Mariupol

Mariupol
Маріуполь
Ilustracja
(c) Mvs.gov.ua, CC BY 4.0

Mariupol (2022)
Herb
HerbFlaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 doniecki

Rejon

mariupolski

Prawa miejskie

1778

Zarządzający

Wadym Bojczenko

Powierzchnia

244[1] km²

Wysokość

65 m n.p.m.

Populacja (1.01.2021)
• liczba ludności
• gęstość


431 859[2]
1769 os./km²

Nr kierunkowy

+380-629

Kod pocztowy

87500–87590

Tablice rejestracyjne

AH, КН / 05

Położenie na mapie obwodu donieckiego
Mapa konturowa obwodu donieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Mariupol”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia47°07′N 37°33′E/47,116667 37,550000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Mariupol (w latach 1948–1989 Żdanow, ukr. Маріуполь, ros. Mариуполь) – miasto we wschodniej części Ukrainy, w obwodzie donieckim, położone nad Morzem Azowskim, nad Zatoką Taganroską, u ujścia Kalmiusu. Jest portem morskim i stolicą rejonu mariupolskiego. Na początku 2021 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 431 tys., Mariupol zajmował dziesiąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast[2]. Od marca 2022 Miasto-bohater Ukrainy[3].

Historia

Wieża ciśnień z 1909 w starym mieście
Teatr Dramatyczny (przed zniszczeniem 16.03.2022 przez Rosjan podczas inwazji na Ukrainę)
Mariupol (2020)

Miasto zostało założone w 1778 r. pod nazwą Pawłowsk, na miejscu ufortyfikowanego posterunku Kozaków zaporoskich z XVI wieku. W 1789 r. otrzymało prawa miejskie (jest najstarszym miastem w obwodzie donieckim).

Nazwa Mariupol pojawiła się w 1780 r., na cześć Marii Fiodorowny, żony późniejszego cara Rosji Pawła I.

Od końca XVIII wieku stał się znacznym ośrodkiem targowym, w 1809 r. otwarto port, a w 1882 wybudowano linię kolejową łączącą Mariupol z Donieckiem, co umożliwiło eksportowanie przez Mariupol donieckiego węgla. W latach 1886–1889 wybudowano nowy Mariupolski port handlowy, który stał się najważniejszym pod względem przeładunku towarów portem Imperium Rosyjskiego na południu po Odessie. Od końca XIX wieku rozwój przemysłu metalurgicznego.

W latach 1941–1943 okupacja niemiecka miasta.

W latach 1948–1989 Mariupol nosił nazwę Żdanow[4], na cześć radzieckiego działacza partyjnego Andrieja Żdanowa, który się tam urodził.

Wojna rosyjsko-ukraińska

24 stycznia 2015 na dzielnicę mieszkalną miasta spadły pociski z wyrzutni rakietowej typu Grad zabijając 30 osób cywilnych i raniąc prawie 100. Wydarzenie to było częścią ofensywy prowadzonej przez prorosyjskich rebeliantów w ramach wojny we wschodniej Ukrainie. Władze ukraińskie oraz OBWE potwierdziły, że ataku pociskami dokonano z terenów kontrolowanych przez władze samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej. Atak spotkał się z oburzeniem i słowami potępienia ze strony UE, NATO, OBWE i Stanów Zjednoczonych. Ponadto prezydent Ukrainy Petro Poroszenko uznał owo zdarzenie za zbrodnię podlegającą Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze[5][6]. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy ujawniła do publicznej wiadomości swoje dane, wg których miasto zostało ostrzelane z systemów rakietowych Grad i moździerzy Tulipan, dostarczonych przez rosyjskich żołnierzy z baz wojskowych Południowego Okręgu Federacji Rosyjskiej, a rozkaz w tej sprawie wydał oficer rosyjski, który dowodził specjalnie utworzonym batalionem[7].

Od lutego do maja 2022 roku miasto było oblegane przez rosyjskie siły zbrojne w związku z inwazją Rosji na Ukrainę i zostało w znacznym stopniu zniszczone. Działania te doprowadziły także do licznych ofiar wśród ludności cywilnej wobec niedotrzymania przez Rosjan warunków zawieszenia broni i utworzenia korytarzy humanitarnych[8]. Zastępca mera Mariupola Serhij Orlen 17 marca 2022 roku stwierdził, że „80-90 procent miasta zostało zbombardowane. Nie ma ani jednego budynku bez uszkodzeń. Wszystkie są zniszczone lub uszkodzone”[9]. W końcu marca 2022 r. w mieście nie było dostępu do bieżącej wody, prądu czy jedzenia. Eksperci międzynarodowi określali tę sytuację mianem katastrofy humanitarnej. 30 września 2022 roku Mariupol wraz z obwodem donieckim został anektowany przez Federację Rosyjską. [10].

Demografia

Według danych z 2002 roku 48,7% mieszkańców stanowili Ukraińcy, 44,4% Rosjanie, a 4,3% Grecy, przy czym jednocześnie aż 89,64% mieszkańców jako języka ojczystego używało języka rosyjskiego, a tylko 9,92% ukraińskiego, zaś greckiego 0,20%. Według greckich źródeł Mariupol to największe na Ukrainie skupisko rosyjskojęzycznej diaspory greckiej. Ostrożność, dziedziczona po prześladowaniach okresu ZSRR, powstrzymuje część Greków przed deklaracją narodowości innej niż dwie główne[a][11][12][13]. W roku 2014 wicepremier Grecji, Ewangelos Wenizelos, swą oficjalną wizytę w Kijowie poprzedził spotkaniem z diasporą Mariupola[14].

Historyczny skład narodowościowy miasta na podstawie oficjalnych danych rosyjskich, radzieckich i ukraińskich:

  1. Rosjanie: 19 670 (63,22%)
  2. Żydzi: 4710 (15,14%)
  3. Ukraińcy: 3125 (10,04%)
  4. Grecy: 1590 (5,11%)
  5. Turcy: 922 (2,96%)
  6. Niemcy: 248 (0,80%)
  7. Tatarzy: 228 (0,73%)
  8. Polacy: 218 (0,70%)
  1. Ukraińcy: 109 718 (49,03%)
  2. Rosjanie: 79 758 (35,64%)
  3. Grecy: 15 921 (7,11%)
  4. Żydzi: 10 444 (4,67%)
  5. Białorusini: 2033 (0,91%)
  6. Niemcy: 1773 (0,79%)
  1. Ukraińcy: 248 683 (48,7%)
  2. Rosjanie: 226 848 (44,4%)
  3. Grecy: 21 923 (4,3%)
  4. Białorusini: 3858 (0,8%)
  5. Ormianie: 1205 (0,2%)
  6. Żydzi: 1176 (0,2%)

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, chemiczny, materiałów budowlanych, spożywczy, stoczniowy oraz hutniczy[4].

W mieście znajdują się 2 duże kombinaty metalurgiczne: Mariupolski Kombinat Metalurgiczny imienia Illicza(ukr.) i „Azowstal”.

Oświata

W Mariupolu znajdują się 3 szkoły wyższe: Mariupolski Uniwersytet Humanistyczny, Nadazowski Państwowy Uniwersytet Techniczny oraz Azowski Instytut Transportu Morskiego.

Uwagi

  1. O ile dla Rosjan i Ukraińców, Mariupol szczególnie był i pozostaje związany z Donieckiem, dla jego greckiej społeczności istotne były zawsze związki z Krymem.

Przypisy

  1. Адміністративно-територіальний устрій. Маріупольська міська рада. [dostęp 2017-09-03]. (ukr.).
  2. a b Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2021 року, ukrstat.gov.ua [dostęp 2022-01-16] (ukr.).
  3. Kharkiv, Chernihiv, Mariupol, Kherson, Hostomel, Volnovakha awarded title of hero cities, www.ukrinform.net [dostęp 2022-03-07] (ang.).
  4. a b Mariupol, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-25].
  5. Opracowanie Onet.pl na podstawie: PAP, IAR: Ukraina: dziesiątki rannych po ostrzale Mariupola. wiadomosci.onet.pl, 2015-01-25. [dostęp 2015-01-26].
  6. Krwawe ataki na Mariupol. Tusk: polityka ustępstw zachęca agresora do większych aktów przemocy. www.tvn24.pl, 2015-01-24. [dostęp 2015-01-26].
  7. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy: Mariupol został ostrzelany na rozkaz oficera rosyjskiego. www.tvn24.pl, 2015-01-26. [dostęp 2015-01-26].
  8. Dramatyczna sytuacja w Mariupolu. Brakuje jedzenia dla dzieci. www.interia.pl, 2022-03-11. [dostęp 2022-03-11].
  9. Wstrząsający bilans. 80-90 proc. budynków w Mariupolu zniszczonych, www.tvp.info, 17 marca 2022 [dostęp 2022-03-20] (pol.).
  10. Polsat News, Ukraina u progu największej katastrofy humanitarnej od czasów II WŚ, polsatnews.pl [dostęp 2022-03-27] (pol.).
  11. Artykuł z 9 lutego 2014 w ogólnogreckim dzienniku Kathimerini, jeden z wielu podobnych publikacji w greckich mediach, przytacza historyczne i współczesne dane o liczebności diaspory. I tak, w roku 1928, tj. nim na język grecki spadły rosyjskie totalne represje, w okręgu Mariupola działało 39 greckich szkół, w tym 6 średnich, ze 159 nauczycielami. Szkolnictwo, wszelka nauka greckiego (także w domu) i posiadanie greckich książek zostały następnie zakazane, Greków objęto masową deportacją, powróciła jedynie cześć. Według danych z ukraińskiego spisu powszechnego. w 2001 r., czyli już po głównej fali emigracji diaspory do Grecji, w całej Ukrainie jeszcze 93 tysiące osób deklarowało grecką narodowość, z czego większość w okręgu Mariupola. Zdaniem greckich organizacji, ponad 1/3 greckiej społeczności nie odważyła się jeszcze wtedy zadeklarować narodowości innej, niż dwie główne, paraliżowana dziedziczonym strachem. Grecy uważają, że Ukrainę, w tym głównie okręg Mariupola i Krym, zamieszkuje jeszcze 150 tysięcy rosyjskojęzycznych Greków. Zrzeszają się w 103 związkach kulturalno-oświatowych, konsulat grecki i diasporę Mariupola odwiedził w 2014 r. wicepremier Grecji Ewangelos Wenizelos, namawiając Greków-autochtonów do poparcia państwowości Ukrainy.
  12. Grecy Ukrainy w oku cyklonu. olympia.gr. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-10)]., podobna publikacja z 20 lutego 2014, cytująca m.in. źródła o 27 wiekach nieprzerwanego pobytu w tych stronach greckiego żywiołu i przywołująca cyfrę aktualnie 105 greckich związków na Ukrainie. Mariupol przedstawiany jest jako centrum greckiej, około 150 tysięcznej społeczności.
  13. W okresie wczesnego ZSRR większa część Greków tych terenów zamieszkiwała wsie i używała zbliżonego do języków starożytnych dialektu pontyjskiego, nie nowożytnego greckiego, co ułatwiło także legitymizowało następnie ich przymusową rusyfikację językową. Źródło: artykuł historyka, specjalisty tematyki Greków w Rosji i językoznawcy Vlasisa Agtzidisa.
  14. Relacja we wiadomościach Mega.tv (gr.).
  15. Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
  16. Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
  17. WebCite query result, www.webcitation.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Вежа взимку.jpg
Autor: Mrpl.travel, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 14-123-0121
Coat of Arms of Donetsk Oblast 1999.svg
Герб Донецької области (Україна)
Donetsk Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Donetsk region of Ukraine according to the Decree of the Verkhovna Rada of July 17, 2020 against the background of the old administrative boundaries of districts and cities of regional significance (city councils) and displaying the territories of the unrecognized DPR that are not controlled by the Ukrainian authorities.
Mariupol WIKI.svg
Flag of Mariupol city
Mariupol downtown street destroyed by the Russian siege.jpg
(c) Mvs.gov.ua, CC BY 4.0
Mariupol downtown street destroyed by the Russian siege