Martwa natura z wędzidłem (obraz Torrentiusa)

Martwa natura z wędzidłem
Ilustracja
Autor

Johannes van der Beeck

Data powstania

1614

Medium

olej na desce

Wymiary

52 × 50,5 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Rijksmuseum

Martwa natura z wędzidłem (Alegoria wstrzemięźliwości) – obraz holenderskiego malarza Johannesa van der Beecka znanego również pod pseudonimem Johannes Torrentius.

Dzieło ma monogram z datą: T lub JT/1614, na odwrocie znajduje się pieczęć świadcząca, że znajdowało się w zbiorach króla Karola I Stuarta. Losy obrazu są nieznane, odnaleziono go w 1913 w Enschede, gdzie używany był jako wieko do beczki z rodzynkami. Od 1918 eksponowany jest w Rijksmuseum w Amsterdamie[1].

Opis obrazu

Martwa natura z wędzidłem jest jedynym zachowanym obrazem malarza. Została namalowana jako tondo, na ledwo zarysowanej półce widoczny jest puchar stojący pomiędzy dwoma dzbanami na wodę i wino (holenderskie kruik i kan). Kompozycję uzupełniają dwie fajki i zawieszone nad nimi wędzidło. Z półki wystaje kartka z zapisem nutowym i podpisem: Wat buten maat bestaat, int onmaats qaat vergaat[2].

Obraz jest ciemny i ma chłodną kolorystykę. Kompozycję oświetla silne światło z niewidocznego źródła, które podkreśla gładką powierzchnię naczyń i eksponuje jasną kartkę papieru.

Interpretacje i nawiązania

Namalowane przedmioty wydają się być alegorią cnoty umiarkowania, podpis sugeruje zachowanie umiaru w piciu i paleniu tytoniu (woda w połączeniu z winem rozcieńcza alkohol i w efekcie osłabia jego działanie). Podobne znaczenie na również wędzidło, które występuje w ikonografii jako symbol cnoty umiaru.

Jednak głębsza analiza obrazu pozwala odkryć szczegóły, które autor ukrył przed większością odbiorów. Na kartce wystającej z dolnej partii obrazu znajdują się obok siebie dwa błędy. Jeden w tekście (słowo qaat, powinno być raczej quaat lub kwaad), drugi w zapisie nutowym (fałszywa nuta h, zamiast b). Według krytyków sztuki te dwa błędy zostały wprowadzone celowo, po to, by zakwestionować moralne przesłanie obrazu i ironicznie ukazać jego fałsz. Tezę zdaje się potwierdzać życie artysty, znanego z awanturniczego trybu życia i sądzonego za niemoralność, herezję i przynależność do różokrzyżowców. Także skrót ER+ na początku tekstu bywa interpretowany jako Eques Rosae Crucis, co jest kojarzone z bractwem różokrzyżowców.

Obraz zainspirował Zbigniewa Herberta do nadania jego tytułu tomowi szkiców poświęconych złotemu okresowi kultury holenderskiej.

Przypisy

  1. Roland E. Fleischer, Susan C. Scott, The Strange Case of Jan Torrentius: Art, Sex and Heresy in Seventeenth- Century Haarlem, w: Rembrandt, Rubens, and Art of their Time: Recent Perspectives, s. 225, dostęp online w books.google.pl
  2. en: That which exists out of measure perishes in evil immeasurably – w wolnym tłumaczeniu: To co istnieje poza miarą (ładem) w nadmiarze (bezładzie) zły swój koniec znajdzie lub To, co zaistnieje poza proporcjami należytymi, ginie jako zło bez miary.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Emblematic still life with flagon, glass, jug and bridle by Torrentius.jpg
Emblematic still life, consisting of a pewter flacon, a rummer with white wine and a red stoneware jug. Above this a bridle is hanging. The rummer is standing on a piece of paper with music with a rhyme on Temperance. On either side of the rummer stone pipes.