Maszyna Rube Goldberga

Jeden z rysunków Rube’a Goldberga przedstawiający profesora Lucifera Buttsa korzystającego z serwetki
Podczas podnoszenia łyżeczki (A) naciąga się linka (B), która ciągnie za trzonek łyżki (C), która podrzuca w powietrze krakersa (D), który w locie łapie papuga (E), co przechyla żerdkę (F) i sprawia, że nasiona (G) wysypują się do wiaderka (H), które pod wpływem dodatkowego obciążenia ciągnie w dół linkę (I), co otwiera i zapala zapalniczkę (J), która powoduje zapłon rakiety (K); ta wzlatując z sierpem (L) przecina sznurek (M), co uwalnia wahadło zegara, które zaczyna kołysać się w tę i we w tę, tym samym wycierając serwetką profesorowi brodę
Something for nothing (1940)

Maszyna Rube’a Goldberga – przesadnie rozbudowane urządzenie lub seria mechanizmów działających na zasadzie domina, które w złożony sposób wykonują bardzo proste czynności. Nazwa pochodzi od amerykańskiego rysownika i wynalazcy Rube’a Goldberga, który na swoich ilustracjach przedstawiał pomysłowo powiązane ze sobą urządzenia i sprzęty gospodarstwa domowego. Według niego miały one być symbolem ludzkiej zdolności do osiągania maksymalnego wysiłku i minimalnego efektu. Uważał bowiem, że większość ludzi woli osiągać swój cel w trudniejszy sposób, niż dążyć do niego szybciej i prościej[1].

Podobne określenia na świecie

Przykładowa maszyna Rube Goldberga

Choć nazwa maszyny wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych, to w innych krajach bywa różnie określana:

  • Australia – rysownik Bruce Petty w swoich pracach zajmował się takimi zagadnieniami jak ekonomia, czy stosunki międzynarodowe, które przedstawiał jako złożone, zazębiające się maszyny do manipulowania ludźmi.
  • AustriaFranz Gsellmann przez dekady pracował na maszynie przypominającej tę Rube’a Goldberga, którą nazwał Weltmaschine (maszyna świata).
  • Czechy – maszyny w stylu Rube’a Goldberga często nazywane są Raketoplán (wahadłowiec), głównie w sektorze IT, gdzie oznaczają proste zadanie rozwiązane w złożony i drogi sposób[2].
  • Dania – w tym kraju nazywa się je Storm P maskiner, od imienia duńskiego wynalazcy i rysownika Roberta Storma Petersena.
  • Francja – określenie usine à gaz (rafineria gazowa) ma sugerować bardzo skomplikowaną fabrykę z wszędobylskimi rurami, ciągnącymi się w różne strony. Używane jest głównie przez programistów i dziennikarzy, którzy odnoszą się w ten sposób do zawiłego prawa i regulacji.
  • Japonia – nadawany przez jedną ze stacji telewizjyjnych program prezentujący różne złożone urządzenia nazywa się Pitagora Suicchi (jap. ピタゴラスイッチ)[3].
  • Niemcy – w Niemczech na określenie maszyn Goldberga przyjęła się nazwa Was-passiert-dann-Maschine, ponieważ w serialu dla dzieci Ulica Sezamkowa, Kermit używał podobnych urządzeń.
  • Wielka Brytania – podobne rysunki do Rube’a Goldberga w Wielkiej Brytanii tworzył ilustrator W. Heath Robinson, dlatego od jego imienia nazywa się je urządzeniami Heatha Robinsona[3].

Konkursy

Konkurs na maszynę Rube Goldberga w Nowym Meksyku

W 1949 dwa bractwa studenckie z Purdue University postanowiły w ramach zabawy zorganizować konkurs na maszynę Rube’a Goldberga. Organizowano go corocznie do 1955, kiedy to bractwa zaprzestały jego finansowania.

W 1983 podczas prac porządkowych jedno z bractw odnalazło stare trofeum z pierwszego konkursu i pojawił się pomysł, by wskrzesić konkurs. Żeby zainteresować nim innych i na nowo rozpocząć zawody, powstał nawet specjalny przewodnik. Starania przyniosły rezultat i w 1987 odbył się w USA pierwszy ogólnokrajowy konkurs na maszynę Rube’a Goldberga. Rosnące zainteresowanie mediów sprawiło, że z roku na rok stawał się on coraz bardziej znany, aż w 1992 r. pokazano go w telewizji. Dziś jego zwycięzcy są zapraszani do przeróżnych programów telewizyjnych[1].

Inny konkurs corocznie organizuje również MIT Museum z Massachusetts Institute of Technology Cambridge w Massachusetts. Zespoły budują złożone urządzenia w stylu Rube’a Goldberga na stołach umieszczonych w dużej sali gimnastycznej. Każde z nich jest połączone sznurkiem z maszyną rywala. Po ich skończeniu sznur inicjujący zostaje ceremonialnie pociągnięty i na zasadzie efektu domina rozpoczyna się działanie zbudowanych mechanizmów. Na koniec przyznawane są nagrody w różnych kategoriach[4].

Konkurs Niesamowita Maszyna organizuje od 2017 roku Politechnika Białostocka, która do udziału w zmaganiach zaprasza uczniów szkół średnich. Najlepsi zdobywają indeksy na studia na Politechnice Białostockiej oraz nagrody pieniężne. Konkurs cieszy się dużym zainteresowaniem uczestników i mediów. https://pb.edu.pl/niesamowitamaszyna/


W mediach

Przykłady wykorzystania maszyny Rube’a Goldberga można znaleźć w licznych filmach, serialach i grach komputerowych:

Filmy[5]

Seriale
Gry
  • Crazy Machines
  • The Incredible Machine
  • Monkey Island 2: LeChuck's Revenge
Teledyski
  • OK Go - "This Too Shall Pass"

Przypisy

  1. a b History of the Rube Goldberg machine contest. purdue.edu. [dostęp 2018-05-26]. (ang.).
  2. Zaujímavé všetko, čo potrebujem vedieť (data dostępu: 2013-10-12)
  3. a b Rube Goldberg Device. tvtropes.org. [dostęp 2013-10-12]. (ang.).
  4. Friday After Thanksgiving: Chain Reaction [data dostępu 2013-10-12]
  5. The Top 10 Rube Goldberg Machines Featured On Film (data dostępu: 2013-10-12)
  6. Maszyny Goldberga pojawiają się w dwóch alternatywnych czołówkach serialu
  7. Z Archiwum X, Ep.7-06 „ The Goldberg Variation”
  8. Amazing World, The Game. [dostęp 2015-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].

Linki zewnętrzne

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Rube Goldberg's "Self-Operating Napkin" (cropped).gif
Jeden z rysunków Rube Goldberga przedstawiający profesora Lucifera Buttsa korzystającego z serwetki. Podczas podnoszenia łyżeczki (A) naciąga się linka (B), która ciągnie za trzonek łyżki (C), która podrzuca w powietrze krakersa (D), który w locie łapie papuga (E), co przechyla żerdkę (F) i sprawia, że nasiona (G) wysypują się do wiaderka (H), które pod wpływem dodatkowego obciążenia ciągnie w dół linkę (I), co otwiera i zapala zapalniczkę (J), która powoduje zapłon rakiety (K); ta wzlatując z sierpem (L) przecina sznurek (M), co uwalnia wahadło zegara, które zaczyna kołysać się wte i wewte, tym samym wycierając serwetką profesorowi brodę.
Something for nothing (1940).ogv
Autor: Produced by The Handy Jam Organization. Sponsor: Chevolet Motor Co., Licencja: Public Domain
American short film featuring Rube Goldberg.
Rube golderg competition.jpg
Autor: jclarson from New Mexico, Licencja: CC BY 2.0
Many designers of Rube Goldberg machines participate in competitions, such as this one in New Mexico.
Rube goldberg machine.jpg
Autor: jclarson from New Mexico, Licencja: CC BY 2.0
Rube Goldberg devices.