Marka NRD

Marka NRD
Ilustracja
Kod ISO 4217

DDM

Symbol

DDM – marka
Pf – fenig

Państwo

 NRD

Bank centralny

Staatsbank der DDR

Podział

100 fenigów = 1 marka NRD

Banknoty

5, 10, 20, 50, 100 (DDM) – w obiegu
200, 500 (DDM) – nie wprowadzone do obiegu

Monety

1, 5, 10, 20, 50 (Pf)
1, 2, 5 (DDM)

Marka NRD (marka wschodnia[1]) – jednostka płatnicza w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, a następnie Niemieckiej Republice Demokratycznej w latach 1948–1990. Od 1948 roku wydawana przez bank emisyjny Deutsche Notenbank, a od roku 1968 przez Bank Państwowy NRD (Staatsbank der DDR). Jedna marka liczyła 100 fenigów (pfennig).

Nazwa

W historii waluty stosowane były następujące nazwy:

  • Marka niemiecka Niemieckiego Banku Emisyjnego (Deutsche Mark) (DM) – od 24 lipca 1948 do 31 lipca 1964
  • Marka Niemieckiego Banku Emisyjnego (Mark der Deutschen Notenbank) (MDN) – od 1 sierpnia 1964 do 31 grudnia 1967
  • Marka Niemieckiej Republiki Demokratycznej (również Marka NRD) (M) – od 1 stycznia 1968 do 30 czerwca 1990.

Historia

Wprowadzenie

20 czerwca 1948 w zachodnich strefach okupacyjnych wprowadzono markę niemiecką zastępując Reichsmark i Rentenmark. Ta pierwsza była ciągle środkiem płatniczym w radzieckiej strefie okupacyjnej, co na dłuższą metę spowodowało inflację wywołaną przepływem bezwartościowej waluty na wschód. Jako kontrakcję władze strefy wprowadziły 24 czerwca 1948 swoją walutę (obowiązujące dotychczas banknoty z naklejonym kuponem). Dopiero 24 lipca wydano nową serię banknotów sygnowanych przez Deutsche Mark der Deutschen Notenbank. Przelicznik dla nowej waluty (czerwiec)[1][2]:

  • zasoby pieniężne (na osobę): do 70 marek w gotówce – 1:1
    • konto oszczędnościowe (istniejące od 8 maja 1945): do 100 marek – 1:1, – 5:1, powyżej 1000 – 10:1
    • konto – 10:1
    • Salda oszczędnościowe (utworzone do 8 maja 1945, także dla prywatnych spółek) – 10:1
  • konta przedsiębiorstw państwowych i administracji – 1:1
  • płace i ceny – 1:1

Lata 70.

Wprowadzenie reform konstytucyjnych w latach 1968 i 1974 oddalało Niemiecką Republikę Demokratyczną od początkowego celu ponownego zjednoczenia Niemiec. Jednym z efektów była zmiana słowa Niemcy na NRD. Zmieniono też nazwę waluty na marka NRD, a nazwę banku emisyjnego na Bank Państwowy NRD. Oficjalną nazwę Marka NRD wprowadzono 12 grudnia 1967 roku. Zwane były również markami, a dla odróżnienia markę RFN nazywano często zachodnią. Jednak monety z napisem Deutsche Mark obowiązywały w NRD do lat 80.

Monety

Monety NRD lat 70. i 80.
GrafikanominałParametryOpisData
AwersRewersŚrednicaMasamateriałrantAwersRewersemisji[3]wymiany
1 Pfennig DDR Wertseite.JPG1 Pfennig DDR Bildseite.JPG1 fenig17 mm0,75 galuminium
Al97/Mg03
gładkinominałgodło NRD1 maja 196030 czerwca 1991
5 Pfennig DDR Wertseite.JPG5 Pfennig DDR Bildseite.JPG5 fenigów19 mm1,10 g15 maja 1968
10 Pfennig DDR Wertseite.JPG10 Pfennig DDR Bildseite.JPG10 fenigów21 mm1,50 g1 grudnia 1963
20 Pfennig DDR Wertseite.JPG20 Pfennig DDR Bildseite.JPG20 fenigów22,2 mm5,4 gmosiądz
Cu63/Zn37
gładkinominałgodło NRD1 sierpnia 1969*
50 Pfennig DDR Wertseite.JPG50 Pfennig DDR Bildseite.JPG50 fenigów23 mm2,0 galuminium
Al97/Mg03
ząbkowanynominałgodło NRD1 czerwca 1958
1 Mark DDR Wertseite.JPG1 Mark DDR Bildseite.JPG1 marka25 mm2,5 g
(gwiazdki)
2 lipca 195630 czerwca 1990
2 Mark DDR Wertseite.JPG2 Mark DDR Bildseite.JPG2 marki27 mm3,0 gząbkowany1 czerwca 1957
20 Jahre DDR Wertseite.JPG20 Jahre DDR Bildseite.JPG5 marek29 mm9,7 gmiedzionikiel
Cu90/Ni10
5 MARKnapis „20 lat NRD”
nominał
godło NRD25 sierpnia 1969a*
*z okazji 20-lecia utworzenia NRD

Banknoty

Banknoty emisji roku 1955
GrafikaNominałWymiary

(mm)

OpisRok emisji
AwersRewersAwersRewers
1955..5Mark.JPG1955..5Mark(Reverso).JPG5142×72Wartość nominalnaWartość nominalna1955
10Mark1955a.jpg10 marcos1955.jpg10146×76
1955..20Mark1.JPG20 marcos1955.jpg20162×81
50Mark1955a.jpg1955..50Mark2.JPG50171×87
1955..100Mark1.JPG1955..100Mark2.JPG100180×90
Banknoty emisji roku 1964
GrafikaNominałWymiary

(mm)

OpisRok

emisji

AwersRewersAwersRewers
1964 5-Mark-Note DDR Alexander-von-Humboldt VS.JPGGermanycomunistnoten.jpg5135 × 66Alexander von Humboldt – niemiecki przyrodnik i podróżnikBudynek uniwersytetu Humboldtów w Berlinie1964
10 m a 1964.JPG10marcos1964.jpg10140 × 67Friedrich Schiller – niemiecki poeta i filozofZakłady VEB Carl Zeiss w Jenie
20 m a 1964.JPG20marcos1964.jpg20145 × 71Johann Wolfgang von Goethe – niemiecki poeta i dramaturgTeatr Narodowy w Weimarze
1964..50Mark1.JPG1964..50Mark2.JPG50150 × 72Fryderyk Engels – ideolog socjalizmuKombajny zbożowe
100 m a 1964.JPG100marcos1964.jpg100156 × 74Karol Marks – ideolog komunizmuBrama Brandenburska
Banknoty emisji lat 1971–1985
GrafikaNominał
(w markach)
Wymiary (mm)Kolor
OpisRok
emisji
AwersRewersAwersRewersZnak wodny
5-Mark-1975.jpg5 ddrm 1975 rs.jpg5113 × 50FioletowyThomas Müntzer – przywódca wojny chłopskiej w NiemczechKombajny zbożowe Fortschritt E 512Thomas Müntzer1975
10-Mark-1971.jpg10 ddrm 1971 rs.jpg10120,5 × 53BrązowyClara Zetkin – niemiecka komunistka i obrończyni praw kobietMłoda kobieta – inżynier za pulpitem sterowniczym elektrowni jądrowej RheinsbergClara Zetkin1971
20-Mark-1975.jpg20 ddrm 1975 rs.jpg20128 × 56ZielonyJohann Wolfgang von Goethe – niemiecki poeta i dramaturgGrupa uczniów wychodzących ze szkołyJohann Wolfgang von Goethe1975
50-Mark-1971.jpg50 ddrm 1971 rs.jpg50136 × 59CzerwonyFryderyk Engels – ideolog socjalizmuZabudowania kombinatu petrochemicznego w Schwedt/OderFryderyk Engels1971
100-Mark-1971.jpg100 ddrm 1975 rs.jpg100145 × 62NiebieskiKarol Marks – ideolog komunizmuUlica Unter den Linden z widokiem na Pałac Republiki.
W tle wieża telewizyjna na Alexanderplatz i Czerwony Ratusz.
Karol Marks1975
200mark-ddr.jpg200mark-ddr-rev.jpg200152 × 64ZielonyRodzina z dwójką dzieci na tle nowoczesnego budownictwaPrzedszkole z ośmiorgiem dzieci i wychowawczyniąGołębie pokoju1985*
500mark-ddr.jpg500mark-ddr-rev.jpg500160 × 68BrązowyGodło NRD (młot, cyrkiel i wieniec zbożowy)Siedziba Rady Państwa NRDGodło NRD
*– nie dopuszczone do emisji

Wymienialność

Marka NRD była wewnętrzną jednostką rozliczeniową – nie była wymienialna w handlu zagranicznym ani ruchu turystycznym. Zarówno wywóz, jak i wwóz marek był zabroniony i podlegał karze. W handlu zagranicznym operowano pojęciem marki walutowej. Zagraniczne środki płatnicze nie były w NRD dopuszczone do handlu wewnętrznego. Wyjątkiem były sklepy sieci Intershop, w których można było płacić walutą wymienialną, jak również bonami (Forumscheck). Dla celów podróży do krajów demokracji ludowej dozwolona była niewielka wymiana walutowa po kursie określonym przez państwo. Podróżujący do krajów zachodnich zobowiązani byli do przymusowej wymiany z góry określonej sumy.

Siła nabywcza

10 marek (1971)

Siłę nabywczą marki NRD określić można tylko w przybliżonym zakresie ze względu na subwencjonowanie wielu dóbr konsumpcyjnych przez państwo, zwłaszcza żywności, transportu, mieszkań, a nawet książek. Na czarnym rynku 1 marka wschodnioniemiecka warta była ok. 0,2 marki zachodnioniemieckiej. Kurs oficjalny ustalony przez państwo wynosił 1:1[4].

Przykłady cen z NRD[5]

50 marek (1971)
  • 0,05 M – bułka
  • 0,20 M – opłata za list krajowy do 20 g
  • 0,34 M – litr mleka pełnego
  • 1,55 M – kilogram cukru
  • 2,40 M – 250 g masła
  • 1,50 M – litr benzyny (88 oktanów)
  • 16,90 M – płyta długogrająca
  • 19 M – bilet na pociąg pospieszny na odległość 200 km
  • 400 M – zegarek na rękę
  • 2300 M – aparat fotograficzny Praktica
  • 12 000 M – samochód Trabant, na zapisy, kilkanaście lat oczekiwania.

Zniszczenie banknotów

20 marek (1975)

Po zjednoczeniu Niemiec banknoty w sumie o wartości 100 miliardów marek (o objętości ok. 300 wagonów towarowych) złożono w 300-metrowym lochu w okolicy Halberstadt. Znalazły się tam również pozamonetarne środki i dokumenty rozliczeniowe – książeczki czekowe, oszczędnościowe przewiezione eszelonem ze skarbca państwowego. Pieniądze zabezpieczono zbrojonym betonem i przykryto wapnem[6].

W roku 2001 podano do wiadomości, że mimo zabezpieczeń dokonano włamania do bunkra i skradziono część banknotów. Postanowiono pozostałe banknoty spalić w Schoningen pod Helmstedt. Ostatnie banknoty spalono 29 czerwca 2002 roku.

Przypisy

  1. a b Stanisław Jankowiak, Jak w okupowanych Niemczech wprowadzono markę niemiecką i jaki związek mieli z tym Polacy – Terapia szokowa, TwojaHistoria.pl, 29 stycznia 2020 [dostęp 2021-07-14] (pol.).
  2. The 1948 Currency Reform, [w:] J. Hölscher, Fifty Years of the German Mark: Essays in Honour of Stephen F. Frowen, Springer, 7 sierpnia 2001, s. 21, ISBN 978-0-230-37855-1 [dostęp 2021-07-14] (ang.).
    • Einleitung, Aufgaben/Organisation, 4. Schwerpunkte in der Tätigkeit der DNB 1948-1967, [w:] Elke Vogel (red.), Deutsche Notenbank. DN 6. 1945-1967, Przypis 104, Bundesarchiv, 2006 [dostęp 2021-07-14].
  3. Kurt Jaeger. Die deutschen Munzen seit 1871. Ed.17, 2001. ISBN 3-924861-45-5.
  4. Der Spiegel: Eigentlich Teuer. [dostęp 2008-06-18]. (niem.).
  5. Währung und Preise. [dostęp 2008-06-18]. (niem.).
  6. der Spiegel: Die Herren des Geldes. [dostęp 2008-06-18]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

10 m a 1964.JPG
Banknot 10-cio markowy z 1964 roku. awers
10Mark1955a.jpg
10 Mark of German Democratic Republic
10-Mark-1971.jpg
DDR 10 Mark (East German Mark) note depicting Clara Zetkin. Photographed by de:Benutzer:Sewa and released into the public domain. de:Bild:10-Mark-1971.jpg
20 Jahre DDR Bildseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
5 Mark Münze der DDR von 1969 - 20 Jahre DDR - Bildseite
1955..100Mark2.JPG
billete de 100 marcos 1955 reverso.
20 m a 1964.JPG
Niemiecki banknot 20-to markowy z 1964 r awers
1955..5Mark.JPG
Billete de 5 Mark, 1955
10 Pfennig DDR Wertseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
10 Pfennig DDR Wertseite
1 Mark DDR Bildseite.JPG
1 Mark DDR Bildseite
1 Mark DDR Wertseite.JPG
1 Mark DDR Wertseite
1964..50Mark1.JPG
Billete de 0 Mark, 1964
20 Pfennig DDR Wertseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
20 Pfennig DDR Wertseite
100-Mark-1971.jpg
100 East Germany Mark banknote
1964 5-Mark-Note DDR Alexander-von-Humboldt VS.JPG
Banknot z NRD o nominale 5 marek z 1964 roku, awers
10 marcos1955.jpg
German 10 mark banknote.
20 Jahre DDR Wertseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
5 Mark Münze der DDR von 1969 - 20 Jahre DDR - Wertseite
100marcos1964.jpg
East German 100 mark banknote.
1955..5Mark(Reverso).JPG
Billete de 5 Mark (reverso), 1955.
1955..20Mark1.JPG
20 Marcos del año 1955.
1955..100Mark1.JPG
Billete de 100 Marcos
20 Pfennig DDR Bildseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
20 Pfennig DDR Bildseite
50Mark1955a.jpg
50 Mark of German Democratic Republic
1964..50Mark2.JPG
Reverso del billete de 50 Mark, 1964.
5 Pfennig DDR Wertseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
5 Pfennig DDR Wertseite.JPG
100 m a 1964.JPG
Banknot 100 narkowy z 1964 roku. awers
50 Pfennig DDR Wertseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
50 Pfennig DDR Wertseite
10 Pfennig DDR Bildseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
10 Pfennig DDR Wertseite
50 Pfennig DDR Bildseite.JPG
(c) Matd13, CC BY-SA 3.0
50 Pfennig DDR Bildseite.JPG
20-Mark-1975.jpg
20 Mark der DDR (East Germany Mark) de:Bild:20-Mark-1975.jpg غوتة على العملة الورقية من فئة عشرين مارك في ألمانيا الديمقراطية
1955..50Mark2.JPG
Billete de 50 Mark de 1955, reverso.