Świstak

Świstak
Marmota[1]
Blumenbach, 1779[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – świstak alpejski (M. marmota)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

afrowiórki

Plemię

świstaki

Rodzaj

świstak

Typ nomenklatoryczny

Mus marmota Linnaeus, 1758

Synonimy
Gatunki

26 gatunków (w tym 11 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Świstak[12] (Marmota) – rodzaj ssaka z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w rodzinie wiewiórkowatych (Sciuridae). Rodzaj Marmota powstał w Ameryce Północnej. Przypuszcza się, że gatunkiem najbardziej podobnym do formy wyjściowej jest Marmota olympus. Polskie nazwy zwyczajowe większości gatunków nawiązują do dźwięków, jakie zwierzęta te wydają nawołując się lub w chwili zagrożenia (świstak, świszcz).

Zasięg występowania

Przedstawiciele rodzaju Marmota zamieszkują Amerykę Północną, Europę i Azję[13][14][15]. Duża część to zwierzęta typowo górskie.

Charakterystyka

Długość ciała (bez ogona) 360–750 mm, długość ogona 100–250 mm; masa ciała 1,6–11 kg[14]. Sierść jest gruba, szorstka, w różnych odcieniach brązu i szarości. Sylwetka krępa, uszy małe, kończyny krótkie, o silnych stopach przystosowanych do kopania w ziemi.

Systematyka

Etymologia

  • Glis: łac. glis, gliris „koszatka, popielica, orzesznica”[16]. Gatunek typowy: Mus marmota Linnaeus, 1758.
  • Marmota: epitet gatunkowy Mus marmota Linnaeus, 1758; fr. marmotte „świstak”, od łac. Mus montis „mysz górska”[17][18].
  • Arctomys: gr. αρκτος arktos „niedźwiedź”; μυς mus, μυός muos „mysz”[19]. Gatunek typowy: Mus marmota Linnaeus, 1758.
  • Lagomys: gr. λαγως lagōs „zając”; μυς mus, μυός muos „mysz”[20].
  • Lipura: gr. λειπω leipō „porzucić, zostawić”; ουρα oura „ogon”[21]. Gatunek typowy: Mus monax Linnaeus, 1758.
  • Stereodectes: gr. στερεος stereos „mocny, solidny”; δηκτης dēktēs „gryzący”[22]. Gatunek typowy: Stereodectes tortus Cope, 1869 (= Mus monax Linnaeus, 1758).
  • Marmotops: rodzaj Marmota Blumenbach, 1799; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos „wygląd”[23][10]. Gatunek typowy: Mus monax Linnaeus, 1758.
  • Petromarmota: gr. πετρα petra „skała, klif”; rodzaj Marmota Blumenbach, 1799[11]. Gatunek typowy: Arctomys flaviventer Audubon & Bachman, 1841.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[13][12]:

  • Marmota caligata (Eschscholtz, 1829) – świstak siwy
  • Marmota olympus (Merriam, 1898) – świstak olimpijski
  • Marmota vancouverensis Swarth, 1911 – świstak wyspowy
  • Marmota flaviventris (Audubon & Bachman, 1841) – świstak żółtobrzuchy
  • Marmota monax (Linnaeus, 1758) – świstak amerykański
  • Marmota broweri Hall & Gilmore, 1934 – świstak alaskański
  • Marmota marmota (Linnaeus, 1758) – świstak alpejski
  • Marmota caudata (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1844) – świstak ogoniasty
  • Marmota menzbieri (Kashkarov, 1925) – świstak tienszański
  • Marmota baibacina Kastschenko, 1899 – świstak szary
  • Marmota kastschenkoi Stroganov & Yudin, 1956
  • Marmota bobak (P.L.S. Müller, 1776) – świstak stepowy
  • Marmota camtschatica (Pallas, 1811) – świstak czarnogłowy
  • Marmota sibirica (Radde, 1862) – świstak syberyjski
  • Marmota himalayana (Hodgson, 1841) – świstak himalajski

Opisano również gatunki wymarłe:

  • Marmota arizonae Hay, 1921[24] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Marmota arrodens Hay, 1921[25] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Marmota complicidens (Yang, 1934)[26] (Azja; plejstocen)
  • Marmota korthi Kelly, 2000[27] (Ameryka Północna; miocen)
  • Marmota longipes Vekua, 1959[28] (Azja; plejstocen)
  • Marmota mantchurica Tokunaga & Naora, 1939[29] (Azja; plejstocen)
  • Marmota minor (Kellogg, 1910)[30] (Ameryka Północna; pliocen)
  • Marmota parva Qiu, Deng & Wang, 2004[31] (Azja; plejstocen)
  • Marmota primigenia (Kaup, 1839)[32] (Europa; plejstocen)
  • Marmota tologoica Ivanyev, 1966[33] (Azja; pliocen)
  • Marmota vetus (Marsh, 1871)[34] (Ameryka Północna; miocen lub pliocen).

Uwagi

  1. ↑ Nazwa niedostępna, stłumiona decyzją ICZN[3].
  2. ↑ Młodszy homonim Glis Brisson, 1762 (Gliridae).
  3. ↑ Nowa nazwa dla Arctomys Schreber, 1780.

Przypisy

  1. ↑ Marmota, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ J.F. Blumenbach: Handbuch der Naturgeschichte: mit Kupfern. T. 1. Göttingen: Johann Christian Dieterich, 1779, s. 79. (niem.).
  3. ↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.). 
  4. ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 9. (niem.).
  5. ↑ J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 358. (łac.).
  6. ↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 4. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes, 1780, s. 721. (niem.).
  7. ↑ G.C.Ch. Storr: Prodromus Methodi Mammalium. Tubynga: Litteris Reissianis, 1780, s. 39. (łac.).
  8. ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 95. (łac.).
  9. ↑ E.D. Cope. [Some remarks on a new series of fossils, from the lime stone caves in the Southern States]. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 21, s. 3, 1869. (ang.). 
  10. ↑ a b R.I. Pocock. On the External Characters of the Beaver (Castoridœ) and of some Squirrels (Sciuridœ). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 92 (4), s. 1200, 1922. (ang.). 
  11. ↑ a b Scott J. Steppan i inni, Molecular Phylogeny of the Marmots (Rodentia: Sciuridae): Tests of Evolutionary and Biogeographic Hypotheses, R. Page (red.), „Systematic Biology”, 48 (4), 1999, s. 715–734, DOI: 10.1080/106351599259988, ISSN 1076-836X [dostęp 2022-08-27] (ang.).
  12. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 208, 209. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 614–615. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  14. ↑ a b J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 817–822. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  15. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Marmota. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-23].
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 295.
  17. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 162.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 400.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 118.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 360.
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 379.
  22. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 648.
  23. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 155.
  24. ↑ Hay 1921 ↓, s. 627.
  25. ↑ Hay 1921 ↓, s. 611.
  26. ↑ Z.-j. Yang. On the Insectivora, Chiroptera, Rodentia and Primates other than Sinanthropus from Locality I in Chouk-outien. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 8 (3), s. 49, 1934. (ang.). 
  27. ↑ T.S. Kelly. A new Hemphillian (Late Miocene) mammalian fauna from Hoye Canyon, west central Nevada. „Contributions in science”. 481, s. 8, 2000. (ang.). 
  28. ↑ A.K. Векуа. О фауне нижнечетвертичных млекопитающих из Ахалкалаки (Южная Грузия). „Доклады Академии Наук СССР”. 127 (2), s. 409, 1959. (ros.). 
  29. ↑ S. Tokunaga & N. Naora: Fossil remains excavated at Ku-Hsiang-Tung near Harbin, Manchoukuo. W: I. Matuzawa: Report of the First Scientific Expedition to Manchoukuo under the leadership of Shigeyasu Tokunaga, June-October 1933. Institute of Scientific Research of Manchoukuo, 1939, s. 200, seria: Geology, section II, part IV.
  30. ↑ L. Kellogg. Rodent fauna of the late Tertiary beds at Virginia Valley and Thousand Creek, Nevada. „University of California Publications in Geological Sciences”. 5 (29), s. 425, 1910. (ang.). 
  31. ↑ 邱占祥, 邓涛 & 王伴月 / Z.-x. Qiu, T. Deng & B.-y. Wang. 甘肃东乡龙担早更新世哺乳动物群 / Early Pleistocene mammalian fauna from Longdan, Dongxiang, Gansu, China. „中国古生物志 / Palaeontologia Sinica”. Series C. 191 (27), s. 17, 2004. (chiń. • ang.). 
  32. ↑ J.J. Kaup: Description d’ossements fossiles de mammifères inconnus jusqu’à présent qui se trouvent au muséum grand ducal de Darmstadt. Darmstadt: J.G Heyer, 1839, s. 110. (niem.).
  33. ↑ Л.H. Иванъев. Новый подвид ископаемого сурка (тарбагана) из третичных отложений Западного Забайкалья. „Известия Восточно-Сибирского отдела Русского географического общества”. 65, s. 174, 1966. (ros.). 
  34. ↑ O.Ch. Marsh. Notice of some new fossil mammals and birds from the Tertiary formation of the West. „The American journal of science and arts”. Third series. 2 (8), s. 121, 1871. (ang.). 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Marmota marmota Alpes2.jpg
Autor: François Trazzi., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Marmotte alpine photographiée dans les Alpes françaises (Parc naturel régional du Queyras) en Août 2004 par François Trazzi.