Masakra na wyspie Bangka

Pielęgniarki pełniące służbę w australijskim szpitalu wojskowym w Singapurze. W drugim rzędzie, szósta od lewej, Vivian Bullwinkel – jedyna kobieta ocalała z masakry na wyspie Bangka

Masakra na wyspie Bangkazbrodnia wojenna popełniona przez żołnierzy Cesarskiej Armii Japońskiej podczas wojny na Pacyfiku. 16 lutego 1942 roku na wyspie Bangka na wschód od Sumatry japońscy żołnierze zamordowali około 80 rozbitków z brytyjskiego parowca „Vyner Brooke” i innych statków, wśród nich 21 australijskich pielęgniarek. Te ostatnie zostały przed śmiercią zgwałcone. Masakrę przeżyły zaledwie trzy osoby.

Zatopienie „Vyner Brooke”

Wieczorem 12 lutego 1942 roku z portu w Singapurze wypłynął brytyjski parowiec „Vyner Brooke”. Była to jedna z ostatnich jednostek pływających, którym udało się wydostać z oblężonej przez Japończyków twierdzy. Statek obrał kurs na południe. Na jego pokładzie znajdowało się 47 członków załogi oraz 181 pasażerów, w większości kobiety i dzieci[1] (w źródłach można znaleźć także inne liczby)[2]. Wśród pasażerów było 65 wojskowych pielęgniarek, członkiń Australian Army Nursing Service. Ich przełożoną była Irene Drummond[2].

Aby uniknąć wykrycia, „Vyner Brooke” spędził większą część następnego dnia zacumowany u brzegu niewielkiej, porośniętej dżunglą wyspy. Niemniej już po południu został wykryty przez nieprzyjacielskie lotnictwo. Japońskie samoloty zaatakowały statek, lecz nie uzyskały żadnego trafienia. Po zapadnięciu zmroku „Vyner Brooke” podniósł kotwicę i obrał kurs na cieśninę Bangka. Obecność japońskich okrętów wojennych wymusiła jednak ostrożne manewrowanie. W rezultacie brytyjski statek nie zdołał pokonać cieśniny przed wschodem słońca[1].

14 lutego około godziny 14:00 płynący cieśniną Bangka statek został dostrzeżony przez nieprzyjacielskie lotnictwo[1]. Intensywne manewrowanie i ostrzał z jedynego działa przeciwlotniczego pozwoliły „Vyner Brooke” odeprzeć pierwszy atak. Przy drugim podejściu japońskie samoloty zdołały jednak uzyskać trzy bezpośrednie trafienia[2]. Po 15[2] lub 30[1] minutach statek zatonął.

Masakra na plaży Radji

Katastrofę przeżyło około 150 pasażerów i członków załogi. W różnych grupach i w różnych odstępach czasu, w niektórych wypadkach po spędzeniu nawet 65 godzin na morzu, zdołali oni dotrzeć do wybrzeży wyspy Bangka[1]. Część rozbitków, w tym przełożona Drummond i 21 pielęgniarek, wylądowała na plaży Radji w północnej części wyspy. Spotkali tam innych rozbitków: cywilów oraz do 60 żołnierzy i marynarzy z różnych krajów Wspólnoty Brytyjskiej, których statki i okręty również zostały zatopione u wybrzeży Bangka[1].

W ten sposób na plaży Radji znalazło się łącznie około 100 rozbitków. Wielu było rannych, brakowało także żywności. Wyspa znajdowała się już pod kontrolą Japończyków, stąd mieszkańcy pobliskich wiosek odmówili udzielenia rozbitkom pomocy. Nie widząc żadnego innego rozwiązania, najstarszy rangą oficer z „Vyner Brooke” postanowił udać się do miasteczka Muntok i tam poddać rozbitków Japończykom. Pod jego nieobecność przełożona Drummond zasugerowała cywilnym kobietom, aby zabrały dzieci i również udały się do Muntok[2]. Wszystkie poza jedną zastosowały się do tej rady[1]. Pielęgniarki pozostały natomiast na plaży, aby opiekować się rannymi rozbitkami. Wzniosły także znak Czerwonego Krzyża[3].

Przed południem 16 lutego brytyjski oficer wrócił na plażę. Towarzyszyło mu około 20 japońskich żołnierzy. Japończycy rozdzielili kobiety od mężczyzn[2]. Tych ostatnich podzielili następnie na dwie grupy, które kolejno odprowadzili za pobliski cypel. Tam dokonali masowej egzekucji, mordując ofiary przy użyciu broni maszynowej i bagnetów. Z masakry ocaleli tylko dwaj mężczyźni: Ernest Lloyd (marynarz z pancernika HMS „Prince of Wales”) i Eric Germann (obywatel USA, pracownik browaru)[4].

Po zamordowaniu mężczyzn Japończycy powrócili na plażę, gdzie wciąż przebywały 22 australijskie pielęgniarki i cywilna Brytyjka, a także około 10–12 ciężko rannych rozbitków, leżących na noszach. Pielęgniarka Vivian Bullwinkel wspominała, że żołnierze wyczyścili swoje karabiny i bagnety, po czym japoński oficer rozkazał kobietom, by uformowały się w szereg i weszły w morskie fale. Ofiary zdawały sobie sprawę z oczekującego je losu. Przełożona Drummond pocieszała podopieczne słowami:[2]

Głowa do góry dziewczęta. Jestem z was dumna i kocham was wszystkie.

Gdy kobiety znalazły się w morzu, Japończycy otworzyli ogień z broni maszynowej. Po zakończeniu egzekucji zakłuli bagnetami leżących na noszach rannych. Łącznie ofiarą masakry padło około 80 osób[2].

Przed egzekucją kobiety zostały zgwałcone przez japońskich żołnierzy. Fakt ten przez kilkadziesiąt lat był jednak ukrywany przez rząd Australii[5][6]. Z ustaleń australijskiej historyk Lynette Silver wynika, że władze zamierzały w ten sposób oszczędzić traumy rodzinom ofiar, lecz jednocześnie zataić fakt, że australijskie dowództwo zaniedbało wcześniejszego ewakuowania pielęgniarek z Singapuru, mimo iż było świadome, że w zdobytym dwa miesiące wcześniej Hongkongu japońscy żołnierze zgwałcili i zamordowali wzięte do niewoli brytyjskie pielęgniarki[5].

Egzekucję przeżyła ranna pielęgniarka Vivian Bullwinkel, którą fale wyrzuciły na brzeg. Po pewnym czasie natrafiła na ukrywającego się w zaroślach szer. Cecila Kingsleya, brytyjskiego żołnierza z grupy rannych pozostawionych na noszach, który przeżył, mimo iż otrzymał cios bagnetem w pierś. Bullwinkel opatrzyła jego rany, przekonała także kobiety z pobliskiej wioski, aby podarowały im żywność. Po dwunastu dniach, gdy stan Kingsleya nieco się poprawił, postanowili udać się do Muntok. Po drodze natknęli się na oficera japońskiej marynarki wojennej, który zabrał ich na przesłuchanie do bazy marynarki, skąd trafili następnie do obozu dla internowanych w Muntok. Tam spotkali kobiety, które za radą przełożonej Drummond opuściły plażę Radji przed nadejściem Japończyków. Spotkali także ocalałe pielęgniarki z „Vyner Brooke”, które wylądowały w innych punktach wyspy[a]. Kingsley zmarł po kilku dniach na skutek odniesionych obrażeń. Bullwinkel zataiła swoje przeżycia przed Japończykami i większością współwięźniów, obawiając się, że jako naoczny świadek zbrodni może zostać zamordowana[2].

Epilog

Vivian Bullwinkel składająca zeznania przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym dla Dalekiego Wschodu (1946)

Plaża Radji była odtąd znana wśród miejscowej ludności jako „angielska zatoka”. Odnajdywano tam kawałki ludzkich kości wyrzucone na brzeg przez morskie fale, ponoć przez długi czas ludność wyspy wzdrygała się także przed spożywaniem złowionych w tym rejonie ryb. Społeczeństwo australijskie dowiedziało się o masakrze dopiero po zakończeniu wojny[4].

W 1946 roku Vivian Bullwinkel wystąpiła jako świadek przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym dla Dalekiego Wschodu w Tokio i złożyła zeznania na temat zbrodni na wyspie Bangka. Władze australijskie zakazały jej jednak wspominać o gwałtach, których ofiarą padła ona oraz jej towarzyszki[5][6].

Sprawcy masakry nie zostali nigdy ukarani. Nieznane pozostają także ich personalia[5].

Rodziny, które udzieliły pomocy Bullwinkel i Kingsleyowi, zostały po wojnie wynagrodzone przez rząd Australii[4]. W 1993 roku na plaży Radji odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary masakry. Vivian Bullwinkel ofiarowała Australian War Memorial swoje pamiętniki oraz pielęgniarski uniform, który miała na sobie w czasie egzekucji[2].

Uwagi

  1. Spośród 65 australijskich pielęgniarek, które znajdowały się na pokładzie „Vyner Brooke”, dwanaście zatonęło wraz ze statkiem, a dwadzieścia jeden zostało zamordowanych w egzekucji na plaży Radji. Pozostałe trafiły do japońskich obozów dla internowanych. Osiem nie doczekało wyzwolenia.

Przypisy

  1. a b c d e f g The Sinking of the Vyner Brooke (ang.). awm.gov.au. [dostęp 2020-05-12].
  2. a b c d e f g h i j The Bangka Island Massacre, February 1942 (ang.). dutcheastindies.webs.com. [dostęp 2020-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  3. The Banka Island Massacre (1942) (ang.). pacificwar.org.au. [dostęp 2020-05-12].
  4. a b c The Massacre on Radji Beach (ang.). muntokpeacemuseum.org. [dostęp 2020-05-12].
  5. a b c d Gary Nunn: Bangka Island: The WW2 massacre and a 'truth too awful to speak' (ang.). bbc.com, 2019-04-18. [dostęp 2020-05-12].
  6. a b Tess Lawrence: Vivian Bullwinkel, the Bangka Island massacre and the guilt of the survivor (ang.). independentaustralia.net, 2017-02-19. [dostęp 2020-05-12].

Media użyte na tej stronie

Vivian Bullwinkel in Tokyo, 1946.jpg
Vivian Bullwinkel giving evidence at the War Crimes trials, Tokyo, 1946[1], 1946
Group portrait of the nursing staff of 2 13th Australian General Hospital (2).jpg
Group portrait of the nursing staff of 2/13th Australian General Hospital.
  • Identified, left to right, back row: VFX61331 Sister (Sr) Gladys Laura Hughes (taken prisoner of war (POW) following the sinking of the Vyner Brooke and died of illness on 31 May 1945); SFX13419 Sr Annie Merle Trenerry (drowned following the sinking of the Vyner Brooke); SX13431 Sr Lorna Florence Fairweather (one of 22 nurses who survived the sinking of the Vyner Brooke and were washed ashore on Radji Beach, Banka Island, where they surrendered to the Japanese, along with 25 British soldiers. On 16 February 1942 the group was massacred, the soldiers were bayoneted and the nurses were ordered to march into the sea where they were shot); SFX13548 Lt Carrie Jean (Jean) Ashton (taken POW following the sinking of the Vyner Brooke); VX61226 Sr Bessie Christina Ellen Muldoon; VFX61330 Sr Vivian Bullwinkel (survived the massacre on Radji Beach, then taken POW by the Japanese, she survived and was able to give evidence in the war crimes trials); SFX10504 Matron Irene Melville Drummond (massacred on Radji Beach); SX13420 Sr Maude Lyall Spehr; V9259 Sr Bessie Christina Taylor (no further information); NX76276 Sr Marie Evelyn Hurley; NX76275 Sr Mary Eleanor McGlade; SX13418 Lt Florence Rebecca Casson (massacred on Radji Beach); NX76282 Lt Veronica Ann Clancy; TX6020 Sr Harley Rosalind Brewer; NX76279 Sr Janet Kerr (murdered on Radji Beach).
  • Front row: TX 6024 Sr May Eileen Rayner; NX76284 Sr Ada Joyce Bridge murdered on Radji Beach); WX11174 Sr Minnie Ivy Hodgson; SX12140 Sr Nellie Pearce Bentley; Sr Betty H Garood; Sr Seeholm (no further information); SX13081 Sr Elvin Minna Wittwer.