Marmury egineckie
Marmury egineckie – zespół 17 starożytnych greckich rzeźb architektonicznych o tematyce zaczerpniętej z historii wojny trojańskiej, odkrytych w 1811 i 1901 w ruinach świątyni Afai na Eginie, a znajdujących się obecnie w Gliptotece monachijskiej oraz w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach. Postacie przedstawione na tympanonach świątyni nazwano Eginetami.
Pochodzenie
Rzeźby te stanowiły marmurowe kompozycje figuralne, umieszczone w przyczółkach sanktuarium patronki wyspy, lokalnej bogini Afai, identyfikowanej z Ateną. Sanktuarium było wapienną świątynią zbudowaną ok. 500–490 p.n.e. w formie doryckiego heksastylosu i znajdowało się w północno-wschodniej części Eginy. Posągi były dziełem anonimowych mistrzów egineckich, choć sądzi się także, że mogły być dziełem artystów ze szkoły Onatasa.
Odkrycie
Pierwszego odkrycia doskonała ekspedycja C.R. Cockerella w 1811. Odnalezione wówczas rzeźby zostały zakupione przez Ludwika I Bawarskiego w 1813 i w latach 1815–1817 zrekonstruowane (nie zawsze poprawnie) przez Bertela Thorvaldsena w Rzymie. Od 1828 marmury egineckie znajdują się w Gliptotece monachijskiej. W pierwszej połowie XX wieku uzupełnienia Thorvaldsena zostały usunięte. W 1901 Adolf Furtwängler odnalazł dalsze fragmenty rzeźb z tego zespołu, które pozostawiono w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach.
Kompozycja i znaczenie
Tympanon zachodni (ok. 500 p.n.e.), ukazujący walkę Achillesa, Ajaksa, Odyseusza i innych Greków z Trojańczykami w obecności Ateny o ciało leżącego Greka, obejmował trzynaście posągów o sztywnej, archaicznej kompozycji. Natomiast scena walki Telamona i Heraklesa o ciało poległego Ojklesa, wypełniająca tympanon wschodni (ok. 480 p.n.e.), została skomponowana swobodniej z jedenastu ożywionych i rytmicznie poruszonych figur. Postać Heraklesa napinającego łuk, pochodząca z tego tympanonu, inspirowała m.in. Antoine’a Bourdelle’a i Stanisława Wyspiańskiego.
Marmury egineckie stanowią fenomen artystyczny pozwalający prześledzić na przykładzie dekoracji jednej świątyni ewolucję formalną rzeźby greckiej w początkach V wieku p.n.e.
Galeria
Tympanon wschodni
Oryginał
Głowa wojownika 
Umierający wojownik trojański 
Herakles strzelający z łuku
Rekonstrukcja
Głowa wojownika 
Herakles strzelający z łuku
Tympanon zachodni
Oryginał
Łucznik trojański 
Walka Greków z Trojańczykami, w centrum Atena 
Łucznik grecki
Rekonstrukcja
Łucznik trojański 
Walka Greków z Trojańczykami, w centrum Atena 
Łucznik grecki
Bibliografia
- Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, PWN, Warszawa 1983, s. 217, ISBN 83-01-03529-3.
- Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 203-204, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF)
Media użyte na tej stronie
Autor: shakko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plaster copy of Heracles' statue from East pediment of the temple of Aphaia
The 5 central figures of the west pediment of the Temple of Aphaia, ca. 505–500 BC. From left to right: W-X (feet, Trojan), W-XI (Ajax, Inv. 80), W-I (Athena, Inv. 74), W-II (Trojan, Inv. 76) and W-III (feet, Greek).
Autor: Photograph by Marsyas, Licencja: CC BY-SA 2.5
Reconstruction of polychromic decoration on the head of a Greek warrior from the Temple of Athena Aphaia to Aegina. Around 490 BC. AD Exhibition "Bunte Götter" in the version shown in Athens. Study: Vinzenz Brinkmann. Restoration of the marble copy: Gabriela Tobin. Painting: Sylvia Kellner. Original: Glyptothèque Munich.
Autor: Photography by Marsyas, Licencja: CC BY-SA 2.5
Restitution du décor polychrome d'un archer troyen («Paris») provenant du fronton Ouest temple d'Athéna Aphaia à Égine. Vers 490 av. J.-C. Exposition « Bunte Götter » dans la version montrée à Athènes. Etude : Vinzenze Brinkmann et Hermann Pflug. Peinture : Ulrike Koch-Brinkmann. Arc et flèches : Sylvia Kellner et Ina Kleiß. Boucles de cheveux : Olaf Herzog. Original : Munich, Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek.
Heracles as archer (wearing a lion-head helmet), figure E-IV of the east pediment of the Temple of Aphaia, ca. 485–480 BC.
Autor: Photography by Marsyas, Licencja: CC BY-SA 2.5
Restitution du décor polychrome d'un archer grec provenant du fronton Ouest temple d'Athéna Aphaia à Égine. Vers 490 av. J.-C. Exposition « Bunte Götter » dans la version montrée à Athènes. Etude : Vinzenze Brinkmann. Restauration : Sylvia Kellner et Olaf Herzog. Peinture : Ulrike Koch-Brinkmann et Sylvia Kellner. Original : Munich, Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek.
Autor: Marsyas, Licencja: CC BY-SA 2.5
Restitution du décor polychrome de statues du fronton Ouest du temple d'Athéna Aphaia à Égine. Vers 490 av. J.-C. Exposition « Bunte Götter » dans la version montrée à Athènes. Etude : Vinzenze Brinkmann et Hermann Pflug. Peinture : Ulrike Koch-Brinkmann. Original : Munich, Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek.
Head of the troyan helper (figure E-IX) of the east pediment of the Temple of Aphaia, ca. 485–480 BC.
Trojan archer (so called “Paris”), figure W-XI of the west pediment of the Temple of Aphaia, ca. 505–500 BC.
Autor:
So-called “Dying warrior” (fallen Trojan warrior, probably Laomedon), figure E-XI of the east pediment of the Temple of Aphaia, ca. 505–500 BC.
Autor:
The 2 pediments of the Temple of Aphaia representing the 2 Trojan wars (up: East, down: West), ca. 505–500 BC.
Greek archer (so called “Teucer”), figure W-IV of the west pediment of the Temple of Aphaia, ca. 505–500 BC.