Maryland
| stan | |||||
| 7. stan od 28 kwietnia 1788 | |||||
 | |||||
| |||||
| Dewiza: Fatti maschii, parole femine | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 | US-MD | ||||
| Gubernator | Larry Hogan (R) | ||||
| Powierzchnia | 32 131 km²[1] | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 209,2 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | de iure brak | ||||
Położenie na mapie USA.svg) | |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone | |||||
Maryland (wymowa:/ˈmɛrələnd/) – stan Stanów Zjednoczonych na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego.
Jest jednym z 13 stanów założycielskich. Od południa graniczy z Dystryktem Kolumbii, Wirginią i Wirginią Zachodnią, od wschodu z Delaware, a od północy z Pensylwanią.
Zatoka Chesapeake dzieli stan na dwie części – wschodnią – nizinną i zachodnią – wyżynną, łagodnie wznoszącą się w kierunku Appalachów.
Geografia
Stan zajmuje powierzchnię całkowitą 32 133,15 km², z czego 25 314,08 km² to powierzchnia lądowa, a 6819,07 km² (21,2%) leży pod wodą. Najwyższym punktem w stanie jest wierzchołek Hoye Crest na górze Backbone Mountain w hrabstwie Garrett, o wysokości 1024 m n.p.m. Najniższy punkt lądowy stanu położony jest na poziomie morza na brzegach zatoki Chesapeake oraz Oceanu Atlantyckiego. Najniższy punkt w granicach administracyjnych stanu położony jest na dnie zatoki Chesapeake, około 53 m pod poziomem morza, około 1,6 km na południowy zachód od południowego brzegu wyspy Kent w hrabstwie Queen Anne’s i określany jako Bloody Point Hole[3].
Topografia stanu Maryland jest zróżnicowana, dlatego czasami stan określa się mianem "Ameryki w miniaturze"[4]. Stan posiada linię brzegową o długości około 12 420 km, z czego 11 175 km to linia brzegowa zatoki Chesapeake[5]. Wschodnia część stanu ma charakter nizinny i położona jest na półwyspie Delmarva, wchodzącym w skład niziny Atlantyckiej. Środkowa część stanu leży na obszarze Wyżyny Piedmontu, zaś na zachodzie znajdują się pasma górskie Pasma Błękitnego oraz gór Allegheny, wchodzących w skład systemu górskiego Appalachów.
Główne rzeki stanu to Patapsco, Patuxent, Potomak oraz Susquehanna.
Zbiorniki wodne
W Maryland nie istnieje ani jedno naturalne jezioro, ponieważ procesy geologiczne w tym stanie nie sprzyjały powstawaniu jezior. Jako że lodowce nie występowały na tym obszarze podczas ostatniej epoki lodowcowej, w Maryland nie ma jezior polodowcowych. Wszystkie istniejące obecnie zbiorniki wodne w Maryland zostały stworzone sztucznie przez człowieka poprzez zatamowanie rzek. Choć niektóre z nich nazywane są jeziorami, jak na przykład jezioro Deep Creek Lake czy jezioro Lake Habeeb, to wszystkie są zbiornikami retencyjnymi. Największymi zbiornikami wodnymi w stanie są rezerwuar Conowingo Reservoir na rzece Susquehanna o powierzchni 34,65 km² i pojemności ponad 382 mln m3 oraz Deep Creek Lake o powierzchni 15,78 km² i pojemności ponad 127 mln m3. Poniższe zestawienie obejmuje zbiorniki wodne w Maryland o powierzchni ponad 3 km²[6].
| Nazwa | Położenie | Rzeka | Przeznaczenie | Powierzchnia (km2) | Maksymalna pojemność (mln m³) |
|---|---|---|---|---|---|
| Conowingo Reservoir | hrabstwa Cecil i Harford, Pensylwania | Susquehanna | Elektrownia wodna | 34,65 | 382 |
| Deep Creek Lake | hrabstwo Garrett | Deep Creek (dopływ rzeki Youghiogheny) | Elektrownia wodna, rekreacja | 15,78 | 127 |
| Liberty Reservoir | hrabstwa Baltimore i Carroll | North Branch Patapsco River | zasoby wody dla miasta Baltimore | 12,57 | 218 |
| Youghiogheny River Reservoir | hrabstwo Garrett, Pensylwania | Youghiogheny | zbiornik przeciwpowodziowy, elektrownia wodna | 11,33 | 186 |
| Loch Raven Reservoir | hrabstwo Baltimore | Gunpowder | zasoby wody dla miasta Baltimore | 9,71 | 113 |
| Prettyboy Reservoir | hrabstwo Baltimore | Gunpowder | zasoby wody dla miasta Baltimore | 6,07 | 111 |
| Jennings Randolph Lake | hrabstwo Garrett | North Branch | zbiornik przeciwpowodziowy | 3,90 | 161 |
| Triadelphia Reservoir | hrabstwo Montgomery | Patuxent | Elektrownia wodna | 3,24 | 39 |
| Rocky Gorge | hrabstwo Montgomery | Patuxent | zasoby wody dla okolic Waszyngtonu | 3,13 | 27 |
Parki stanowe
W Maryland znajduje się 45 parków stanowych, z których największy, park stanowy Gunpowder Falls w hrabstwie Baltimore, zajmuje powierzchnię 74,87 km².
Klimat
Klimat na wybrzeżu jest podzwrotnikowy morski, w głębi stanu występuje klimat kontynentalny wilgotny.
Ludność
Według szacunków United States Census Bureau, ludność stanu Maryland w roku 2010 wynosiła 5 773 552[7]. Liczba ludności rośnie: w 2000 roku wynosiła 5 296 486 mieszkańców[8].
Największe miasta Maryland pod względem liczby mieszkańców według spisu w roku 2010 to Baltimore (620 961), Frederick (65 239), Rockville (61 209), Gaithersburg (59 933), Bowie (54 727), Hagerstown (39 662) i stolica Annapolis (38 394)[9].
Podział administracyjny
Stan Maryland podzielony jest na 23 hrabstwa oraz miasto Baltimore, które zostało wyodrębnione w 1851 roku z hrabstwa Baltimore i posiada status równoważny hrabstwu, nie wchodząc w skład żadnego z nich. Największym hrabstwem pod względem liczby ludności jest hrabstwo Montgomery, a największym hrabstwem pod względem powierzchni lądowej jest hrabstwo Frederick.
Historia
Przed przybyciem Europejczyków
Pierwsi ludzie przybyli na tereny obecnego Maryland około 10 tysięcy lat p.n.e. wraz z zakończeniem ostatniej epoki lodowcowej. Głównym źródłem pożywienia plemion koczowniczych zamieszkujących te tereny około 1500 lat p.n.e. były ostrygi. Pierwsze indiańskie przedmioty gliniane pochodzą z okresu około 1000 lat p.n.e. Około roku 800 n.e. Indianie udomowili pierwsze rośliny, a do polowań na zwierzęta zaczęli korzystać z łuków i włóczni. Ślady pierwszych stałych indiańskich wiosek pochodzą z XII wieku.
Europejscy odkrywcy
Pierwszym znanym Europejczykiem u brzegów Maryland był pływający pod banderą angielską wenecki żeglarz John Cabot, który w 1498 roku dotarł do wybrzeży obecnego hrabstwa Worcester. W 1524 roku włoski podróżnik Giovanni da Verrazzano wpłynął do zatoki Chesapeake. Dokładniejszej eksploracji zatoki dokonał w 1572 roku hiszpański gubernator kolonii Floryda, Pedro Menéndez de Avilés. W 1608 roku zatokę zbadał również angielski kolonizator z pobliskiego Jamestown, John Smith. Pierwsze przedmioty europejskie w Maryland w kontekście archeologicznym pochodzą z lat 20. XVII wieku.
Okres kolonialny
Prowincja Maryland oficjalnie powstała 20 czerwca 1632 roku, gdy król Anglii Karol I Stuart nadał ją baronowi Baltimore, Cæciliusowi Calvertowi. Nazwa Maryland została wybrana na cześć Henrietty Marii Burbon, żony króla Karola. Pierwsi koloniści przybyli do Maryland 25 marca 1634 roku. W 1649 roku uchwalono akt o tolerancji religijnej wprowadzający równość praw dla wszystkich chrześcijan.
Historia stanu
- 28 kwietnia 1778 roku – Ratyfikowanie Konstytucji.
- 1791 rok – Maryland odstąpił część swojego terytorium w celu utworzenia stołecznego Dystryktu Kolumbii.
- 1814 rok – Wojska angielskie pokonały oddziały amerykańskie w bitwie o Bladensburg.
- 1861-1865 – wojna secesyjna. Mimo że był to stan niewolniczy, Maryland pozostał wierny Unii.
- 1919-1933 – Maryland przeciwstawił się wprowadzeniu prohibicji.
Religia
Dane z 2014 r.[10]:
- protestanci – 52%:
- baptyści – 15%,
- metodyści – 8%,
- bezdenominacyjni – 7%,
- zielonoświątkowcy – 5%,
- pozostali – 17% (głównie: luteranie, anglikanie, kalwini, adwentyści dnia siódmego, uświęceniowcy, campbellici i anabaptyści),
- brak religii – 23% (w tym: 3% agnostycy i 3% ateiści),
- katolicy – 15%,
- żydzi – 3%,
- mormoni – 1%,
- muzułmanie – 1%,
- pozostałe religie – 5% (w tym: prawosławni, hinduiści, buddyści, świadkowie Jehowy, unitarianie uniwersaliści i bahaiści[11]).
Gospodarka
- Rolnictwo:
- Przemysł:
- elektrotechniczny, elektroniczny, spożywczy, chemiczny.
Uczelnie
- University of Maryland, Baltimore
- University of Maryland, College Park
- Johns Hopkins University
Dodatkowe informacje
- Dewiza: Fatti Maschii, Parole Femine (wł.) Czyny mężów, słowa niewiast.
- Symbole: kacyk (ptak), dąb biały, rudbekia
Zobacz też
Stany Zjednoczone, podział terytorialny Stanów Zjednoczonych, Stany Zjednoczone/Historia.
Przypisy
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Maryland, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ Highest and Lowest Elevations in Maryland's Counties (ang.). Maryland Geological Survey. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 lipca 2013)].
- ↑ Maryland Facts (ang.). Maryland Office of Tourism, 18 lutego 2005. [dostęp 2014-08-13].
- ↑ Land Areas, Inland-Water Areas, and Length of Shorelines of Maryland's Counties (ang.). Maryland Geological Survey. [dostęp 2014-08-13].
- ↑ (en) Maryland’s Lakes and Reservoirs: FAQ Maryland Geological Survey
- ↑ Maryland (ang.). United States Census Bureau. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 stycznia 2015)].
- ↑ Profile of General Demographic Characteristics: 2000 (ang.). United States Census Bureau. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 stycznia 2015)].
- ↑ Annual Estimates of the Resident Population: April 1, 2010 to July 1, 2012 (ang.). United States Census Bureau. [dostęp 13 sierpnia 2014 Maryland QuickFacts]. [zarchiwizowane z tego adresu (kwietnia 17, 2016)].zły zapis daty dostępu
- ↑ Adults in Maryland. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].
Linki zewnętrzne
- Maryland Geological Survey (en)
- U.S. Census Bureau (en)
- Historical Chronology Maryland State Archives (en)
- Portal:Stany Zjednoczone
- Wikiprojekt:Stany Zjednoczone
Media użyte na tej stronie
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
.svg)
Autor: Karl Musser, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of the Province of Maryland.
Boundary disputes between colonies not involving Maryland are not shown.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Piramida wieku dla stanu Maryland w USA na podstawie spisu ludności z 2000 roku
Panoramic view of Deep Creek Lake, Garrett County, Maryland.
Autor: TUBS
,
Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of state of Maryland in the United States
Removed background, cropped, and converted to PNG with Macromedia Fireworks.
 |
This image depicts a unit of currency issued by the United States of America. If this is an image of paper currency or a coin not listed here, it is solely a work of the United States Government, is ineligible for US copyright, and is therefore in the public domain in the United States. Fraudulent use of this image is punishable under applicable counterfeiting laws. As listed by the the U.S. Currency Education Program at money illustrations, the Counterfeit Detection Act of 1992, Public Law 102-550, in Section 411 of Title 31 of the Code of Federal Regulations (31 CFR 411), permits color illustrations of U.S. currency provided: Also: COM:ART #Photograph of an old coin found on the Internet |
