Materializm a empiriokrytycyzm

Materializm a empiriokrytycyzm
Материализм и эмпириокритицизм
Ilustracja
Oryginalna okładka książki Lenina Materializm a empiriokrytycyzm
Autor

Włodzimierz Lenin

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Imperium Rosyjskie

Język

rosyjski

Data wydania

1909

Materializm a empiriokrytycyzm. Krytyczne uwagi o pewnej reakcyjnej filozofii (ros. Материализм и эмпириокритицизм. Критические заметки об одной реакционной философии) – główna praca filozoficzna Włodzimierza Lenina, napisana w 1908 roku i opublikowana w maju 1909[1][2].

Historia

W początkach XX wieku wśród rosyjskich marksistów był rozpowszechniony wpływ Ernsta Macha i Richarda Avenariusa[3]. Bezpośrednim powodem napisania dzieła Lenina była książka „Szkice z filozofii marksizmu” (ros. Очерки по философии марксизма, Oczerki po fiłosofii marksizma), zawierająca artykuły Aleksandra Bogdanowa, Anatola Łunaczarskiego, W. Bazarowa i innych autorów, którzy dążyli do połączenia marksizmu z empiriokrytycyzmem[1]. Machistowska rewizja marksizmu, zmierzająca do podważenia teoretycznych podstaw partii bolszewików, stanowiła poważne zagrożenie i było więc konieczne ukazanie reakcyjnej istoty machizmu, obrona marksizmu, wyłożenie podstawowych kwestii materializmu dialektycznego. Zadania te zrealizował Lenin w książce „Materializm a empiriokrytycyzm”. Przeciwko empiriokrytycyzmowi i jego rosyjskim zwolennikom najwcześniej w Rosji wystąpił Gieorgij Plechanow[4], ale Lenin przeprowadził bardziej głęboką i teoretycznie uzasadnioną analizę empiriokrytycyzmu niż Plechanow[5].

W książce Materializm a empiriokrytycyzm Lenin postawił sobie jako jedno z głównych zadań ujawnienie powiązania machizmu z jedną ze szkół w fizyce XX wieku, a równocześnie wykazanie, że roszczenia empiriokrytycyzmu pretendującego do rangi „filozofii współczesnego przyrodoznawstwa” są bezpodstawne[6].

Zawartość

W książce „Materializm a empiriokrytycyzm” Lenin ujawnił społeczne, klasowe źródła machizmu(ros.), wykazał, że służy on burżuazji w jej walce z proletariatem, z jego światopoglądem – z materializmem dialektycznym i historycznym. Broniąc materializmu marksistowskiego, Lenin dał klasyczną definicję materii, rozwinął engelsowskie sformułowanie podstawowego zagadnienia filozofii, poddał krytyce agnostyczną teorię symboli (hieroglifów) Helmholtza i uzasadnił dialektyczno-materialistyczną teorię odbicia, ukazał znaczenie praktyki jako kryterium prawdy i in.

Recepcja i polemiki

Obok "Zeszytów filozoficznych" książka "Materializm a empiriokrytycyzm" stanowi leninowski etap w rozwoju filozofii marksistowskiej.

Przypisy

  1. ↑ a b Грецкий 2020 ↓, s. 419.
  2. ↑ Wasiecki i Rutkiewicz 1969 ↓, s. 568.
  3. ↑ Łosski 2000 ↓, s. 425.
  4. ↑ Pawlak 1985 ↓, s. 34.
  5. ↑ Pawlak 1985 ↓, s. 40.
  6. ↑ Wasiecki i Rutkiewicz 1969 ↓, s. 587.

Bibliografia

  • Mikołaj Łosski: Wpływ Macha i Avenariusa na marksistów. W: Mikołaj Łosski: Historia filozofii rosyjskiej. Przełożył: Henryk Paprocki. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2000, s. 425-427, seria: Daimonion. ISBN 83-88524-00-3. (pol.).
  • Józef Pawlak. Stosunek Jerzego Plechanowa do empiriokrytycyzmu. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filozofia”. 9 (157), s. 33-53, 1985. (pol.). 
  • Grigorij Wasiecki, Michaił Rutkiewicz: Początek leninowskiego etapu w filozofii marksizmu. Rozwój materializmu dialektycznego i historycznego w okresie przedpaździernikowym (schyłek XIX w. i okres do roku 1917). W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 560-609. (pol.).
  • М. Н. Грецкий: «МАТЕРИАЛИЗМ И ЭМПИРИОКРИТИЦИЗМ. Критические заметки об одной реакционной философии». W: А. Г. Грецкий и др.: Русская философия. Энциклопедия. Под общ. ред. М. А. Маслина. М.: Мир философии, 2020, s. 419-421. ISBN 978-5-9909860-9-1. (ros.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Materialism-and-Empirio-Criticism.jpg
Front cover of the first edition of Materialism and Empirio-Criticism by V.I. Lenin. Published in 1909 by the Zveno Publishing House, Moscow. Digitized by Tim Davenport for Wikipedia, no copyright claimed.