Marzanka barwierska

	Marzanka barwierska
	Marzanka barwierska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Rodzaj	marzanka
Gatunek	marzanka barwierska
	Nazwa systematyczna
	Asperula tinctoria L.; Sp. pl. 1:104. 1753

Owoce

Pęd

Marzanka barwierska^[4] (Asperula tinctoria L.) – gatunek rośliny z rodziny marzanowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie i Rosji^[5]. W Polsce występuje na niżu, najliczniej na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim i w dolinie Wisły. W środkowej Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, a w południowej na Dolnym Śląsku i w pasie wyżyn. W Karpatach jest bardzo rzadka. Podana była tylko z jednego stanowiska w Kąclowej w Beskidzie Niskim (1950 r.) i jednego w Pieninach na Macelaku (1894 r.)^[6].

Morfologia

Łodyga: 4-kanciasta, rozgałęziona, o wysokości 30-50(70) cm. Pod ziemią kłącze, z którego wyrasta jeden kwitnący pęd i kilka pędów płonnych^[7].
Liście: Równowąskie o szerokości 1-1,5 mm. Dolne zebrane po 4-6 w okółkach, górne naprzeciwległe^[7].
Kwiaty: 3-krotne, drobne, wyrastające w rozgałęzionych widlasto kwiatostanach podobnych do wierzchotki. Korona kwiatów biała, gładka, o długości 3-4 mm. Podsadki i przysadki jajowate^[7].
Owoc: O długości około 2 mm i gładkiej powierzchni^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje w świetlistych lasach i zaroślach i na ich obrzeżach^[8]. Rozmnaża się przez nasiona oraz wegetatywnie^[6]. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Seslerio-Scorzoneretum^[9]. Liczba chromosomów 2n = 44^[8].

Oprócz typowej formy gatunku w Czechach, Rumunii i na Węgrzech występuje podgatunek Asperula tinctoria subsp. hungarorum (Borbás ex Jáv.) Soó^[10].

Zagrożenia

W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) gatunek uznany w Polsce za narażony na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU)^[11]^[12].

W Pieninach w 1981 r. gatunku nie udało się odnaleźć, wątpliwe jest również jego występowanie w Kąclowej, gdyż jego siedliska zostały zabudowane. Gatunek ten należy więc uznać w polskiej części Karpat za wymarły^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-08].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ World Checklist of Selected Plant Families [dostęp 2014-01-23]
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-08].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[rutkowski-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[10] World Checklist of Selected Plant Families [dostęp 2014-01-23]

[11] Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne