Masa samolotu

Samolot Lockheed Martin F-22 Raptor, którego masa startowa wynosi 37 875 kg[1]

Masa samolotu – jedna z istotnych informacji charakteryzujących statek powietrzny, w różnych jego konfiguracjach (pusty, z paliwem, z ładunkiem itp.), mająca znaczący wpływ na jego właściwości lotne i eksploatacyjne.

Rozróżnia się:

  • masa całkowita samolotu – składa się z masy własnej samolotu, załogi, paliwa oraz masy użytecznej (udźwigu)[2]
  • masa własna – suma mas: płatowca, zespołu napędowego, wyposażenia (wbudowanego na stałe oraz dodatkowego)[3] i uzbrojenia wbudowanego na stałe[4]. Wlicza się tu także masę płynów (gazów i cieczy) pozostałych w instalacjach samolotu po ich opróżnieniu[4].
  • masa użyteczna lub udźwig – to masa transportowanego ładunku. W jej skład wchodzi: masa paliwa, załogi, pasażerów i bagaży (samoloty pasażerskie); towarów (samoloty transportowe); bomb i innej amunicji, uzbrojenia i wyposażenia w pojemnikach i zasobnikach, przewożonych na pokładzie maszyny[5].
  • masa handlowa samolotu (ciężar handlowy[6]) – masa przewożonego ładunku handlowego, w skład którego mogą wchodzić pasażerowie, towary, poczta itp.[2] oraz towary niehandlowe, np. balast[6].

Maksymalne dopuszczalne ciężary dla statków powietrznych dzielą się na konstrukcyjne i operacyjne (z wyjątkiem maksymalnego dopuszczalnego ciężaru przy paliwie zerowym). Konstrukcyjne wynikają z budowy maszyny i są podawane przez producenta jako maksymalne dla danego statku powietrznego, bez względu na warunki operacyjne. Operacyjne wynikają z ograniczeń narzucanych przez lotniska, z których maszyna operuje (wielkość, długość, nachylenie itp. drogi startowej) oraz warunków atmosferycznych. Wśród ciężarów tych wyróżnia się:

  • Maksymalny ciężar do kołowania (ang. Maximum Taxi Weight, MTXW[4]) – maksymalny dozwolony całkowity ciężar samolotu do rozpoczęcia operacji kołowania (z paliwem potrzebnym na kołowanie)[7]
  • Maksymalny ciężar do startu (ang. Maximum Take-Off Weight, MTOW[4] lub maksymalna masa startowa, Maximum Take-Off Mass, MTOM[8]) – maksymalna dozwolona całkowita masa samolotu do rozpoczęcia operacji startu. Przykładowo, konstrukcyjny MTOW dla Airbusa A380-800 wynosi 560 tys. kg[9]
  • Maksymalny ciężar do lądowania (ang. Maximum Landing Weight) – maksymalny dozwolony całkowity ciężar samolotu do lądowania. Przykładowo, konstrukcyjny MTOW dla Airbusa A380-800 wynosi 386 tys. kg[7]

W terminologii fizycznej masa i ciężar to dwa różne pojęcia, do których opisu używa się różnych jednostek, odpowiednio kilograma (kg) i kilograma-siły (kG)[a]. W polskiej praktyce lotniczej, Główny Inspektor Lotnictwa Cywilnego, w decyzji 13/98 (z 24.07.1998) nakazał używanie pojęć „ciężar” i „środek ciężkości” wraz z jednostką kilograma (kg) do ich opisu – stąd pod pojęciem „masa statku powietrznego” rozumie się „ciężar statku powietrznego”[10]. Polska ustawa o prawie lotniczym używa jednak pojęcia „masy” (w szczególności „maksymalnej masy startowej”)[8].

Uwagi

  1. ↑ Kilogram-siła jest dopuszczalną pozaukładową jednostką miary; w systemie SI właściwą jednostką jest tu niuton (N). Użycie kilograma-siły jest tu uzasadnione rozróżnieniem terminologicznym.

Przypisy

  1. ↑ Panorama techniki wojskowej. Współczesne samoloty bojowe. Myśliwce. Bombowce. Samoloty rozpoznawcze, wyd. 2022, s. 10
  2. ↑ a b Domański 1974 ↓, s. 242.
  3. ↑ Domański 1974 ↓, s. 243.
  4. ↑ a b c d Stańczyk i Stelmach 2016 ↓, s. 350.
  5. ↑ Domański 1974 ↓, s. 242–243.
  6. ↑ a b Stańczyk i Stelmach 2016 ↓, s. 353.
  7. ↑ a b Stańczyk i Stelmach 2016 ↓, s. 352.
  8. ↑ a b USTAWA z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze. W: Dziennik Ustaw 2022 poz. 1235 [on-line]. Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, 2022-06-10. [dostęp 2022-06-19].
  9. ↑ Stańczyk i Stelmach 2016 ↓, s. 351.
  10. ↑ Lech Szutowski: Poradnik pilota samolotowego. Poznań: Avia-Test, 2003, s. 251. ISBN 83-919779-0-0.

Bibliografia

  • Jerzy Domański: 1000 słów o samolocie i lotnictwie. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. (pol.)
  • Paulina Stańczyk, Anna Stelmach. Procedura kontroli masy statku powietrznego z uwzględnieniem masy pasażerów. „Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Transport”. 2016 (112), s. 349–357, 2016. Wydawca Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. 

Media użyte na tej stronie

1 FW F-22 Raptor participates in Red Flag.jpg
A U.S. Air Force F-22 Raptor fighter aircraft belonging to the 1st Fighter Wing out of Langley Air Force Base, flies in a training mission during Red Flag 12-3 over the Nevada Test and Training Range March 13, 2012.