którą miał syna Kazimierza Apolinarego (ur. 1919)[22]. W latach 30. zamieszkiwał wraz z rodziną w Sanoku przy ulicy Królewskiej[22].

Podczas II wojny światowej przebywał w Szwajcarii[23].

W 1934 w Lesku został ustanowiony pomnik (określany jako „Głaz Legionowy”[24] bądź „Kamień Legionistów”[25]) upamiętniający wyruszających w bój o niepodległość ojczyzny z powiatu leskiego w szeregi Legionów Polskich. Na tablicy zostali wymienieni Karol, Kazimierz i Marian Wiszowie (a także m.in. Stanisław Charzewski, August Krasicki, Wiktor Robel).

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ W wykazie odznaczonych Krzyżem Niepodległości Marian Wisz został wskazany dwukrotnie w „Monitorze Polskim” 7 lipca 1931, zob. M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227 oraz z 25 lutego 1932, zob. M.P. z 1932 r. nr 48, poz. 53 W drugim z tych przypadków obok Mariana Wisza odznaczony został Karol Wisz, co przemawia za wskazaniem tego źródła. Ponadto 24 października 1931 Krzyżem Niepodległości został odznaczony pośmiertnie Kazimierz Wisz, zob. M.P. z 1931 r. nr 251, poz. 335.

Przypisy

  1. ↑ a b c CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 143.
  2. ↑ a b c d e f g h Żołnierze niepodległości. Marian Wisz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-12-12].
  3. ↑ a b Marian Wisz (I). wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-01-01]. Marian Wisz (II). wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-01-01]. Marian Wisz (III). wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-01-01].
  4. ↑ a b c Jan Bach: Wykaz imienny członków Drużyn Bartoszowych. W: Drużyny Bartoszowe 1908–1914. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939, s. 391, 403.
  5. ↑ a b Jan Bach: Przegląd Drużyn Bartoszowych. W: Drużyny Bartoszowe 1908–1914. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939, s. 274.
  6. ↑ a b c d Żołnierze niepodległości. Karol Wisz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-12-12].
  7. ↑ a b Żołnierze niepodległości. Kazimierz Wisz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-12-12].
  8. ↑ Kazimierz Wisz. niezwyciezeni1918-2018.pl. [dostęp 2019-12-25].
  9. ↑ Lista Strat Legionów Polskich (IV). Piotrków: Drukarnia Państwowa, 1916, s. 19.
  10. ↑ 5. Odznaczenia bojowe. W: Andrzej Mężyk: Tuchów i okolica w ogniu wojny światowej 1914–191. Tuchów: 2014, s. 404, 407. ISBN 978-83-7631-517-1.
  11. ↑ Władysław Sikorski: Organizacja Komendy Powiatu Z. S. Sanok. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 34.
  12. ↑ Skład Zarządu Powiatu Związku Strzeleckiego Sanok. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 40.
  13. ↑ Komitet redakcyjny „Jednodniówki”. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 40.
  14. ↑ Edward Zając: Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939. Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 607. ISBN 83-86077-57-3.
  15. ↑ Dział urzędowy. 87. Ogłoszenie. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 14, s. 121, 25 lipca 1934. 
  16. ↑ Dział urzędowy. 151. Ogłoszenie. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 245, 23 września 1938. 
  17. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 316. ISBN 978-83-60380-41-3.
  18. ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930–1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 356.
  19. ↑ Wojciech Sołtys: Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939. Życie gospodarcze, społeczne i polityczne. Miasto i jego władze. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 517. ISBN 83-86077-57-3.
  20. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, 46, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  21. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 22, 24, 26. ISBN 978-83-60380-41-3.
  22. ↑ a b Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Katalog okresowy 1937/38. Klasa IIb (zespół 7, sygn. 122). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 21.
  23. ↑ Agnieszka Parol: Bieszczadzkie historie – zapory wodne w Solinie i Myczkowcach. goryiludzie.pl, 2015-10-27. [dostęp 2019-12-25].
  24. ↑ Parada w Lesku. „Wschód”. Nr 6, s. 2, 20 marca 1936. 
  25. ↑ Ryszard Nater, Zygmunt Nater: Lesko. Nasze miasto. Lesko: 2001, s. 65. ISBN 83-910156-3-7.
  26. ↑ M.P. z 1932 r. nr 48, poz. 53 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  27. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  28. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 22. ISBN 978-83-60380-41-3.

Media użyte na tej stronie

AUT Karl-Truppenkreuz BAR.svg
Baretka Krzyża Wojskowego Karola – Austro-Węgry. (Karl-Truppenkreuz)
Marian Wisz (1939).jpg
Marian Wisz (1939)
Memorial stone to soldiers of polish Legions of Lesko (1914-1934)b.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik upamiętniający w Lesku wyruszających do Legionów Polski z 1914. Ustanowiony w 1934, odnowiony w 1991.