Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego

Rosyjska Flota Imperialna
Российский императорский флот
Ilustracja
Bandera rosyjskiej cesarskiej marynarki wojennej (krzyż św. Andrzeja)
Historia
Państwo

 Imperium Rosyjskie

Sformowanie

1696

Rozformowanie

1917

Patron

Święty Andrzej

Proporzec rosyjskiej cesarskiej marynarki wojennej
Predestynacja (1700)
Siedziba rosyjskiej admiralicji

Rosyjska Flota Imperialna (ros. Российский императорский флот, Rossijskij impieratorskij fłot) – jeden z rodzajów sił zbrojnych (marynarka wojenna) Imperium Rosyjskiego, istniejący od XVII wieku do wojny domowej w Rosji.

Początki

Za rządów cara Michała I Romanowa w 1636 w Bałachnie (ros. Балахна) duńscy stoczniowcy z Holsztynu zbudowali trójmasztowy okręt według europejskiego projektu. Był to pierwszy uzbrojony okręt zbudowany w Rosji – na trzydzieści lat przed pierwszą rosyjską fregatą "Orzeł". Otrzymał nazwę "Frederik" od imienia holsztyńskiego księcia Friedricha III – zleceniodawcy przedsięwzięcia. W czasie dziewiczej podróży po Morzu Kaspijskim okręt niefortunnie znalazł się na obszarze silnego sztormu i zatonął.

Wojna rosyjsko-japońska

Wojna rosyjsko-japońska 1904-1905 była katastrofą dla rosyjskiej marynarki, która utraciła większość posiadanych ciężkich okrętów, zadając niewielkie straty wrogowi. Nocą z 8 na 9 lutego 1904 japońska flota pod dowództwem admirała Heihachirō Tōgō rozpoczęła wojnę zaskakującym atakiem okrętów torpedowych na rosyjskie okręty Eskadry Pacyfiku w bazie Port Artur w Chinach, ciężko uszkadzając dwa pancerniki i rozpoczynając dziesięciomiesięczne walki eskadry w obronie Port Artur. Następnego ranka doszło do nierozstrzygniętego starcia z japońskimi siłami głównymi pod Port Artur.

W marcu wiceadmirał Stefan Makarow objął dowództwo rosyjskiej Eskadry Pacyfiku, mając na celu stworzenie planu przedarcia się z zablokowanego portu. W tym czasie obie strony konfliktu rozpoczęły wojnę minową (był to pierwszy przypadek w historii, gdy miny zostały użyte do celów ofensywnych. Dotychczas były używane wyłącznie do celów defensywnych, obrony własnych portów).

Japońska taktyka zastosowania ofensywnych zagród minowych okazała się efektywna, uniemożliwiła rosyjskim okrętom wyjście poza Port Arthur. 12 kwietnia 1904 dwa rosyjskie pancerniki, flagowy "Pietropawłowsk" i "Pobieda" weszły w pobliżu portu na japońskie miny. Rosyjcki okręt flagowy zatonął w ciągu godziny, wraz z admirałem Makarowem, drugi pancernik został odholowany do portu na rozległy remont.

Rosjanie z kolei stawiali defensywne zagrody minowe i na takiej zagrodzie 15 maja 1904 zatonęły w pobliżu Port Artur dwa japońskie pancerniki „Yashima” i „Hatsuse”.

Rosyjska flota podjęła próbę wyjścia z oblężonej twierdzy i przejścia do Władywostoku, ale została przechwycona. W toku bitwy na Morzu Żółtym nie został wprawdzie zatopiony żaden okręt, lecz rosyjska eskadra musiała porzucić zamiar przerwania. Ocalałe w tym starciu rosyjskie okręty schroniły się w twierdzy, gdzie były kolejno zatapiane przez artylerię wojsk oblegających. Próby przerwania oblężenia od strony lądu także zawiodły i po bitwie o Liaoyang pod koniec sierpnia Rosjanie wycofali się do Mukden (Shenyang). Port Artur padł ostatecznie 2 stycznia 1905 po serii okupionych wysokimi stratami ataków. Z 7 pancerników eskadry, sześć zostało zatopionych (z tego cztery Japończycy podnieśli i wcielili do służby), a tylko jeden "Cesarewicz", internowany w porcie neutralnym po bitwie na Morzu Żółtym, po wojnie powrócił do Rosji.

Rosjanie przygotowali wzmocnienie swojej floty dalekowschodniej poprzez wysłanie części Floty Bałtyckiej (Druga Eskadra Pacyfiku, do której dołączyła jeszcze Trzecia Eskadra) pod dowództwem admirała Zinowija Rożestwienskiego do Azji. Podróż dookoła Przylądka Dobrej Nadziei liczyła ponad 18 000 mil. 21 października 1904 podczas przechodzenia w pobliżu Wielkiej Brytanii (która była sojusznikiem Japonii, ale pozostała neutralna w tej wojnie) nieomal sprowokowano wojnę, gdy w czasie incydentu w Dogger Bank rosyjskie okręty ostrzelały brytyjskie kutry rybackie, sądząc że są one japońskimi torpedowcami.

Czas trwania rejsu Floty Bałtyckiej sprzyjał admirałowi Tōgō, który mógł się dobrze przygotować na przybycie wroga i przeanalizować plan powstrzymania go przed dotarciem do Władywostoku. Przechwycił rosyjskie okręty w rejonie Cieśniny Cuszimskiej pomiędzy Koreą a Japonią i stoczył z nimi bitwę pod Cuszimą (27-28 maja 1905). Słabsza, ale nowocześniejsza japońska flota, o większej prędkości i celności artylerii oraz lepiej dowodzona rozbiła rosyjską formację, zatapiając bądź przechwytując wszystkie osiem rosyjskich pancerników.

Rekonstrukcja przed I wojną światową

Po przegranej wojnie rosyjsko-japońskiej Rosja z pozycji trzeciej siły morskiej świata spadła na szóste miejsce. Cesarz Wszechrusi Mikołaj II utworzył w 1906 oddzielne Ministerstwo Morskie i sztab morski. Ambitny program rozbudowy floty został zgłoszony do Dumy w 1907 i 1908, ale nie został przegłosowany. Kryzys bośniacki w 1909 zmusił rządzących do przewartościowania planów; dla Floty Bałtyckiej zamówiono nowe pancerniki (typ Gangut), krążowniki i niszczyciele. Pogarszające się relacje z Imperium Osmańskim spowodowały, że zamówiono także nowe okręty typu Impieratrica Marija dla Floty Czarnomorskiej. Łączne rosyjskie wydatki na marynarkę wojenną w latach 1906-1913 wynosiły 519 milionów dolarów, co dawało Rosji piątą pozycję za Wielką Brytanią, Niemcami, USA i Francją.

Program przezbrojenia obejmował także budowę kilku okrętów (w tym np. krążownika "Ruryk") i maszynowni zamówionych w obcych firmach. Po wybuchu I wojny światowej okręty i wyposażenie budowane w Niemczech zostały skonfiskowane. Ekwipunek z Wielkiej Brytanii (np. wyposażenie pancernika "Impierator Aleksandr III") bardzo wolno docierał do Rosji, bądź był przejmowany przez zachodnich aliantów.

I wojna światowa

Morze Bałtyckie

Należący do Floty Bałtyckiej drednot "Połtawa" w 1916

Na Morzu Bałtyckim głównymi stronami konfliktu były Niemcy i Rosja. Tę ostatnią wspierały brytyjskie okręty podwodne, które przepłynęły przez Kattegat, by wspierać Rosjan. Jednym z okrętów był E9 dowodzony przez Maxa Hortona. Podczas gdy niemiecka flota była większa i bardziej nowoczesna (wiele jednostek Hochseeflotte mogło być łatwo przerzuconych na Bałtyk przez Kanał Kiloński, gdy na Morzu Północnym nie toczyły się intensywne walki) Rosjanie koncentrowali się głównie na defensywie, atakując m.in. rosyjskimi i brytyjskimi okrętami podwodnymi konwoje pomiędzy Niemcami i Szwecją oraz kładąc ofensywne pola minowe.

Skupione na obronie i stosujące ofensywne minowanie obie floty miały ograniczony wpływ na losy wschodniego frontu. Niemcy głównie starali się zaatakować w rejonie Zatoki Ryskiej: pierwsza próba w 1915 była porażką, druga w 1917 zakończyła się powodzeniem, gdy zajęli wyspy w zatoce (operacja Albion) oraz uszkodzili rosyjskie okręty wycofujące się z Rygi zajętej przez Niemców.

Rewolucja październikowa i Traktat brzeski sprawiły, że do marca 1918 Bałtyk był opanowany przez Niemcy. Kaiserliche Marine przewoziła żołnierzy, którzy wspierali świeżo niepodległą Finlandię i okupowali dużą część Rosji. Działania te zostały zatrzymane tylko przez porażkę na zachodnim froncie. Rosjanie ewakuowali Flotę Bałtycką z Helsinek i Tallinna do Kronsztadu w czasie rejsu w marcu 1918.

Morze Czarne

Pancerniki Floty Czarnomorskiej płynące w szyku liniowym

Morze Czarne było terenem rosyjskim i Imperium osmańskiego, ale to rosyjska Flota Czarnomorska miała przewagę. Była to silna formacja bazująca w Sewastopolu i prowadzona przez dwóch utalentowanych dowódców: admirała Eberharta i admirała Kołczaka (który przejął dowodzenie w 1916).

Wojna na Morzu Czarnym rozpoczęła się, gdy flota osmańska zbombardowała kilka rosyjskich miast w październiku 1914. Najlepszymi okrętami we flocie osmańskiej były dwie jednostki przekazane przez Niemcy: krążownik liniowy SMS "Goeben" i lekki krążownik SMS "Breslau", oba pod dowództwem admirała Wilhelma Souchona. "Goeben" został uszkodzony w przynajmniej czterokrotnie i zwykle wycofywał się do portu przed przeważającymi siłami rosyjskimi. Do końca 1915 rosyjska flota przejęła prawie kompletną kontrolę nad morzem.

Flota czarnomorska była używana głównie do wspierania generała Nikołaja Judenicza w czasie jego kampanii kaukaskiej. Na przykład w sierpniu 1915 rosyjski okręt podwodny i dwa niszczyciele zaatakowały turecki konwój składający się z czterech transportowców osłanianych przez krążownik i dwa niszczyciele. Rosjanie zatopili wszystkie transportowce bez utraty jednostek własnych. Później, w czasie lata 1916, osmańska armia dowodzona przez Vehip Paszę otrzymała rozkaz odbicia Trabzonu. Siły osmańskie próbowały marszu wzdłuż wybrzeża w czerwcu, ale rosyjska flota znacznie zredukowała prędkość natarcia poprzez ataki artyleryjskie na maszerujących żołnierzy i niszczenie kolumn zaopatrzeniowych. W końcu Turcy zarzucili atak i wycofali się.

Po objęciu dowódca przez Kołczaka w sierpniu 1916 rosyjska flota zaminowała wyjścia z Bosforu, uniemożliwiając prawie wszystkim osmańskim okrętom wpływanie na Morze Czarne. Później tego roku morskie podejścia do Warny zostały także zaminowane. Dużą stratą dla Floty Czarnomorskiej było zniszczenie nowoczesnego drednota "Impieratrica Marija", na którym 7 października 1916 nastąpiła eksplozja, rok po wejściu okrętu do służby. Zatonięcie tego okrętu nigdy nie zostało w pełni wyjaśnione, mogło być wynikiem sabotażu bądź wypadku[1].

Rewolucja i wojna domowa

Rewolucja październikowa i wojna domowa zniszczyła rosyjską flotę. Jedynie Flota Bałtycka bazująca w Piotrogrodzie była w większości nienaruszona, pomimo ataków Royal Navy w 1919. Państwa zachodnie okupowały wybrzeża Pacyfiku, Morza Czarnego i Arktyki. Większość z ocalałych okrętów Floty Czarnomorskiej była pod kontrolą Piotra Wrangla i została internowana w Bizercie (Tunezja) po zakończeniu konfliktu. Rosyjscy marynarze walczyli po obu stronach wojny domowej. Marynarze Floty Bałtyckiej w czasie buntu w Kronsztadzie w 1921 sprzeciwili się twardemu traktowaniu ze strony radzieckich władz.

Ocalałe okręty były rdzeniem nowej Radzieckiej Marynarki Wojennej.

Stopnie wojskowe

Nazwa stopniaOznaczenie
na naramienniku
Korpus marynarzy
матрос 2 статьи (marynarz 2. rangi)Flota Bałtycka (1908—1917)
матрос 1 статьи (marynarz 1. rangi)Russian Imperial Navy Matros 1.png
Korpus podoficerów marynarki
квартирмейстер (kwatermistrz)Flota Bałtycka (1908—1917)
боцманмат (bosmanmat)Flota Bałtycka (1908—1917)
боцман (bosman)Flota Bałtycka (1908—1917)
гардемарин (gardemaryn)
(od 1883 roku)
Старший боцман (starszy bosman)
(1904—1912)
Korpus oficerów marynarki
мичман (miczman)(1904—1909)

(1909—1917)
лейтенант (lejtnant)(1904—1917)
старший лейтенант (starszy lejtnant)(1907—1917)
капитан лейтенант (kapitan lejtnant)
(od 1884 roku, 1907-1912)
(1907—1917)
капитан 2 ранга (kapitan 2. rangi)(1904—1917)
капитан 1 ранга (kapitan 1. rangi)(1904—1917)
Korpus admirałów
контр-адмирал (kontradmirał)1904mor-18 rotation.png
вице-адмирал (wiceadmirał)1904mor-19 rotation.png
адмирал (admirał)1904mor-20 rotation.png
Генерал-адмирал (generalny admirał)1904mor-21 rotation.png
Tabela porównawcza stopni oficerskich na przełomie XIX i XX wieku (polskie nazwy stopni wojskowych)[2]
Rangakorpus morskiogólnowojskowe*korpus inżynierów-mechaników
(do 1905)*
korpus inżynierów budownictwa okrętowego (do 1905)*polski odpowiednik (okres międzywojenny)
Igenerał-admirał----
IIadmirałgenerał broni---
IIIwiceadmirałgenerał-lejtnant--wiceadmirał
IVkontradmirałgenerał-majorinspektor mechanikinspektor budownictwa okrętowegokontradmirał
V-----
VIkapitan 1. rangipułkownikflagowy inżynier mechanikstarszy budowniczy okrętówkomandor
VIIkapitan 2. rangipodpułkownikstarszy inżynier mechanikmłodszy budowniczy okrętówkomandor porucznik
VIIIkapitan-lejtnant (1907-1911)[3]
starszy lejtnant (od 1912)
kapitan[3]--komandor podporucznik
IXlejtnant (1885-1906 i od 1912)[3]
starszy lejtnant (1907-1911)[3]
sztabs-kapitan[3]pomocnik starszego inżyniera mechanikastarszy pomocnik budowniczego okrętówkapitan marynarki
Xmiczmanporucznik (poruczyk)[3]młodszy inżynier mechanikmłodszy pomocnik budowniczego okrętówporucznik marynarki
* W okresie 1905-1908 oficerów korpusu inżynierów-mechaników i korpusu inżynierów budownictwa okrętowego przemianowano na stopnie ogólnowojskowe, z dodatkiem "inżynier mechanik" lub "inżynier okrętowy".
Od 1912 roku oficerów korpusu inżynierów-mechaników od rangi VI w dół przemianowano według stopni korpusu morskiego, z dodatkiem "inżynier mechanik"

Przypisy

  1. The History of the Russian Navy - Chapter 11. The Great War - In the Black Sea
  2. Lech Trawicki: Polacy na Rietwizanie w: "Morza, Statki i Okręty" nr 3/2004, s. 52
  3. a b c d e f Za rosyjską Wikipedią [dostęp 1-1-2013]

Bibliografia

  • History of the Russian Navy
  • Corbett, Julian, Sir. Maritime Operations in the Russo-Japanese War 1904-1905. (1994). ISBN 155750-1297
  • Pleshakov, Constantine. The Tsar's Last Armada: The Epic Voyage to the Battle of Tsushima. (2002). ISBN 0-46505-792-6
  • Semenov, Vladimir, Capt. The Battle of Tsushima. Pierwsze wydanie w 1907. (1912) E. P. Dutton & CO.

Media użyte na tej stronie

Naval ensign of Russia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Russian Empire for private use (1914–1917).svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the Russian Empire, used from 1914–1917.
Note: Private use only, unofficial.
1904mor-19 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Vice-admiral shoulder boards (Russian Empire, 1904—1917)
1907mor-15 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот.

Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1914 г. (1907—1917 гг.)
Погон классного чина «Капитан-лейтенант».

Первичный источник:

  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 29229 от 28 мая 1907 г.
  • Приказ по Морскому ведомству от 17 февраля 1909 г. № 38.
1904mor-21 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 3.0
The Russian Empire.

Russian Imperial Navy

Insignia for Admiral-General were not installed.

Grand Duke Konstantin Nikolaevich (1827-1892, Admiral-General since 1831) and Grand Duke Alexey Alexandrovich (1850-1908, Admiral-General since 1883) wore insignia in accordance with the assigned rank and court rank.
1908mor-05 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот. Балтийский флот.

Знаки различия нижних чинов флота по состоянию на 1914 г. (1908—1917 гг.)
Погон воинского звания «Боцман».

Первичный источник исходного изображения:

  • Приказ по Морскому ведомству от 28 января 1908 г. № 31.
1904mor-16 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот.
  • Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1904 г. (1904—1917 гг.)
  • Погон классного чина «Капитан 2-го ранга».
  • Первичный источник:
    • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 16753 от 12 апреля 1899 г.
    • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 25147 от 27 сентября 1904 г.
    • Приказ по морскому ведомству № 202 от 2 октября 1904 г.
The Poltava.jpg
Imperial Russian dreadnought battleship Poltava at full steam in 1916.
Goto Predestinacia 1.jpg
Гравюра, изображающая первый российский линейный корабль "Гото Предестинация". При торжественном спуске на воду на судне был поднят флаг, освящённый в Адмиралтейской церкви (бывшей Успенской церкви).
1904mor-18 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя; Российский императорский флот.

Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1904 г. (1904—1917 гг.).
Погон классного чина «Контр-адмирал».

Первичный источник:

  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 16753 от 12 апреля 1899 г.
1908mor-04 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот. Балтийский флот.

Знаки различия нижних чинов флота по состоянию на 1914 г. (1908—1917 гг.).
Погон воинских званий: «Боцманмат», «Артиллерийский унтер-офицер 1 статьи» (до 1909 г. «Артиллерийский квартирмейстер 1 статьи»), «Минный унтер-офицер 1 статьи» (до 1909 г. «Минный квартирмейстер 1 статьи»).

Первичный источник исходного изображения:

  • Приказ по Морскому ведомству от 28 января 1908 г. № 31.
Black Sea Battleships.jpg
Imperial Russian battleships in the Black Sea during The Great War led by battleship Ioann Zlatoust.
1908mor-01 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот. Балтийский флот.

Знаки различия нижних чинов флота по состоянию на 1914 г. (1908—1917 гг.)
Погон воинских званий «Матрос 1 и 2-й статьи», «Комендор 1-й и 2-й статьи», «Минёр 1-й и 2-й статьи».

Первичный источник исходного изображения:

  • Приказ по Морскому ведомству от 28 января 1908 г. № 31.
1909mor-14 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя; Российский императорский флот.

Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1914 г. (1907—1917 гг.)
Погон классного чина «Старший лейтенант».

Первичный источник исходного изображения:

  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 29229 от 28 мая 1907 г.
  • Приказ по Морскому ведомству от 17 февраля 1909 г. № 38.
1904mor-06 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Rank insignia of the Imperial Russian Navy (IRB).
  • Rank insignia lowest rank group as to the design of 1904 (1904—1912).
  • Shoulder board of the service ranks «Starshy botsman», «Rulevoy konduktor», «Signalny konduktor» (comparable to: First Sergeant / Master Sergeant, NATO OR-8).
1904mor-13 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот.

Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1904 г. (1904—1917 гг.).
Погон классного чина «Лейтенант».

Первичные источники:

  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 16753 от 12 апреля 1899 г.
  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 25147 от 27 сентября 1904 г.
  • Приказ по морскому ведомству № 202 от 2 октября 1904 г.
1904mor-20 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Naramiennik admirała Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego
1909mor-12 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот.

Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1914 г. (1909—1917 гг.)
Погон классного чина «Мичман».
Первичный источник исходного изображения:

  • Приказ по Морскому ведомству от 17 февраля 1909г №38.
Naval Jack of Russia.svg
Naval jack of the Russian Federation
1904mor-17 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Naramiennik kapitana 1. rangi Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego
Russian Imperial Navy Matros 1.png
Russian Imperial Navy 1st grade seaman shoulder insignia
1904mor-11 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот.

Знаки различия офицеров флота по состоянию на 1904 г. (1904—1909 гг.).
Погон классного чина «Мичман». Первичный источник:

  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 16753 от 12 апреля 1899 г.
  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, № 25147 от 27 сентября 1904 г.
  • Приказ по морскому ведомству № 202 от 2 октября 1904 г.
1908mor-03 rotation.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя. Российский императорский флот. Балтийский флот.

Знаки различия нижних чинов флота по состоянию на 1914 г. (1908—1917 гг.)
Погон воинских званий «Унтер-офицер» (до 1909 г. «Квартирмейстер»), «Артиллерийский унтер-офицер 2 статьи» (до 1909г. «Артиллерийский квартирмейстер 2 статьи»), «Минный унтер-офицер 2 статьи» (до 1909 г. «Минный квартирмейстер 2 статьи»).

Первичный источник:

  • Приказ по Морскому ведомству от 28 января 1908 г. № 31.