Mariusz Kowalski (geograf)

Mariusz Kowalski
Ilustracja
Mariusz Kowalski (2017)
Data i miejsce urodzenia

1968
Warszawa

Zawód, zajęcie

naukowiec, wykładowca, publicysta

Tytuł naukowy

doktor habilitowany

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Stanowisko

profesor Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Strona internetowa

Mariusz Kowalski (ur. 1968 w Warszawie)[1] – polski geograf, specjalista z zakresu geografii politycznej, geografii ludności i geografii historycznej (m.in. zagadnienia narodowościowe, geografia wyborcza, historyczne podziały terytorialne). Syn Bohdana Józefa Kowalskiego oraz Irmy z Borowskich[1]. Wnuk Antoniego Borowskiego[2].

Życiorys

Absolwent XXII Liceum Ogólnokształcącego im. José Marti w Warszawie (1987)[1][3][4]. Ukończył studia na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego (1993). Studiował również historię (1994/1995)[1][3]. W 2001 uzyskał stopień doktora nauk o ziemi w zakresie geografii na podstawie napisanej pod kierunkiem Piotra Eberhardta dysertacji Geografia wyborcza Polski. Zróżnicowanie przestrzenne zachowań wyborczych Polaków w okresie 1989–1998. W 2014 otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk o ziemi w zakresie geografii na podstawie dzieła Księstwa Rzeczpospolitej: państwo magnackie jako region polityczny[5].

W okresie politycznego przełomu końca lat 80. XX w. członek Niezależnego Zrzeszenia Studentów i uczestnik antykomunistycznych akcji protestacyjnych[3].

W latach 1993–1995 pracownik samorządowy Urzędu m.st. Warszawy. Od 1995 pracownik naukowy Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN (od 1995), od 2001 wykładowca w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego[3].

Członek Rady do Spraw Polaków na Wschodzie (kadencja 2016–2021)[6]. Członek Polsko-Litewskiej Dwustronnej Komisji Ekspertów do badania problemów nauczania historii i geografii (od 2003)[7]. Członek Polskiego Towarzystwa Geograficznego[8]. W latach 2003–2005 doradca Unii Polityki Realnej ds. geografii wyborczej[3].

Swoje umiejętności badawcze i organizacyjne kształtował pod kierunkiem i we współpracy z takimi osobowościami, jak m.in. polonista Andrzej Chruszczyński[9], socjolog Bohdan Jałowiecki[10], architekt-urbanista Krystyn Olszewski[11], geograf Piotr Eberhardt[12], geograf Marcin Rościszewski[13], historyk-urbanista Andrzej Stasiak[14], historyk Jan Malicki[15], biolog Jerzy Solon[16] czy geograf Grzegorz Węcławowicz[17].

Dokonania badawcze

Badacz zagadnień narodowościowych, szczególnie w odniesieniu do Europy Środkowej i Wschodniej (m.in. pogranicze polsko-litewsko-białoruskie)[3][18][19].

Badacz geografii wyborczej (m.in. rozprawa doktorska[5]), w ramach której zaproponował koncepcję cywilizacyjno-kulturowego rozłamu w ramach polskiego społeczeństwa, jako głównego czynnika warunkującego konflikt polityczny w Polsce po 1989. Przy wyjaśnianiu problemu wykorzystał koncepcje Feliksa Konecznego i Samuela P. Huntingtona[3][20][21][22].

Badacz fenomenu państw magnackich, jako istotnego elementu kształtującego geografię polityczną (system polityczno-administracyjny) Rzeczypospolitej Szlacheckiej (1569–1795). W książce Księstwa Rzeczpospolitej. Państwo magnackie jako region polityczny (wyd. 2013) postawił tezę, że przedrozbiorowe państwo polsko-litewskie było "państwem państw" (w nawiązaniu do definicji Georga Jellinka), w ramach którego funkcjonowały samodzielne władztwa o charakterze publiczno-prawnym (państwowym): księstwa lenne (np. Kurlandia) i księstwa alodialne, inne państwa magnackie, państewka szlacheckie, terytoria kościelne (np. księstwo warmińskie) i miejskie (np. władztwo miasta Gdańska). W dziele tym wprowadził również określenie: "Mohyliady" (poprzez analogię do Dymitriad), dla nazwania części tzw. awantur mołdawskich, które organizowano (głównie za sprawą magnatów polskich) w celu osadzenia lub utrzymania na tronie mołdawskim przedstawicieli rodu Mohyłów[23][24][25][26].

Autor szerszych refleksji z pogranicza geozofii i historiozofii, poszukujący prawidłowości rządzących rozwojem Polski i Europy Wschodniej, w celu określenia ich miejsca w rozwoju cywilizacji i ustalenia cech szczególnych wyróżniających je na tle innych obszarów kuli ziemskiej[23][27][28]. Twórca koncepcji trwającego 30–40 lat cyklu pokoleniowego w życiu społecznym Polski i innych krajów, inspirowanej poglądami takich badaczy jak William Strauss, Neil Howe, Arthur M. Schlesinger Jr., Norman Davies, Michael Alexander, Kazimierz Wyka, Andrzej Chruszczyński. W jego ujęciu cykl 30–40 letni byłby właściwym cyklem pokoleniowym (w odróżnieniu od o połowę krótszego cyklu zaproponowanego przez Straussa i Howe), działającym uniwersalnie i od pewnego czasu również w sposób zsynchronizowany na poziomie międzynarodowym, a jednocześnie posiadającym decydujące znaczenia jako mechanizm napędowy zmiany społecznej[29][30].

Autor i współautor licznych publikacji naukowych z zakresu geografii politycznej, geografii historycznej i geografii ludności[3][31]. Autor haseł i artykułów w encyklopediach PWN, artykułów popularnonaukowych i publicystycznych

Laureat nagrody Genealogical Society of South Africa z najlepszy artykuł południowoafrykańskiego kwartalnika „Familia” w roku 2006 (Polish Boer Families). Nagrodzona publikacja podjęła problem znaczenia emigracji Polaków (m.in. Jana Latskiego) do Kolonii Przylądkowej we wczesnej fazie osadnictwa europejskiego (1652–1815) i ich udziału w kształtowaniu się społeczeństwa burskiego (afrykanerskiego)[3][31].

Genealogia genetyczna

Mariusz Kowalski publikował również popularno-naukowe (publicystyczne) artykuły z dziedziny genealogii genetycznej, m.in. w tygodniku „Najwyższy CZAS!”[32] oraz w książce Ariowie, Słowianie, Polacy. Pradawne dziedzictwo Międzymorza[33]. Ta część jego twórczości uznana została przez niektórych komentatorów, jako zbliżona do nurtu „turbosłowianskiego”[34]. Sugerowano nawet rasistowski charakter tez Kowalskiego[35].

Sam autor nie zgadza się z taką klasyfikacją swoich poglądów[36]. Na zniekształcanie (upraszczanie) tez M. Kowalskiego przez adwersarzy zwracają uwagę również niektórzy komentatorzy (np. Marcin Napiórkowski)[37]. Mariusz Kowalski nie głosi bowiem charakterystycznego dla „Turbosłowian” przekonania o istnieniu starożytnego imperium słowiańskiego (tzw. „Wielkiej Lechii”), ani rasowej czy kulturowej wyższości Słowian nad innymi ludami. W swoich tekstach wskazuje jedynie na pokrewieństwo przodków starożytnych Ariów (Indo-Irańczyków) i Słowian (argumenty genetyczno-genealogiczne: haplogrupa R1a1 (Y-DNA), lingwistyczne: języki satem i archeologiczne: kultura ceramiki sznurowej), których wspólną kolebkę lokalizuje w Europie Środkowo-Wschodniej (5 tys. lat temu). Pokrewieństwo to miało według niego zdecydować o odrębności rozwojowej Słowiańszczyzny względem zdominowanej przez Celtów Europy Zachodniej. W przeciwieństwie do „Turbosłowian” dziejową rolę Słowiańszczyzny dostrzega nie w przeszłości (według niego Europa Wschodnia była do tej pory cywilizacyjnymi peryferiami), ale w przyszłości, wyrażając przypuszczenie (m.in. w nawiązaniu do poglądów Oswalda Spengler[38] czy Marcina Króla[39]), że Europa Środkowo-Wschodnia (Międzymorze, Słowiańszczyzna) dzięki swojej odrębności i względnej „młodości”, może stać się wiodącym obszarem cywilizacji europejskiej (tworząc nowy etap jej rozwoju), wobec kryzysu duchowego „starej” Europy Zachodniej (Zachodu)[32][33][36][37].

Książki

  • Ariowie Słowianie Polacy. Pradawne dziedzictwo Międzymorza. 3S Media, 2017, s. 286, seria: Biblioteka Wolności. ISBN 978-83-61935-47-6.
  • Księstwa Rzeczpospolitej: państwo magnackie jako region polityczny, Warszawa, IGiPZ PAN, 2013.
  • Społeczne, polityczne i ekonomiczne stymulanty i destymulanty rozwoju Mazowsza. Warszawa: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, 2012 (Kowalski Mariusz, Świątek Dariusz, Dziemianowicz Wojciech, Smigiel-Rawska Katarzyna).
  • Drogi i bezdroża Pomarańczowej Rewolucji, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005. (Nowakowski M.J., Przełomiec M., Urbanowicz J., Kowalski M., Malicki J., Korniejenko A.).
  • Raport z badań Kijów grudzień 2004, Studium Europy Wschodniej UW, Warszawa 2005.
  • Przestrzeń Wyborcza Polski, Oddział Akademicki PTG, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa 2003 (red.).
  • Geografia wyborcza Polski. Zróżnicowanie przestrzenne zachowań wyborczych Polaków w okresie 1989–1998, IGiPZ PAN, Warszawa 2000.
  • Uwarunkowania zachowań wyborczych w województwie słupskim, IGiPZ PAN, Warszawa 2000 (współautor: P. Śleszyński).

Ważniejsze artykuły naukowe

  • Geografia średniowiecznej Słowiańszczyzny. – Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU 2019, 15 – s. 15–64.
  • Spatial differences in voting behaviour among the inhabitants of rural areas in Eastern Europe, [w:] Three decades of transformation in the East-Central European countryside, Red. Jerzy Bański, Cham: Springer, 2019 – s. 143–163.
  • Dwuetniczność międzywojennej Warszawy w świetle wyników wyborów. – Studia z Geografii Politycznej i Historycznej 2018, 7 – s. 71–91.
  • Cykle pokoleniowe w czasie i przestrzeni. – Przegląd Geograficzny 2016, 88 4 – s. 489–510.
  • Europejski układ centrum-pereferia z perspektywy badań genetycznych. – Obóz 2016, 55 – s. 19–32.
  • Pochodzenie Fiodora Nieświckiego w świetle badań genetycznych. – Przegląd Wschodni 2015, 14, 1 – s. 151–166.
  • Przestrzenne zróżnicowanie wyników wyborów do Sejmu z 1957 roku. – Acta Universitatis Lodziensis Folia Geographica Socio-Oeconomica 2015, 21 – s. 73–84.
  • Poles in the Dutch Cape Colony 1652–1814. – Werkwinkel 2015, 10, 1 – s. 65–96.
  • Czy Wielkopolska była prawicowa? Przestrzenne zróżnicowanie zachowań wyborczych w Polsce w latach dwudziestych XX wieku. – Prace i Studia Geograficzne 2014, 54 – s. 89–105.
  • Miejsce Polski w systemie geopolitycznym nowożytnej Europy. [w]: Studia nad geopolityką XX wieku. Red. Piotr Eberhardt. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2013 – s. 235–263.
  • Ludność polska w wieloetnicznych regionach Litwy, Łotwy i Białorusi. – Studia z Geografii Politycznej i Historycznej 2013, 2 – s. 205–237.
  • Immigrants from the Polish-Lithuanian Commonwealth in the early stages of European colonization of the Cape Colony – Geographia Polonica 2012, 85 3 – s. 55–76.
  • The migration of Poles to Germany in the context of the frequency of the most common Polish surnames. – Przegląd Zachodni, Special number 2012 – s. 121–135 (współautor: P. Śleszyński).
  • Państwo magnackie w strukturach polityczno-administracyjnych Rzeczypospolitej Szlacheckiej na przykładzie Ordynacji Zamojskiej. – Przegl. Geogr. 2009, 81, z.2 – s. 173–203.
  • Problemy demograficzne. [w]: Katastrofy i zagrożenia we współczesnym świecie. Red. Wojciech Baturo. Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN, 2008 – s. 112–137.
  • Wileńszczyzna jako problem geopolityczny w XX wieku, w: Eberhardt P. (red.) Problematyka geopolityczna Ziem Polskich, Prace Geograficzne 218, IGiPZ PAN, Warszawa 2008, s. 267–296.
  • Polish Boer Families (in:) Familia – Quaterly Jurnal ofthe Genealogical Society of South Africa, 43(2) 2006, p. 38–46.
  • Electoral behaviour in Poland as the effect of the „clash of civilization”. – Geogr. Casop. 2002, 54, nr 3 – s. 219–237.
  • Wyznanie a preferencje wyborcze mieszkańców Białostocczyzny (1990–1997). – Przegl. Geogr. 1998, 70, z.3/4 – s. 269–282.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk, Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945-2000, Wyd. Wingert Arkadiusz, 2010, Kraków
  2. ↑ Profil Antoniego Borowskiego na portalu Geni.com http://www.geni.com/people/Antoni-Borowski/4220237365780066711
  3. ↑ a b c d e f g h i informacja na stronie Studium Europy Wschodniej UW, http://studium.uw.edu.pl/kadra/wykladowcy/dr-hab-mariusz-kowalski/
  4. ↑ Profil klasy C 1983-1987 XXII LO w Warszawie na portalu Nasza Klasa, http://nk.pl/szkola/44613/klasa/129/uczniowie
  5. ↑ a b Dr hab. Mariusz Kowalski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2014-10-26].
  6. ↑ informacja na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych, http://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/polonia/karta_polaka/rada_do_spraw/
  7. ↑ Algis Povilas Kasperavičius, Dvišalės Lietuvos ir Lenkijos istorijos mokymo problemų tyrimo komisijos veikla ir jos prasmė // Lietuvos istorijos studijos /Vilniaus universitetas. Vilnius : Vilniaus universiteto leidykla. 2011, t. 28, p. 172-178
  8. ↑ Biuletyn Informacyjny nr 45 Zarząd Główny PTG, kwiecień 2003, https://ptgeo.org.pl/wp-content/uploads/2016/12/biuletyn_2003.pdf
  9. ↑ XXII LO im. Jose Marti (Warszawa), klasa humanistyczna (I-IV c), wychowawca i polonista prof. Andrzej Chruszczyński, https://nk.pl/szkola/44613/klasa/129/klasa-c-1983-1987
  10. ↑ Mariusz Kowalski, 1993, Mniejszości narodowe i konflikty etniczne w Europie środkowo-wschodniej, praca magisterska, WGiSR UW, promotor prof. Bohdan Jałowiecki.
  11. ↑ Krystyn Olszewski, Mariusz Kowalski, 1993, Wstępny program prac Studium możliwości rozwoju Obszaru Metropolitalnego Warszawy, przyjęty uchwałą nr 418 Rady m.st. Warszaw.
  12. ↑ Mariusz Kowalski, 2001, Geografia wyborcza Polski, praca doktorska, IGiPZ PAN, promotor prof. Piotr Eberhardt.
  13. ↑ Maciej Jakubowki (red.), 2003, Polska i Europa - kształtowanie przestrzeni wolności [Pamięci Profesora dr. hab. Marcina Rościszewskiego (1929-2002)], IGiPZ PAN, Warszawa.
  14. ↑ Maciej Jakubowski (red.), The Polish-Lithuanian Border Region. Reserch Problems and Scientific Co-operation, Geopolitical Studies, 2, Warsaw, IGiPZ PAN.
  15. ↑ Mariusz Kowalski, Jan Malicki, Raport z badań przeprowadzonych w Kijowie w grudniu 2004 roku: Edycja specjalna z okazji wizyty Prezydenta Wiktora Juszczenki na Uniwersytecie Warszawskim, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005; Mariusz Kowalski, Jan Malicki, Błękit pomarańczy, czyli raport o podzielonym narodzie, s. 51–83 [w:] Ukraina na zakręcie : Drogi i bezdroża pomarańczowej rewolucji, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005
  16. ↑ Kowalski M., Solon J., 2011, Lubelskie. Case Studies, Annex 4/6, ESPON ATTREG - The Attractiveness of European regions and cities for residents and visitors - Final Report. Russo A. et al, ESPON & University Rovira i Virgili, Tarragona; Kowalski M., Solon J., 2008, Ethnical diversity and regional development of eastern borderland regions in Poland, Lithuania and Latvia, Europa XXI, 18, PAN IGiPZ, Warszawa, s. 79-98.
  17. ↑ Sobczyński M., 2008, Historia geografii politycznej, [w:] Jackowski A., Liszewski S., Richling A. (red.), Historia geografii polskiej, PWN, Warszawa, s. 219–236
  18. ↑ M. Kowalski, Wileńszczyzna jako problem geopolityczny w XX wieku, w: Eberhardt P. (red.) Problematyka geopolityczna Ziem Polskich, Prace Geograficzne 218, IGiPZ PAN, Warszawa 2008, s. 267-296, http://rcin.org.pl/Content/130/WA51_228_r2008-t218_Prac-Geogr.pdf
  19. ↑ M. Kowalski, Ludność polska w wieloetnicznych regionach Litwy, Łotwy i Białorusi. – Studia z Geografii Politycznej i Historycznej 2013, 2 – s. 205-237
  20. ↑ Kowalski Mariusz: Geografia wyborcza Polski. Przestrzenne zróżnicowanie zachowań wyborczych Polaków w latach 1989-1998. Warsaw: PAN IGiPZ, 2000 http://rcin.org.pl/Content/30322/WA51_44619_r2000-vol7_Geopolitical-Studies.pdf
  21. ↑ Sobczyński M. – Historia polskiej geografii politycznej [w:] Jackowski A., Liszewski S., Richling A. (red.), Historia geografii polskiej, Komitet Nauk Geograficznych PAN, PWN, Warszawa 2008, s. 219-239
  22. ↑ Wojciech Turek, Ciągłość i zmiana zachowań wyborczych w Polsce w latach 1945–2010, http://polska1918-89.pl/pdf/ciaglosc-i-zmiana-zachowan-wyborczych-w-polsce-w-latach-1945-2010,2233.pdf
  23. ↑ a b M. Kowalski – Księstwa Rzeczpospolitej. Państwo magnackie jako region polityczny, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 238, Warszawa 2013.
  24. ↑ Piotr Lewandowski, "Księstwa Rzeczpospolitej. Państwo magnackie jako region polityczny", Mariusz Kowalski, Warszawa 2013 : [recenzja] Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 15, 317–319.
  25. ↑ Julia Tazbirowa, M. Kowalski – Księstwa Rzeczpospolitej. Państwo magnackie jako region polityczny [recenzja], Przegląd Geograficzny T. 87 z. 2 (2015).
  26. ↑ Marek Sobczyński, Mariusz Kowalski – Księstwa Rzeczpospolitej. Państwa magnackie jako region polityczny [recenzja], Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 2 (2013), s.316–319.
  27. ↑ M. Kowalski, Miejsce Polski w systemie geopolitycznym nowożytnej Europy. [w]: Studia nad geopolityką XX wieku. Red. Piotr Eberhardt. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2013 – s. 235–263.
  28. ↑ Europejski układ centrum-pereferia z perspektywy badań genetycznych. – Obóz 2016, 55 – s. 19-32.
  29. ↑ M. Kowalski, Cykle pokoleniowe w czasie i przestrzeni – Przegląd Geograficzny 2016, 88 4 – s. 489–510.
  30. ↑ Cykle pokoleniowych buntów – co będzie w 2015 r.?
  31. ↑ a b Mariusz Kowalski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN [dostęp 2022-02-26].
  32. ↑ a b Wybrane artykuły Mariusza Kowalskiego opublikowane na łamach Najwyższego Czasu!: Przodkowie Ariów byli Azjatami, 2013, nr 31/32; Polacy potomkami Ariów, 2016, nr 37/38; „Arainowie” i „Arbinowie”, czyli genetyczne klany człowieka, 2016, nr 43/44; Prusy były… słowiańskie, 2017, nr 16/17; Rosjanie – największy naród fiński, 2017, nr 18/19; Piastowie mazowieccy w świetle badań genetycznych, 2017, nr 20; Haplogrupowa rewolucja, 2017, nr 22; „Pierwszy Polak”, czyli Karelczyk, 2017, nr 23; Magnus Haroldson a sprawa polska, 2017, nr 28/29; Międzymorze przyszłością Europy, 2017, nr 30/31.
  33. ↑ a b Ariowie Słowianie Polacy. Pradawne dziedzictwo Międzymorza. 3S Media, 2017, s. 286, seria: Biblioteka Wolności. ISBN 978-83-61935-47-6.
  34. ↑ Roman Żuchowicz, Wielka Lechia. Źródła i przyczyny popularności teorii pseudonaukowych okiem historyka, Warszawa 2018, s. 118.
  35. ↑ Marcin Napiórkowski, Rasistowskie imperium Lechitów, Mitologia współczesna, 23 września 2018 [dostęp 2019-03-07] (pol.).
  36. ↑ a b Mariusz Kowalski, Jak zostałem uznany za „Turbolechitę”, Najwyższy Czas!, 2018, nr 25/26, s. 53-56.
  37. ↑ a b Marcin Napiórkowski, Odpowiedź Mariusza Kowalskiego na tekst o ‚Rasistowskim imperium Lechitów’.
  38. ↑ Oswald Spengler, Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, tom 1, Wiedeń 1918, tom 2, Monachium 1922.
  39. ↑ Marcin Król, Europa w obliczu końca, Czerwone i Czarne, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7700-054-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie