Martyniškis (okręg kowieński)

Martyniškis
(c) Lašas at the Lithuanian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0 Rzeczka Lankesa w Marciniszkach (2007)
Państwo	Litwa
Okręg	kowieński
Rejon	janowski
Gmina	Żejmy
Populacja (2011) • liczba ludności	35
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Martyniškis
55°08′36,6″N 24°11′56,5″E/55,143500 24,199028
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Martyniškis (hist. pol. Marciniszki) – wieś na Litwie położona w rejonie janowskim okręgu kowieńskiego, 9 km na północny zachód od Janowa, nad rzeczką Lankesą, dopływem Abeli.

Historia

Maria Zawiszanka herbu Zadora wniosła Marciniszki w 1648 roku w posagu swemu mężowi Stanisławowi Kossakowskiemu herbu Ślepowron (1620–1682), dworzaninowi Jego Królewskiej Mości, rotmistrzowi kawalerii narodowej, późniejszemu staroście gulbińskiemu i posłowi na sejmy. W rękach rodziny Kossakowskich dobra te pozostawały od tego momentu aż do 1941 roku. Po Stanisławie dziedziczył je jego syn Jan Mikołaj, sędzia grodzki i stolnik kowieński, a po Janie – jego syn (i jego trzeciej żony Anny Skorulskiej) Dominik (1711–1743), stolnik żmudzki, sędzia ziemski kowieński. Ożenił się z Marianną Zabiełło (1705–1770^[1]), ich syn Antoni Kossakowski był, wraz z żoną Eleonorą Straszewicz, kolejnym dziedzicem Marciniszek, które z kolei po nich odziedziczył ich najmłodszy syn Szymon Kossakowski (1777–1828), żonaty z Józefą Gorską. Po krótkim władaniu dobrami przez ich najstarszego, bezdzietnego, przedwcześnie zmarłego syna Michała, majątek przeszedł następnie na bratanka Szymona (syna Ludwika), Jarosława, żonatego z Ludwiką Woyniłłowicz. Ich syn Michał (1887–?) zmarł w wieku młodzieńczym, w związku z czym Marciniszki przeszły na jego siostrę Marię (1884–1933), która wyszła za swego kuzyna Zygmunta Kossakowskiego (1875–1941, wnuka wyżej wymienionego Ludwika). Ostatnim właścicielem Marciniszek był ich syn Szymon Kossakowski (1909–1944), żonaty z Zofią Chrapowicką (1907–?)^[1][2][3].

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Marciniszki, wcześniej wchodzące w skład województwa trockiego Rzeczypospolitej^[2], znalazły się na terenie ujezdu kowieńskiego guberni litewskiej, wileńskiej, a następnie kowieńskiej Imperium Rosyjskiego. Od 1920 roku Marciniszki należą do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR^[2][3].

W 2001 roku wieś liczyła 41 mieszkańców, a w 2011 roku – 35^[4].

Nieistniejący dwór

Jan Mikołaj Kossakowski wzniósł tu modrzewiowy dwór pod koniec XVII wieku, który prawdopodobnie miał być jedynie oficyną. Jego wnuk Antoni w drugiej połowie XVIII wieku zgromadził budulec, aby wznieść murowaną siedzibę. Jednak gdy spłonął kościół w pobliskim Janowie, brat Antoniego, biskup Józef Kazimierz Kossakowski zużył budulec na odbudowę kościoła^[2].

Drewniany dworek Kossakowskich był budynkiem jedenastoosiowym, podpiwniczonym, wzniesionym na planie szerokiego prostokąta, przykrytym wysokim, gontowym dachem czterospadowym. Frontowy ganek miał płaski daszek wsparty na czterech filarach połączonych ze sobą balustradką. W późniejszym okresie dobudowano na całej długości lewej bocznej elewacji obszerną werandę, służącą jako letni salon. Przy prawym boku dobudowano pawilon. Wszystkie elementy były połączone korytarzem. Dwór liczył 12 pokoi, w tym cztery na poddaszu. W bocznym pawilonie było dodatkowych 6 pokoi. Na ścianach domu wisiały obrazy, w tym kilka przypisywanych Bacciarelliemu, w tym portret króla Stanisława Augusta. Wisiał tu również ponoć oryginalny szkic głowy św. Jana do Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci.

W grudniu 1939 roku dwór spłonął od zaprószonego ognia w kuchni^[2].

Przed domem rozciągał się wielki gazon. Wokół był park krajobrazowy zdominowany przez liściaste starodrzewie^[2].

Majątek Marciniszki został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[2].

Przypisy