Martin Landau

Martin Landau
Ilustracja
Martin Landau (1968)
Data i miejsce urodzenia

20 czerwca 1928
Nowy Jork

Data i miejsce śmierci

16 lipca 2017
Los Angeles

Zawód

aktor, producent filmowy

Współmałżonek

Barbara Bain
(1957-1993; rozwód);
dwie córki: Susan i Juliet

Lata aktywności

1956–2017

Martin Landau (ur. 20 czerwca 1928 w Nowym Jorku, zm. 15 lipca 2017 w Los Angeles[1]) – amerykański aktor i producent filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara. W Polsce najbardziej pamiętany jako komandor John Koenig w serialu sci-fi Kosmos 1999 (1975–1977).

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w rodzinie żydowsko-amerykańskiej jako syn Selmy (z domu Buchanan) i Morrisa Landau[2], mechanika austriackiego pochodzenia[3]. W wieku 17 lat rozpoczął pracę jako rysownik w „Daily News”, w latach 40. i 50. był asystentem Gusa Edsona podczas pracy nad komiksem The Gumps[4].

Twórczość Charliego Chaplina wywarła przemożny wpływ na jego późniejsze życie. Pracował w letnim magazynie w Nowej Anglii, a w 1955 został przyjęty do Actors Studio, gdzie studiował pod kierunkiem Lee Strasberga, Elii Kazana i Harolda Clurmana[5] wspólnie ze Steve’em McQueenem.

Kariera

W 1957 zadebiutował na Broadwayu w sztuce Delberta Manna Środek nocy (Middle of the Night)[6]. Zachęcony przez swojego mentora Lee Strasberga, był wykładowcą aktorstwa, a wśród jego słuchaczy znaleźli się Jack Nicholson i Anjelica Huston.

W latach 50. pojawił się w takich serialach telewizyjnych jak Armstrong Circle Theatre i Schlitz Playhouse, a także The Big Story, Maverick i Rawhide. Zadebiutował na kinowym ekranie jako porucznik Marshall w dramacie wojennym Lewisa Milestone’a Wzgórze Pork Chop (Pork Chop Hill, 1959) o wojnie koreańskiej z Gregorym Peckiem. Swój pierwszy większy sukces odniósł w roli homoseksualnego poplecznika złoczyńcy w dreszczowcu Alfreda Hitchcocka Północ, północny zachód (North by Northwest, 1959) u boku Cary’ego Granta[7]. Landau miał kwitnącą karierę, grając gościnne role w serialach telewizyjnych przerywanych sporadycznymi rolami filmowymi. Grał rzymskiego generała w Kleopatrze (1963), Kajfasza w Opowieściach wszech czasów (1965) i Wodza Krzywe Nogi w westernie komediowym Johna Sturgesa Na szlaku Alleluja (1965). Największą popularność przyniosła mu rola mistrza kamuflażu Rollina Handa w serialu CBS Mission: Impossible (1966–1969), za którą otrzymał nagrodę Złotego Globu i trzykrotnie był nominowany do nagrody Emmy. Pojawił się także gościnnie w jednym z odcinków serialu NBC Columbo (1973)[8].

Był dwukrotnie nominowany do nagrody Oscara; za postać Abe Karatza w dramacie Francisa Forda Coppoli Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream, 1988) oraz za rolę Judah Rosenthala w komediodramacie Woody’ego Allena Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors, 1989)[9]. Drugoplanowa kreacja podstarzałego aktora Béli Lugosiego, przyjaciela głównego bohatera, niegdyś gwiazdy horrorów, w komediodramacie Tima Burtona Ed Wood (1994) przyniosła mu w 1995 roku nagrodę Oscara, Złotego Globu, Saturna, American Comedy Award, CableACE i nominację do nagrody BAFTA[10].

Życie prywatne

31 stycznia 1957 poślubił Barbarę Bain, odtwórczynię głównej roli żeńskiej w serialu Kosmos 1999. Miał z nią dwie córki – Susan Meredith (producentkę) i Juliet Rose (aktorkę).

Filmografia

Filmy fabularne

(c) photo by Alan Light, CC BY 2.0
Martin Landau i Patrick Swayze
(c) gdcgraphics, CC BY 2.0
Martin Landau na Festiwalu Filmowym w Toronto (2008)

Seriale TV

Nagrody

RokNagrodaKategoriaFilm
1967Złoty GlobNajlepszy aktor w serialu dramatycznymMission: Impossible (1966)
1988Złoty GlobNajlepszy aktor drugoplanowyTucker. Konstruktor marzeń (1988)
1995Złoty GlobEd Wood (1994)
OscarNajlepszy aktor drugoplanowy
Nagroda SaturnNajlepszy aktor
Nagroda Gildii Aktorów EkranowychWybitny występ aktora w roli drugoplanowej

Przypisy

  1. ↑ Anita Gates: Martin Landau, Actor Who Won an Oscar for ‘Ed Wood,’ Dies at 89. „The New York Times”, 2017-07-16. [dostęp 2017-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-17)]. (ang.).
  2. ↑ Martin Landau - Genealogy. Geni. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).
  3. ↑ Martin Landau Biography (1931?-). Film Reference. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).
  4. ↑ Martin Landau, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-01-25] (ang.).
  5. ↑ Martin Landau. TV.com. [dostęp 2016-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-01)]. (ang.).
  6. ↑ Mike Barnes: Martin Landau, Oscar Winner for ‘Ed Wood,’ Dies at 89. „The Hollywood Reporter”, 2017-07-16. [dostęp 2021-10-31]. (ang.).
  7. ↑ Martin Landau: 'I chose to play Leonard as gay'. „The Daily Telegraph”. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).
  8. ↑ Martin Landau. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).
  9. ↑ Hal Erickson: Martin Landau Biography. AllMovie. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).
  10. ↑ Martin Landau Awards. AllMovie. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).

Bibliografia

Nagroda Akademii Filmowej dla najlepszego aktora drugoplanowego
1936–1939
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
Złoty Glob dla najlepszego aktora drugoplanowego
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039

Golden Globe icon.svg

Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych za wybitny występ aktora w roli drugoplanowej
1994-1999
2000-2009
2010-2019

Media użyte na tej stronie

Golden Globe icon.svg
Autor: User:Bryan Derksen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stylized silhouette of the Golden Globe award, for use as an icon.
MartinLandau2008TIFF.jpg
(c) gdcgraphics, CC BY 2.0
Martin Landau at the 2008 Toronto International Film Festival
Martin Landau Patrick Swayze.jpg
(c) photo by Alan Light, CC BY 2.0
Actors Martin Landau and Patrick Swayze. 61st Academy Awards 3/29/89 - Governor's Ball.
Martin Landau-Mission-1968.jpg
Publicity photo of Martin Landau for TV show Mission Impossible.