Matilde Serao

Matilde Serao (ur. 7 marca 1856 w Patras, zm. 27 lipca 1927 w Neapolu) – włoska dziennikarka, pierwsza w historii Włoch kobieta, która założyła i prowadziła własną gazetę, pisarka.

Życiorys

(c) Tony Esopi, CC-BY-SA-3.0

Dom rodzinny Serao w Patras

Matilde Serao była córką włoskiego emigranta politycznego Francesco Serao i jego żony, Greczynki z pochodzenia. W wieku czterech lat razem z rodzicami wróciła do Neapolu, miasta pochodzenia ojca. Ubóstwo rodziny sprawiło, że przyszła dziennikarka ukończyła szkołę pedagogiczną, chcąc podjąć pracę nauczycielki. Zamiast tego została jednak zatrudniona jako telegrafistka^[1]. Zniechęcona atmosferą panującą w pracy i dyskryminacją kobiet, porzuciła ten zawód po trzech latach (w 1877) i postanowiła zostać dziennikarką. Znalazła zatrudnienie w piśmie Federica Verdinois „Il Corriere del Mattino”, w 1882 zaś razem z ojcem (matka zmarła wiele lat wcześniej) przeprowadziła się do Rzymu i podjęła tam pracę w redakcji gazety „Il Capitan Fracassa”, następnie współpracowała także z pismami „La Nuova Antologia” i „Fanfulla della Domenica”. W 1885 wyszła za mąż za innego dziennikarza, Eduarda Scarfoglio, i razem z mężem podjęła się prowadzenia pisma „Il Corriere di Roma”. Wobec trudności finansowych dziennika byli jednak zmuszeni zamknąć gazetę i przeprowadzić się ponownie do Neapolu^[2]. Tam w 1888 otworzyli nowy tytuł, dziennik „Il Corriere di Napoli”. Matilde Serao objęła w nim rubrykę poświęconą życiu towarzyskiemu i sztuce. Pracę zawodową łączyła z wychowywaniem czworga dzieci, przez co zyskała powszechne uznanie w kręgach neapolitańskiego mieszczaństwa. W 1892 małżeństwo Scarfoglio rozpoczęło prowadzenie kolejnego pisma, „Il Mattino”^[2].

Upadek rządu Francesca Crispiego, którego wielkim zwolennikiem był Eduardo Scarfoglio, sprawiło, że mężczyzna znalazł się w kłopotach finansowych, a w rezultacie pogorszyły się także jego relacje z żoną. Zdrady małżeńskie męża stały się przyczyną separacji małżonków w 1902. Matilde Serao kontynuowała karierę zawodową dziennikarki. W 1904 założyła nowy dziennik „Il Giorno”, który szybko stał się pismem niezwykle popularnym, jego właścicielka zaś cieszyła się w mieście znacznym autorytetem^[2].

„Il Giorno” opowiedziało się przeciwko rosnącemu w siłę ruchowi faszystowskiemu. W 1922 bojówka faszystowska zdewastowała redakcję gazety. Mimo to w przededniu wyborów parlamentarnych 1924 oraz po zabójstwie Giacomo Matteottiego pismo nie zmieniło swojej linii politycznej. Antyfaszyzm Serao był prawdopodobnie przyczyną, dla której w 1926 rząd Mussoliniego sprzeciwił się przyznaniu Serao literackiej Nagrody Nobla (jej laureatką została ostatecznie inna włoska pisarka, wywodząca się z Sardynii Grazia Deledda). Rok później Serao zmarła na atak serca^[2].

Twórczość literacka i publicystyka

Serao należała do pierwszych we Włoszech kobiet wykonujących z powodzeniem zdominowany w II poł. XIX w. przez mężczyzn zawód dziennikarza^[2], była również jedną z pierwszych włoskich pisarek^[1].

Za najważniejsze teksty w jej dorobku publicystycznym uważane są opublikowana w latach 80. XIX w. artykuły poświęcone tragicznym warunkom życia panującym w najuboższych dzielnicach Neapolu, zebrane w tomie Brzuch Neapolu (tytuł nawiązuje do powieści Zoli Brzuch Paryża). Zawarty w artykułach opis sytuacji w dzielnicach nędzy oraz krytyka władz miasta, które nie podejmowały żadnych działań na rzecz jej poprawy, sprawiły, że w Neapolu podjęto prace nad przebudową najbardziej zaniedbanych kwartałów^[2].

Obserwacje, jakie Serao poczyniła, zbierając materiały na potrzeby artykułów prasowych, były wykorzystywane także na potrzeby tworzonych przez nią utworów literackich. Chociaż pisarka początkowo utożsamiała się z weryzmem w literaturze i ceniła twórczość Giovanniego Vergi (początkowo także Luigiego Capuany), nie realizowała w swoich tekstach wszystkich założeń poetyki tego nurtu. Serao nie kryła współczucia dla sytuacji najuboższych, zamiast przedstawiać opisywane wydarzenia w obiektywny sposób. Stosowała równocześnie bardzo obszerne i szczegółowe opisy^[3].

Wpływ francuskiego naturalizmu, a także twórczości Capuany widoczny jest we wczesnych opowiadaniach Serao Za cenę życia (1881) i Fantazja (1883), których bohaterki, obciążone dziedzicznie, umierają wskutek chorób nerwowych^[4]. Za jeden z najbardziej udanych utworów Serao uważa się opublikowane w 1884 opowiadanie Cnota Cecchiny z 1884^[4]. Z mniejszym powodzeniem pisarka przedstawiała środowisko kobiet-telegrafistek oraz uczennic szkoły średniej (Opowieść o dziewczynie, Żeńska szkoła pedagogiczna, Państwowy urząd telegraficzny) oraz środowisko arystokratyczne (Zakonnica)^[5]. W 1885 Serao wydała powieść Podbój Rzymu, w której podjęła próbę analizy realiów włoskiego środowiska politycznego, zaś dwa lata później opartą na własnych doświadczeniach powieść Życie dziennikarza^[6]. Wartość literacka obydwu tekstów polega w ocenie późniejszej krytyki głównie na precyzyjnych opisach znanych autorce realiów działalności polityków i dziennikarzy^[7]. Większą wartość miały opowiadania zawarte w tomie Uwaga wartowniku! z 1889^[7], a także powieść Kraina szczęścia, zawierająca panoramę wszystkich warstw społecznych Neapolu^[8].

W 1892 Serao zainteresowała się mistyką i spirytyzmem, co doprowadziło do stopniowego odrzucenia przez nią werystycznej poetyki w literaturze. Z wiekiem stała się także głęboko religijna. W 1900 w opowiadaniu Siostra Joanna od Krzyża opisała losy zakonnicy, która po kilkudziesięciu latach pobytu w zakonie klauzurowym musi, z powodu kasaty klasztoru przez władze włoskie, opuścić dotychczasowy dom i popada w nędzę^[9].

Serao była za życia bardzo poczytną pisarką^[3].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Matilde Serao – dzieła w bibliotece Polona