Marksizm-leninizm

Marksizm-leninizm (ros. марксизм-ленинизм) – ideologia komunistyczna, która była głównym ruchem komunistycznym w XX wieku.^[1] Opracowana przez bolszewików, była ideologią państwową Związku Radzieckiego,^[2] jego państw satelickich w bloku wschodnim i różnych krajów Ruchu Państw Niezaangażowanych i Trzeciego Świata w okresie Zimnej wojny,^[3] a także Międzynarodówki Komunistycznej po bolszewizacji. Dziś marksizm-leninizm jest ideologią partii rządzących Chin, Kuby, Laosu i Wietnamu (wszystkich jednopartyjnych „republik socjalistycznych”),^[4] a także wielu innych partii komunistycznych, podczas gdy ideologia państwowa Korei Północnej wywodzi się z marksizmu-leninizmu.^[5] Państwa marksistowsko-leninowskie są powszechnie określane przez zachodnich uczonych jako „państwa komunistyczne”.^[6]

Charakterystyka

Propaganda marksistowsko-leninowska - "Podnieście sztandar Marksa, Engelsa, Lenina i Stalina!"

Marksizm-leninizm został rozwinięty z bolszewizmu przez Józefa Stalina w latach dwudziestych XX wieku w oparciu o jego rozumienie i syntezę ortodoksyjnego marksizmu i leninizmu.^[7]^[1] Po śmierci Włodzimierza Lenina w 1924, marksizm-leninizm stał się odrębnym ruchem w Związku Radzieckim, kiedy Stalin i jego zwolennicy przejęli kontrolę nad partią. Odrzuciła powszechne wśród zachodnich marksistów pojęcie rewolucji światowej jako warunku wstępnego budowy socjalizmu, na rzecz koncepcji socjalizmu w jednym kraju. Według jego zwolenników, stopniowe przejście od kapitalizmu do socjalizmu zostało oznaczone przez wprowadzenie pierwszego planu pięcioletniego i konstytucji radzieckiej 1936 roku.^[8] Pod koniec lat dwudziestych Stalin ustanowił ideologiczną ortodoksję w Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewikach), Związku Radzieckim i Międzynarodówce Komunistycznej, aby ustanowić powszechną praktykę marksistowsko-leninowską.^[9]^[7] Sformułowanie radzieckiej wersji materializmu dialektycznego i historycznego w latach 30. XX wieku przez Stalina i jego współpracowników, takie jak w książce Stalina O Materializmie Dialektycznym i Historycznym, stało się oficjalną radziecką interpretacją marksizmu,^[2] i zostało wzięte za przykład przez marksistów-leninistów w innych krajach. W 1938 roku oficjalny podręcznik Stalina Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) spopularyzował termin „marksizm-leninizm”.

Krótki słownik filozoficzny pod redakcją Judina i Rozentala określał marksizm-leninizm według definicji Józefa Stalina^[10]: marksizm-leninizm jest

nauką o prawach rozwoju przyrody i społeczeństwa, nauką o rewolucji uciskanych i wyzyskiwanych mas, nauką o zwycięstwie socjalizmu we wszystkich krajach, nauką o budownictwie społeczeństwa komunistycznego.

Józef Stalin, Marksizm a zagadnienia językoznawstwa(ros.)^[11]

Marksizm-leninizm składa się z trzech części^[12]:

Rzesze aparatu ideologicznego, agitatorów i propagandzistów, upowszechniały przekonanie, że ideologia marksistowsko-leninowska ma charakter naukowy^[13].

Marksizm-leninizm utrzymuje, że do zastąpienia kapitalizmu potrzebna jest dwuetapowa rewolucja komunistyczna. Partia awangardowa, zorganizowana przez „centralizm demokratyczny”, przejęłaby władzę w imieniu proletariatu i ustanowiłaby jednopartyjne państwo socjalistyczne, zwane dyktaturą proletariatu. Państwo kontrolowałoby środki produkcji, tłumiło opozycję, kontrrewolucję i burżuazję oraz promowało radziecki kolektywizm, aby utorować drogę do ewentualnego społeczeństwa komunistycznego, które byłoby bezklasowe i bezpaństwowe.^[4]^[14]^[2]

Marksizm–leninizm jest pustym terminem, zależnym od podejścia i podstaw rządzących partii komunistycznych, dynamicznym i otwartym na redefinicje, zarówno ustalonym, jak i nieustalonym w znaczeniu.^[15] Jako termin, marksizm-leninizm jest mylący, ponieważ Marks i Lenin nigdy nie sankcjonowali ani nie popierali tworzenia po nich -izmu, i szczyci się tym, że spopularyzowany po śmierci Lenina przez Stalina, zawierał trzy jasne doktrynalne i zinstytucjonalizowane zasady, które stały się modelem dla późniejszych reżimów typu radzieckiego; jego globalne wpływy, obejmujące w szczytowym momencie co najmniej jedną trzecią światowej populacji, uczyniły marksistowsko-leninowskie wygodną etykietą dla bloku komunistycznego jako dynamicznego porządku ideologicznego.^[16]

Marksizm-leninizm w systemie edukacji

W ZSRR marksizm-leninizm był nauczany obowiązkowo na wszystkich uczelniach zarówno wyższych^[17]^[18]^[19], jak i średnich^[20]^[21]. Jako przedmiot szkolny marksizm-leninizm istniał pod nazwą „społecznoznawstwo”. Indoktrynacja polskich uczniów w kierunku marksizmu-leninizmu była oficjalnie głoszonym zadaniem ideologicznej uniformizacji polskiej szkoły^[22]. W Polsce lat 60. XX wieku opublikowano 2 kolejne wydania podręcznika Podstawy marksizmu-leninizmu.

Zobacz też

Instytut Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR

Przypisy

↑ ^a ^b ThomasT. Lansford ThomasT., Communism, Nowy Jork, 1 września 2007, ISBN 978-0761426288 .
↑ ^a ^b ^c Alfred B.A.B. Evans Alfred B.A.B., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, 1993, ISBN 978-0-275-94763-7 .
↑ S.E.S.E. Hanson S.E.S.E., Marxism/Leninism, 2001, ISBN 978-0-08-043076-8 .
↑ ^a ^b ChrisCh. Cooke ChrisCh., Dictionary of Historical Terms, wyd. 2, 1998, ISBN 978-0-333-67347-8 .
↑ GraceG. Lee GraceG., The Political Philosophy of Juche, 2003 .
↑ J.J. Wilczynski J.J., The Economics of Socialism after World War Two: 1945-1990, 2008, ISBN 978-0202362281 .
↑ ^a ^b G.G. Lisichkin G.G., Мифы и реальность, 1989 .
↑ S.A.S.A. Smith S.A.S.A., The Oxford Handbook of the History of Communism, Oksford 2014, ISBN 978-0-19-166752-7 .
↑ AllanA. Bullock AllanA., The New Fontana Dictionary of Modern Thought, wyd. 3, 1999, ISBN 978-0006863830 .
↑ Krótki słownik filozoficzny 1955 ↓, s. 375.
↑ Józef Stalin: Marksizm a zagadnienia językoznawstwa. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW), 2005, s. 22. [dostęp 2021-12-25].
↑ Mitin ↓.
↑ LucjanL. Suchanek LucjanL., Kultura masowa w Rosji i radziecki eksperyment antropologiczny, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU”, XII, 2016, s. 7-27, DOI: 10.4467/25439561KSR.16.001.6454 .
↑ Donald F.D.F. Busky Donald F.D.F., Communism in History and Theory: From Utopian Socialism to the Fall of the Soviet Union, 2002, ISBN 978-0275977481 .
↑ RachelR. Walker RachelR., Marxism–Leninism as Discourse: The Politics of the Empty Signifier and the Double Bind, kwiecień 1989, DOI: 10.1017/S0007123400005421 .
↑ W. JohnW.J. Morgan W. JohnW.J., "Marxism–Leninism: The Ideology of Twentieth-Century Communism", 2001, ISBN 978-0-08-043076-8 .
↑ Анастасия Сергеевна Конохова. Колеблясь вместе с линией партии: изменения в преподавании общественных наук в вузах СССР в 1953-1964 гг.. „Новейшая история России (междисциплинарный научно-теоретический журнал)”. 2 (10), s. 64-72, 2014. Санкт-Петербургский государственный университет. ISSN 2219-9659. Cytat: Summary in English. (ros.).
↑ Конохова, Анастасия Сергеевна. Формирование мировоззрения советской молодежи, 1953-1964 гг. (на материалах Ленинграда и Ленинградской области): дисcертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук (07.00.02). Petersburski Uniwersytet Państwowy, 2015.
↑ Идеологическое обучение в советских университетах. Estonica. [dostęp 2020-08-23]. (ros.).
↑ Методика обучения обществознанию : учебник и практикум для вузов / О. Б. Соболева [и др.] ; под редакцией О. Б. Соболевой, Д. В. Кузина. — Москва : Издательство Юрайт, 2020. — 474 с. — (Высшее образование). — ISBN 978-5-534-09466-4 str. 26.
↑ Zob. np. 20. wydanie podręcznika dla ostatniej klasy radzieckiej szkoły średniej, techników i zasadniczych szkół zawodowych: Обществоведение: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений / Шахназаров Г. X., Боборыкин А. Д., Красин Ю. А., Суходеев В. В. — 20-е изд. — М.: Политиздат, 1982. — 320 с., ил.
↑ Wojciech Siegień. (2016). Naprzód ku przeszłości! Nauczanie historii a zmiany ideologii państwowej w Rosji na początku XXI wieku. Forum Oświatowe, 28 (2), 185–202.

Bibliografia

Wojciech Błasiak: Ideologiczne tworzenie rzeczywistości społecznej. W: Kazimierz Ślęczka, Aleksandra Kamińska, Ewa Kraus: Jak możliwy jest dialog?. Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu, 2014. ISBN 978-83-61991-99-1.
Leszek Kołakowski: Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład. Londyn: 1988.
M. B. Mitin: Marxism-Leninism. W: The Great Soviet Encyclopedia, 3rd Edition. Moskwa: Sowietskaja encikłopedija. (ang.).
Marksizm-leninizm. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 375-381. (pol.).

Linki zewnętrzne

(ang.) Marxism-Leninism - definicja na marxists.org
(ang.) Fundamentals of Marxism-Leninism - 3 separate studies on marxists.org
(ang.) Fundamentals of Marxism-Leninism by Kuusinen, O. W. (Otto Wille), ed.

[:0-1] ThomasT. Lansford ThomasT., Communism, Nowy Jork, 1 września 2007, ISBN 978-0761426288 .

[:1-2] Alfred B.A.B. Evans Alfred B.A.B., Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology, 1993, ISBN 978-0-275-94763-7 .

[3] S.E.S.E. Hanson S.E.S.E., Marxism/Leninism, 2001, ISBN 978-0-08-043076-8 .

[:2-4] ChrisCh. Cooke ChrisCh., Dictionary of Historical Terms, wyd. 2, 1998, ISBN 978-0-333-67347-8 .

[5] GraceG. Lee GraceG., The Political Philosophy of Juche, 2003 .

[6] J.J. Wilczynski J.J., The Economics of Socialism after World War Two: 1945-1990, 2008, ISBN 978-0202362281 .

[:3-7] G.G. Lisichkin G.G., Мифы и реальность, 1989 .

[8] S.A.S.A. Smith S.A.S.A., The Oxford Handbook of the History of Communism, Oksford 2014, ISBN 978-0-19-166752-7 .

[9] AllanA. Bullock AllanA., The New Fontana Dictionary of Modern Thought, wyd. 3, 1999, ISBN 978-0006863830 .

[CITEREFKrótki_słownik_filozoficzny1955375-10] Krótki słownik filozoficzny 1955 ↓, s. 375.

[Stalin-11] Józef Stalin: Marksizm a zagadnienia językoznawstwa. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW), 2005, s. 22. [dostęp 2021-12-25].

[CITEREFMitin-12] Mitin ↓.

[Suchanek-13] LucjanL. Suchanek LucjanL., Kultura masowa w Rosji i radziecki eksperyment antropologiczny, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU”, XII, 2016, s. 7-27, DOI: 10.4467/25439561KSR.16.001.6454 .

[14] Donald F.D.F. Busky Donald F.D.F., Communism in History and Theory: From Utopian Socialism to the Fall of the Soviet Union, 2002, ISBN 978-0275977481 .

[15] RachelR. Walker RachelR., Marxism–Leninism as Discourse: The Politics of the Empty Signifier and the Double Bind, kwiecień 1989, DOI: 10.1017/S0007123400005421 .

[16] W. JohnW.J. Morgan W. JohnW.J., "Marxism–Leninism: The Ideology of Twentieth-Century Communism", 2001, ISBN 978-0-08-043076-8 .

[17] Анастасия Сергеевна Конохова. Колеблясь вместе с линией партии: изменения в преподавании общественных наук в вузах СССР в 1953-1964 гг.. „Новейшая история России (междисциплинарный научно-теоретический журнал)”. 2 (10), s. 64-72, 2014. Санкт-Петербургский государственный университет. ISSN 2219-9659. Cytat: Summary in English. (ros.).

[18] Конохова, Анастасия Сергеевна. Формирование мировоззрения советской молодежи, 1953-1964 гг. (на материалах Ленинграда и Ленинградской области): дисcертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук (07.00.02). Petersburski Uniwersytet Państwowy, 2015.

[19] Идеологическое обучение в советских университетах. Estonica. [dostęp 2020-08-23]. (ros.).

[Sobolewa-20] Методика обучения обществознанию : учебник и практикум для вузов / О. Б. Соболева [и др.] ; под редакцией О. Б. Соболевой, Д. В. Кузина. — Москва : Издательство Юрайт, 2020. — 474 с. — (Высшее образование). — ISBN 978-5-534-09466-4 str. 26.

[21] Zob. np. 20. wydanie podręcznika dla ostatniej klasy radzieckiej szkoły średniej, techników i zasadniczych szkół zawodowych: Обществоведение: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений / Шахназаров Г. X., Боборыкин А. Д., Красин Ю. А., Суходеев В. В. — 20-е изд. — М.: Политиздат, 1982. — 320 с., ил.

[22] Wojciech Siegień. (2016). Naprzód ku przeszłości! Nauczanie historii a zmiany ideologii państwowej w Rosji na początku XXI wieku. Forum Oświatowe, 28 (2), 185–202.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Podstawy	Naukowy komunizm Centralizm demokratyczny Centralne planowanie Demokracja ludowa
Nurty	Leninizm Trockizm Stalinizm Post-stalinizm Maoizm Titoizm Realny socjalizm Hodżyzm Dengizm
Działacze	Włodzimierz Lenin Lew Trocki Józef Stalin Ernst Thälmann Josip Broz Tito Fidel Castro Che Guevara Mao Zedong Enver Hodża Kim Ir Sen Alfonso Cano
Historia	Rewolucja październikowa Związek Radziecki Komintern Hiszpańska wojna domowa II wojna światowa Układ Warszawski Wojna domowa w Grecji Wojna domowa w Chinach Wojna koreańska Destalinizacja Rewolucja kubańska Rozłam radziecko-chiński Wojna wietnamska Rozłam chińsko-albański Wojna domowa w Nepalu Powstanie maoistowskie w Indiach
Prace teoretycznene	Krótki kurs historii WKP(b) O podstawach leninizmu Podstawy marksizmu-leninizmu
Tematy powiązane	Bolszewicy Wojna domowa w Rosji

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne