Markus Zamenhof

Markus Zamenhof

Motel Zamenhof

Markus Zamenhof w 1878 r.
Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1837 Suwałki
Data i miejsce śmierci	30 listopada 1907 Warszawa
Zawód, zajęcie	nauczyciel, radca stanu[1]
Małżeństwo	Rozalia Zamenhof
Dzieci	Ludwik, Fejgla, Gitla, Sora Dwora, Feliks, Hersz, Henryk, Mina, Leon, Aleksander i Ida

Marek Zamenhof, 1898 r.

Akt urodzenia z USC w Suwałkach : Działo się w Mieście Suwałkach, dnia siódmego lutego tysiąc osiemset trzydziestego siódmego roku, o godzinie iedynastey z rana. Stawił się Fayba Wolfowicz Zaamenhof, tu w Suwałkach zamieszkały, lat trzydzieści liczący, w obecności świadków Leyzera Klinkowszteyna handlarza lat dwadzieścia pięć, i Zelmana Szarkańskiego, piekarza, lat dwadzieścia siedm liczącego w Suwałkach zamieszkałych, i okazał nam dziecię płci męzkiey urodzone tu w Suwałkach na dniu dwudziestym siódmym stycznia roku bieżącego, o godzinie siódmey wieczorem z małżonki jego Rayny Percowny lat dwadzieścia ośm liczącey, któremu przy obrzezaniu nadane zostało imię Motel, poczem akt ten stawaiącemu i świadkom przeczytany, którzy oświadczyli, że pisać nieumieią. Makowski U. S. C.

Grób Markusa Zamenhofa na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie

Tablica w Tykocinie zawierająca błędną informację o jego miejscu urodzenia. W rzeczywistości Zamenhof urodził się w Suwałkach.

Markus Zamenhof (ur. 27 stycznia^?/ 8 lutego 1837 w Suwałkach, zm. 30 listopada 1907 w Warszawie) – radca stanu i profesor Warszawskiej Szkoły Realnej, ojciec Ludwika Zamenhofa, twórcy języka esperanto.

Imię i nazwisko

Imię i nazwisko Zamenhofa prezentowane są różnie w różnych dokumentach. Akt urodzenia Urzędu Stanu Cywilnego w Suwałkach podaje żydowskie imię Motel (syn Fajby Wolfowicza Zaamenhofa); w aktach urodzenia dzieci widnieje on jako:

• Mordka Fejwelowicz Zamenow (akt ur. Lejzera, 1859)
• Mark Fabjanowicz Zamenhof (akt ur. Fejgli, 1862)
• Mordchelj Fajwelowicz Zamenhof (akt ur. Gitli, 1864)
• Mordka Fajwelowicz Zamenhof (akt ur. Sory Dwory, 1866)
• Mark Fabianowicz Zamenhof (akt ur. Henryka, 1871)^[2]

Ok. roku 1891 Zamenhof przyjął chrześcijańskie imię^[3]. W polskojęzycznych źródłach najczęściej zapisywane jest ono jako Marek, w rosyjskich – Mark. Na grobie Zamenhofa imię zapisano w formie łacińskiej – Markus. W esperancie zwykle używa się formy imienia Marko^[4].

Życiorys

Markus Zamenhof urodził się w Suwałkach^[5], w silnie zruszczonej rodzinie żydowskiej. Miał brata Józefa Wolfa oraz trzy młodsze siostry: Paulinę Schwartzenberg, Rebekę Friedmann i Annę Flamberg. Ojciec Markusa, Fajba Wolfowicz był drobnym, niepiśmiennym handlarzem^[6]. Rodzina Zamenhofów prawdopodobnie wywodziła się z wygnanych w XV wieku sefardyjskich Żydów z Hiszpanii, którzy poprzez Francję przybyli do Tykocina.

W 1858 roku pojął za żonę osiemnastoletnią Rozalię Sofer. Wesele odbyło się w Białymstoku, a rok później urodził się ich pierworodny syn - Ludwik. Później urodziło im się kolejne dziesięcioro dzieci: Fejgla, Gitla, Sora Dwora, Feliks, Hersz, Henryk, Mina, Leon, Aleksander i Ida.

Po przeprowadzce z Tykocina do Białegostoku, Zamenhof podjął pracę jako prywatny nauczyciel dzieci rodziny Zabłudowskich. Następnie wraz z młodymi nauczycielami otworzył szkołę Tora in Derech Erec, w której prócz tradycyjnych nauk żydowskich, wykładano również nauki powszechne. W połowie XIX wieku należał do inicjatorów przebudowy synagogi Chóralnej w duchu reformatorskim. W okresie późniejszym, tuż po upadku powstania styczniowego objął stanowisko nauczyciela języków obcych i geografii w Gimnazjum Realnym. W szkole przeprowadzono kierowaną przez dyrektora Iwana Suworowa reorganizację, zwalniając większość polskich nauczycieli.

Latem 1874 roku rodzina Zamenhofów przeniosła się do Warszawy, gdzie zamieszkała w wynajętym mieszkaniu przy ulicy Nowolipie 28, a następnie przy Muranowskiej 40. Markus Zamenhof podjął tu pracę nauczyciela w Instytucie Weterynaryjnym i Gimnazjum Realnym, gdzie był wykładowcą języka francuskiego i niemieckiego. Dorabiał także korepetycjami oraz urządzoną stancją dla uczniów. Jednak mimo tego sytuacja materialna rodziny nie była najlepsza. W związku z tym Zamenhof podjął się pracy cenzorskiej. Kiedy w 1892 roku zmarła jego żona, pogrążony w żałobie przeoczył w jednym z numerów gazety Berliner Tageblatt anons mówiący o alkoholowych spelunkach, których częstym gościem miał być car Aleksander III. Na Zamenhofa nałożono karę 5 tysięcy rubli, która jeszcze bardziej pogrążyła finansowo jego rodzinę.

Markus Zamenhof zmarł w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 1)^[7].

Stosunek do esperanto

Markus Zamenhof przez wiele lat był przeciwny zamiłowaniom i planom syna do stworzenia sztucznego języka. Uważał, że to czym zajmuje się Ludwik nie zagwarantuje mu w przyszłości środków do życia.

Kiedy Ludwik wyjechał na studia medyczne do Moskwy, zniszczył wszystkie jego notatki. Po powrocie syna zakupił mu podręcznik z zasadami volapüku sądząc, że w ten sposób skutecznie odwiedzie go od tworzenia języka międzynarodowego. Negatywny stosunek Markusa Zamenhofa do poczynań syna uległ zmianie, gdy język esperanto został oficjalnie opublikowany w 1887 roku.

Dzieła

• 

  Podręcznik języka niemieckiego dla młodzieży rosyjskiej, 1871

• 

  Frazeologja czyli porównawczy zbiór przysłów i wyrażeń przysłowiowych w czterech językach: Rosyjskim, Polskim, Francuzkim i Niemieckim

• 

  Proverbaro Esperanta (Przysłowia esperanckie, dodatek do Frazeologii..., 1905 r.)

Przypisy

Bibliografia

• TomaszT. Wiśniewski TomaszT., Ludwik Zamenhof, AdamA. Dobroński, Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, ISBN 83-03-01964-3, OCLC 69272444 .