Masakra nad Sand Creek

Masakra nad Sand Creek
Wojna USA z Szejenami 1864–1879
Ilustracja
John Chivington
Czas

29 listopada 1864

Miejsce

Wielkie Równiny

Terytorium

Terytorium Kolorado

Przyczyna

ekspansja białych na ziemie Indian, gorączka złota, rajdy Indian na tereny osadnictwa amerykańskiego

Wynik

zwycięstwo USA

Strony konfliktu
IndianieStany Zjednoczone
Dowódcy
Black KettleJohn Chivington
Siły
pokojowa wioska700 kawalerzystów milicji Kolorado, kompania ochotnicza z Nowego Meksyku
Straty
około 150 Indian10 zabitych i 38 rannych (z których 4 później zmarło)
Położenie na mapie Kolorado
Mapa konturowa Kolorado, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
38°32′52″N 102°30′23″W/38,547708 -102,506350

Masakra nad Sand Creek 29 listopada 1864 roku była znaczącym wydarzeniem w historii konfliktów z Indianami, rozgrywających się na Wielkich Równinach Stanów Zjednoczonych. Oddziały milicji z Kolorado, dowodzone przez Johna M. Chivingtona dokonały masakry na zaskoczonych mieszkańcach wioski Indian z plemion Szejenów i Arapahów nad strumieniem Sand Creek (zwanym też, Big Sandy Creek) na równinach Kolorado. Zdarzenie zostało uznane w ówczesnej prasie amerykańskiej za ważne zwycięstwo nad walczącymi z odwagą i dobrze uzbrojonymi Szejenami. Dopiero gdy po kilku tygodniach do prasy zaczęli zgłaszać się naoczni świadkowie masakry, wszczęto śledztwo w sprawie wydarzeń nad Sand Creek.

Tło wydarzeń

Na początku roku 1850 w Górach Skalistych wybuchła gorączka złota, która przeniosła się szybko w rejon zachodniego stanu Kansas. Spowodowała ona szeroki napływ białych osadników w stronę gór i Kalifornii. To z kolei wywołało liczne konflikty z zamieszkałymi tam od wieków Indianami z plemion Szejenów i Arapahów[1]. Gwałtowność sporów skłoniła gubernatora Terytorium Kolorado Johna Evansa do wysłania na tereny walk byłego polityka i kaznodziei, płk. Johna M. Chivingtona z oddziałem milicji Kolorado. Siły pułkownika Chivingtona miały za zadanie przywrócić pokój między białymi a Indianami, a wrogo nastawionych tubylców - zmusić do kapitulacji i ukarać. Po kilku potyczkach na pograniczu część Indian skłaniała się do zawarcia pokoju i przyjęcia żywności na warunkach dyktowanych przez białych. Chivington nie miał zamiaru pertraktować z tubylcami, zaś swój ewentualny sukces nad Szejenami zamierzał zdyskontować politycznie (starał się o miejsce w Kongresie).

Do Fortu Lyon na rozmowy udał się wraz ze swoimi ludźmi m.in. wódz Szejenów Południowych Black Kettle[2]. Po drodze Indianie założyli obóz nad strumieniem Sand Creek, w odległości 40 mil na północny wschód od fortu. Otrzymali przy tym zapewnienie od strony dowódcy fortu, iż ze strony wojska nic im nie grozi. Chivington, otrzymawszy informacje o miejscu pobytu grupy Indian uważanej za "wrogą", skierował przeciw niej 700 kawalerzystów z Kolorado oraz kompanię ochotników z Nowego Meksyku, którzy mieli zmusić Szejenów do poddania się.

Rankiem dnia 29 listopada 1864 roku Amerykanie napadli na wioskę masakrując co najmniej 200 Indian (szacunki poszczególnych świadków i badaczy znacznie się różnią). Wśród zabitych dominowali starcy, kobiety i dzieci, zginęli także wodzowie White Antelope, Standing in the Water i War Bonnet. Straty żołnierzy wyniosły 10 zabitych i około 30 rannych[3]. Jednym z wojskowych, który odmówił wykonania rozkazu ataku na pokojowych Indian, był abolicjonista z Massachusetts, porucznik Silas Soule, który zakazał swojej kompanii otwierania ognia do Indian[4].

Masakra, podczas której żołnierze dopuścili się licznych aktów gwałtu i okrucieństwa na bezbronnych, niszcząc także indiańskie tipi i zapasy żywności oraz mordując setki koni, złamała ducha walki większości czejeńskich wodzów i wojowników, zmuszając Indian do przyjęcia warunków kapitulacji i zamieszkania w rezerwacie. Jedynie niewielka część młodszych wojowników - głównie z walecznego stowarzyszenia tzw. "żołnierzy-psów" - zdecydowała się dołączyć do opierających się białym na północy Szejenów Północnych i Lakotów. Skłonny do współpracy z białymi wódz Black Kettle zginął cztery lata później wraz z wieloma swymi ludźmi podczas ataku oddziału płk. Custera na inny pokojowy obóz Szejenów nad rzeką Washita[5].

Gdy okoliczności masakry wyszły na jaw, większość Amerykanów była wstrząśnięta brutalnością swoich wojsk. Pod naciskiem opinii publicznej doszło do śledztwa, mającego na celu wyjaśnić rolę Chivingtona w masakrze[6]. Przeciwko pułkownikowi zeznawał m.in. Silas Soule, jednak wkrótce po złożeniu obciążających dowódcę oddziału milicjantów zeznań, Soule został zamordowany przez Charlesa W. Squiresa[7]. Pomimo oskarżeń, nie znaleziono przeciwko Chivingtonowi wystarczających dowodów, a śledztwo umorzono. Do dziś niektóre amerykańskie źródła wojskowe i historyczne nazywają to nierówne starcie "bitwą" i zaliczają je do sukcesów Unii w wojnie secesyjnej[8].

Dopiero w 2002 roku pomnik upamiętniający m.in. zwycięstwo Amerykanów nad Sand Creek i stojący na stanowym Kapitolu Kolorado uzupełniono o tablicę ze szczegółami dotyczącymi masakry. W 2007 roku na miejscu masakry, do dziś uważanym przez potomków indiańskich ofiar za ziemię świętą, utworzono Narodowe Miejsce Pamięci - jednostkę systemu amerykańskich parków narodowych. Autorem projektu parku, przygotowywanego przez 8 lat z udziałem Służby Parków Narodowych, archeologów, historyków, współczesnych Indian oraz mieszkańców i władz Kolorado, był pochodzący z plemienia Szejenów amerykański senator Ben Nighthorse Campbell.

Przypisy

  1. ↑ Hoig 1980 ↓, s. 61.
  2. ↑ Hoig 1979 ↓, s. 27.
  3. ↑ Wojtczak 2007 ↓, s. 223.
  4. ↑ McMurtry 2012 ↓, s. 50.
  5. ↑ McMurtry 2012 ↓, s. 64.
  6. ↑ Hoig 1979 ↓, s. 74.
  7. ↑ McMurtry 2012 ↓, s. 51.
  8. ↑ Wojtczak 2007 ↓, s. 226.

Bibliografia

  • Stan Hoig: The Peace Chiefs of the Cheyennes. University of Oklahoma Press: Norman, 1980. ISBN 0-8061-1573-4. (ang.).
  • Stan Hoig: The Battle of the Washita: The Sheridan-Custer Indian Campaign of 1867-69. Lincoln: University of Nebraska Press, 1979. ISBN 0-8032-7204-9.
  • Dee Brown: Pochowaj me serce w Wounded Knee: Indiańska historia amerykańskiego Zachodu. James D. Brenner, Małgorzata Brenner, Ewa Jarzębska (tłum.). Warszawa: Iskry, 1981. ISBN 83-207-0267-4. (pol.).
  • Larry McMurtry: Custer. Nowy Jork: Simon & Schuster, 2012. ISBN 978-1-4516-2620-9. (ang.).
  • Jarosław Wojtczak: Sand Creek 1864. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10676-5. (pol.).

Linki zewnętrzne

Wojna z Szejenami 1864-1879

Flag of the United States (1867–1877).svg

Media użyte na tej stronie

Legenda miejsce bitwy.svg
Symbol miejsca bitwy do legendy mapy
Chiving1.jpg
Colonel John Milton Chivington, United States Army
USA Colorado relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Colorado, USA

Geographic limits of the map:

  • N: 41.2° N
  • S: 36.8° N
  • W: 109.3° W
  • E: 101.8° W
Flag of the United States (1867–1877).svg
US Flag with 37 stars. In use 4 July 1867–3 July 1877. Created by jacobolus using Adobe Illustrator, and released into the public domain.
Usa edcp relief location map.png
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief location map of the USA (without Hawaii and Alaska).

EquiDistantConicProjection : Central parallel : 

* N: 37.0° N

Central meridian : 

* E: 96.0° W

Standard parallels: 

* 1: 32.0° N
* 2: 42.0° N

Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.

Formulas for x and y: 

x = 50.0 + 124.03149777329222 * ((1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
      * sin(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
y = 50.0 + 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 * 0.02613325650382181
      - 1.6155950752393982  * 124.03149777329222 *
     (1.3236744353715044  - (1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180)) 
      * cos(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))