Marmur pentelicki

Marmur pentelicki

Partenon wzniesiony z marmuru pentelickiego

Marmur pentelicki (gr. lithos penteleikos, łac. marmor pentelicum) – szlachetna odmiana białego marmuru, używana od starożytności w budownictwie z uwagi na twardość i podatność na polerowanie.

Opis

Marmur pentelicki charakteryzuje się jednolitą bielą, która z czasem może przybrać odcienie koloru jasnożółtego^[1] i nabrać ciepłego zabarwienia, przez co zyskuje na wartości^[2]. Niekiedy może zawierać nieregularne, drobne żyłki koloru zielonego^[1].

Protolitem był wapień, z którego w wyniku procesów metamorficznych powstał marmur. Odmianę tworzą drobnoziarniste marmury złożone z białych kryształów węglanu wapnia^[1].

Ze względu na twardość i podatność na polerowanie materiał chętnie stosowany w budownictwie^[2]. Wykonywano z niego elementy nośne (kolumny), okładziny (płyty ścienne i podłogowe), a także elementy dekoracyjne^[1].

Nazwa tej odmiany pochodzi od nazwy góry Pentelikon, gdzie marmur wydobywano już w starożytności, od IV w. p.n.e. Kamieniołomy znajdowały się w odległości ok. 14 km od Aten, na południowo-zachodnim zboczu góry na wysokości ok. 500–1000 m n.p.m.^[2] Według zachowanych źródeł pisanych funkcjonowało wówczas 25 kamieniołomów, w których wydobywano ok. 400 tys. m³ kamienia. Dotąd zachował się jeden z nich na wysokości 700 m n.p.m.^[3]

W V wieku p.n.e. zwiększono wydobycie dla pokrycia zapotrzebowania na materiał budowlany w ramach podjętego przez Peryklesa planu rozbudowy Aten i Akropolu (marmuru pentelickiego użyto m.in. do budowy Partenonu). Pauzaniasz podał, że był on również chętnie wykorzystywany przez rzeźbiarzy Praksytelesa i Skopasa^[2]. Najstarsze poświadczone użycie marmuru pentelickiego w rzeźbie odnosi się do roku 570 p.n.e.^[3] (powstał z niego m.in. Kuros Aristodikos).

W czasach rzymskich marmur pentelicki stosowano rzadko, przede wszystkim w rzeźbiarstwie (również kamiennych sarkofagów)^[2]. Pentelickie kamieniołomy nie należały do cesarza, lecz były własnością ateńskiego patrycjusza Heroda Attyka^[2].

Marmur pentelicki stosowany jest w budownictwie dotychczas^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Donato Attanasio: Ancient White Marbles: Analysis and Identification by Paramagnetic Resonance Spectroscopy, Volume 1. Roma: L'Erma di Bretschneider, 2003. ISBN 978-88-8265-247-0. [dostęp 2019-07-06]. (ang.)
• Małgorzata Narbutt. Grecja – kraj marmurów. „Nowy Kamieniarz”. 45. s. 52–58. [dostęp 2017-07-27].