Maruna nadmorska
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | maruna nadmorska | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2. 1026 (1845)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Maruna nadmorska (Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch) – gatunek z rodziny astrowatych. W zależności od ujęcia systematycznego wąsko ujmowany jako gatunek związany z siedliskami nadmorskimi w Europie Zachodniej, Północnej i Grenlandii. Alternatywnie, w szerokim ujęciu włączany jest tu także podgatunek inodorum, który powoduje, że gatunek w takim ujęciu jest wówczas szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie oraz północnej i środkowej Azji[4][5]. W Polsce występuje prawdopodobnie w obu ujęciach, przy czym pospolity jest podgatunek inodorum[6][7], wyodrębniany też jako odrębny gatunek – maruna bezwonna T. inodorum[5][7].
Systematyka
W szerokim ujęciu gatunek obejmuje obok podgatunku nominalnego (subsp. maritimum) m.in. także podgatunek bezwonny (subsp. inodorum (L.) Appleq.) i takie ujęcie jest mocno obecne w polskiej literaturze[6]. Przeciw łączeniu tych taksonów w ramach jednego gatunku przemawia występowanie istotnich różnic w odniesieniu do takich cech jak: forma życiowa (T. inodorum to rośliny roczne, T. maritimum to głównie rośliny dwuletnie i byliny); różnice w budowie (pierwszy ma pędy wzniesione, odcinki liści wąskie, niemięsiste, żeberka na owocach oddalone; drugi ma pędy płożące, liście mięsiste, żebra gęste); u obu taksonów znane są populacje di- i tetraploidalne; oba taksony tworzą mieszańce, ale przynajmniej częściowo są one sterylne; oba różnią się preferencjami siedliskowymi. W efekcie taksony te wyróżniane są w randze odrębnych gatunków w licznych florach i bazach taksonomicznych[8][4][9].
W wąskim ujęciu systematycznym w ramach gatunku wyróżniane są cztery podgatunki[4]:
- Tripleurospermum maritimum subsp. maritimum
- Tripleurospermum maritimum subsp. boreale (Hartm.) A.Pedersen
- Tripleurospermum maritimum subsp. nigriceps P.D.Sell
- Tripleurospermum maritimum subsp. vinicaule P.D.Sell
W szerokim ujęciu zaliczane są tu także podgatunki[5][10][4]:
- Tripleurospermum maritimum subsp. inodorum (L.) Appleq. – maruna nadmorska bezwonna (synonim T. inodorum (L.) Sch.Bip.)
- Tripleurospermum maritimum subsp. phaeocephalum (Ruprecht) Hämet-Ahti (synonim T. hookeri Sch.Bip.)
Zasięg geograficzny
W wąskim ujęciu gatunek występuje na Azorach i Grenlandii oraz w krajach Europy Zachodniej i Północnej (od Portugalii i Hiszpanii) po kraje skandynawskie i bałtyckie[4]. Jako introdukowany obecny jest w Ameryce Północnej, zarówno wzdłuż wschodniego, jak i zachodniego wybrzeża[4]. Obecność tego wąsko ujmowanego taksonu w Polsce jest problematyczna – niektórzy autorzy wymieniają go jako rzadkiego na wybrzeżu na piaskach nadmorskich i solniskach[7], inni informują tylko o obecności form przejściowych (mieszańców?) m. maruną nadmorską i bezwonną[6].
W szerokim ujęciu systematycznym obejmującym subsp. inodorum gatunek wskazywany jest jako rodzimy dla całej Europy oraz północnej i środkowej Azji, poza tym szeroko rozprzestrzeniony na świecie[5]. Jako introdukowany obecny jest na obu kontynentach amerykańskich, we wschodniej Azji i Australii[5]. W Polsce takson w szerokim ujęciu ma status archeofita (archaeophyta resistentia) – uznaje się, że pojawił się przed XV wiekiem i zasiedla tylko siedliska antropogeniczne[11]. Gatunek w szerokim ujęciu jest bardzo pospolity na terenie całej Polski[7].
Morfologia
Informacja dotyczy gatunku w wąskim ujęciu. Zob. też: maruna bezwonna.
- Pokrój
- Roślina o pędach osiągających od 15 do 80 cm długości, ale pokładających się, z reguły nie osiągająca większej wysokości niż 10–30 cm[7]. Łodyga jest pojedyncza lub jest ich kilka, rozgałęziają się w dalszej (dystalnej) części, są nagie lub słabo owłosione[10].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Liście o długości 2–8 cm, 2–3 krotnie pierzastosieczne o odcinkach walcowatych, o szerokości do 1 mm, zakończonych tępo lub z kończykiem[7][10].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach łodyg lub tworzących kwiatostany złożone w postaci podbaldachów. W sumie na jednej roślinie tworzy się zwykle od kilku do ok. 50 koszyczków. Listki okrywy nierówne, od wąsko- do szerokotrójkątnych, w środkowej części ciemnozielone do brązowych, na brzegu z wąskim, błoniastym obrzeżeniem jasnobrązowym do czarnobrązowego[10]. Dno koszyczka jest wypukłe do półkolistego, wewnątrz pełne[7]. Brzeżne, białe kwiaty języczkowate to kwiaty żeńskie. W jednym koszyczku jest ich od kilkunastu do ponad 30. Ich korona osiąga od 1 do 2 cm długości. Wewnętrzne, żółte kwiaty rurkowate są obupłciowe, osiągają tylko 2,5 mm długości[10].
- Owoce
- Podługowate, jasno- do czarnobrązowych niełupki. Żebra na owocu blisko siebie stulone, jeśli rozdzielają się to na mniej niż 1/4 długości. Między żebrami drobno szczecinkowate. Gruczołki żywiczne wydłużone (dwa razy lub bardziej długie niż szerokie)[10].
- Gatunki podobne
- Maruna bezwonna, która od nadmorskiej różni się pędami wzniesionymi (mogą osiągać do 60 cm wysokości); liśćmi o odcinkach cienkich (do 0,5 mm szerokości), niemięsistych i długo zaostrzonych; listkami okrywy na brzegu i wierzchołku blado obrzeżonymi; owocami z żebrami wyraźnie oddalonymi (rozdzielonymi przynajmniej na 1/3 długości) oraz kolistymi gruczołami żywicznymi. Takson ten zasiedla siedliska ruderalne i jest pospolitym chwastem upraw[7][8].
Biologia i ekologia
Informacja dotyczy gatunku w wąskim ujęciu. Zob. też: maruna bezwonna.
- Rozwój
- Bylina, rzadziej roślina dwuletnia[10]. Hemikryptofit[7].
- Siedlisko
- Miejsca odsłonięte na wybrzeżach nadmorskich[8]; piaski nadmorskie i solniska[7].
- Fitosocjologia
- Gatunek charakterystyczny dla klas Cakiletea maritimae[12].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 18[7].
- Korelacje międzygatunkowe
- Pasożytuje na nim grzybopoodobny lęgniowiec Peronospora radii wywołujący mączniaka rzekomego i żerują larwy muchówki Trupanea stellata[13].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2018-01-23].
- ↑ a b c d e f g Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J.Koch. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
- ↑ a b c d e Tripleurospermum inodorum (L.) Sch.Bip.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f g h i j k Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 481, ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c Luc Brouillet: Tripleurospermum Schultz-Bipontinus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-30].
- ↑ Tripleurospermum Sch.Bip.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. TICA. [dostęp 2022-10-30].
- ↑ a b c d e f g Tripleurospermum maritimum (Linnaeus) W. D. J. Koch. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-31].
- ↑ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Malcolm Storey: Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch (Sea Mayweed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
(c) Dr Charles Nelson, CC BY-SA 2.0
Looking west from Bishopsquarter, with sea mayweed. Photograph taken on eastern shore of Ballyvaghan Bay. Sea mayweed in foreground; the background hills are the westernmost Burren mountains.
Autor: Bjoertvedt, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tripleurospermum maritimum ssp. maritimum in coastal Hurum, Norway