Matków

Matków

Матків

Cerkiew Najświętszej Bogurodzicy w Matkowie
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	turczański
Powierzchnia	12 km²
Wysokość	650-740 m n.p.m.
Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość	489 39,08 os./km²
Nr kierunkowy	+ 380 3269
Kod pocztowy	82563
Tablice rejestracyjne	BC (od 2004)/ HC (od 2013)
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Matków
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Matków
48°54′43″N 23°06′00″E/48,911944 23,100000
Portal Ukraina

Matków leży u źródeł rzeki Stryj, która stanowi lewy dopływ Dniestru

Cerkiew w Matkowie w 1904 r. (fot. K. Mokłowski)

Jedno z gospodarstw w Matkowie w 1904 r. (fot. K. Mokłowski)

Jedno z gospodarstw w Matkowie w 1904 r. (fot. K. Mokłowski)

Cerkiew w Matkowie w 1990 r.

Matków (ukr. Матків, trb. Matkiw, trl. Matkiv) – wieś na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, rejonie turczańskim, nad Stryjem. Najniższą jednostką administracji, której podlega Matków, jest rada wiejska (silska rada) w Mochnatem. W miejscowości zamieszkuje około 469 osób.

Historia

Miejscowość powstała prawdopodobnie w XV wieku, a najstarsza wzmianka na jej temat pochodzi z 1538, kiedy to królowa Polski Bona Sforza powołała komisję ds. rozgraniczenia wsi królewskich i szlacheckich. W latach 1772-1918 pod zaborem austriackim w składzie Królestwa Galicja i Lodomerii, od 1867 w ramach nowo powstałego powiatu turczańskiego. W regionie dobrze rozwinął się przemysł drzewny a wielki wpływ miała na to bliskość spławnych rzek, Dniestru oraz Stryja.

W 1885 w VI tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego tak pisano o Matkowie^[1]:

Według tego samego źródła ogół mieszkańców Matkowa stanowili Bojkowie. W miejscowości wzniesiono dwie świątynie: zabytkową cerkiew soborową Najświętszej Bogurodzicy z 1838 oraz przycmentarną cerkiew św. Trójcy z 1899^[2].

Według spisu powszechnego Monarchii Austro-Węgierskiej z 1900 w Matkowie mieszkało 1101 grekokatolików, 41 Żydów i 9 rzymskich katolików.

W latach 1919-1939 miejscowość administracyjnie należała do Polski. Znajdowała się w województwie lwowskim^[3], w powiecie turczańskim nieopodal granicy polsko-czechosłowackiej a od marca 1939 polsko-węgierskiej (ok. 6 km). W 1920 znalazła się na terenie działań wojennych okresu wojny polsko-bolszewickiej. Według spisu powszechnego II RP z 1921 Matków liczył 1222 mieszkańców: 1135 grekokatolików, 83 Żydów i 4 rzymskich katolików.

Według relacji Michała i Olgi Matkowskich Matków był zaściankiem szlacheckim polskiej szlachty zagrodowej herbu Sas (Matkowscy, Ilniccy, Komarniccy, Wysoczańscy) i liczył około 360 numerów. 80% mieszkańców stanowili wówczas Polacy, zaś 20% Ukraińcy – mieszkający we własnej kolonii na uboczu w dolnej północno-wschodniej części wsi^[4].

Podczas wyborów parlamentarnych w Polsce w 1922 frekwencja wyborcza w Matkowie i powiecie turczańskim była stosunkowo wysoka, bo wyniosła ok. 60% mimo bojkotu wyborów przez ludność ukraińską. We Lwowie i na Podolu frekwencja ta była znacznie niższa. Zwyciężył PSL "Piast" przed blokiem chadecko-endeckim.

Podczas wyborów parlamentarnych w Polsce w 1928 w Matkowie i powiecie turczańskim wygrały listy polskie (ok. 55%) przed ukraińskimi (ok. 25%), starorusińskimi (ok. 10%) i żydowskimi (ok. 5%).

Od II połowy września 1939 pod okupacją sowiecką, następnie od czerwca 1941 do września 1944 pod okupacją niemiecką (od 1 sierpnia 1941 w składzie Dystryktu Galicja Generalnego Gubernatorstwa). W czasie II wojny światowej okolice Matkowa były miejscem działania nacjonalistów ukraińskich. W pobliskim Wysocku Wyżnem, Komarnikach i Dołżyku doszło do zbrodni na ludności cywilnej. Nieopodal wsi ukrywać się miał również szef pododdziału sowieckich spadochroniarzy oficer W. Sołowiow, ukrywany przed Niemcami przez miejscowego w jego własnym domu - I. Wysoczańskiego.

30 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie^[5]. Większość polskich mieszkańców, postawiona przed wyborem wyjazdu na Zachód lub przyjęcia obywatelstwa ZSRR, trafiła na tzw. Ziemie Odzyskane, m.in. do Słońska, Uradu, Lubina i Wrocławia. Najmłodszą mieszkanką Matkowa, która wyjechała w czasie fali przymusowych wysiedleń (1944-1946) była Maria Matkowska która miała wówczas niespełna kilka miesięcy. Podróż trwała niezwykle długo, bo około 3-4 miesiące.

Spora część Polaków wyjechała na Zachód dopiero w czasie ostatniej fali masowych wysiedleń (1955-1959). Nieliczni pozostali na miejscu i musieli przyjąć obywatelstwo radzieckie.

W powojennym okresie USRR w Matkowie istniał oddział państwowego gospodarstwa rolnego "Karpaty" w Husnem Niżnem, który posiadał 450 ha gruntów rolnych. W 1967 we wsi postawiono obelisk ku pamięci ofiar wojny.

W 1989 Matków miał 411 mieszkańców (220 mężczyzn i 191 kobiet), a w 2011 - 469 mieszkańców.

Demografia

Komunikacja

Przez środek wsi przebiega droga lokalna T1423 prowadząca z okolic Boryni na północnym zachodzie właśnie do Matkowa, gdzie łączy się z drogą magistralną znaczenia międzynarodowego M06. W miejscowości brak przystanku kolejowego, a najbliższy znajduje się w Turce. Do Matkowa docierają również tzw. marszrutki, czyli prywatne busy, m.in. ze Stryja i Lwowa.

Ważniejsze obiekty

• Cerkiew Najświętszej Bogurodzicy w Matkowie (greckokatolicka) - 21 czerwca 2013 została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO, wspólnie z piętnastoma innymi cerkwiami z Polski i Ukrainy.

Związani z Matkowem

• ród Matkowskich^[6], m.in.:
  • Bazyli Matkowski – prezes Zrzeszenia Szlachty Herbu Sas
• Andrzej Kuśniewicz – pisarz, jego rodzice mieli liczne majątki leśne (Matków, Mochnate i Iwaszkowce)

Przypisy

Bibliografia

• Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, Warszawa 1928, s. 1537.
• Matków, w: "Tygodnik Ilustrowany", nr 34, 1905 (II), s. 631.
• Mapa WIG Pikuj Pas 53 Słup 36, Warszawa 1937.
• SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939-1947, Wrocław: Wydawnictwo Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
• Aleksander Tarnawski, Szlachta zagrodowa w Polsce południowo-wschodniej, Lwów 1938, t. II.

Linki zewnętrzne

• Matków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 174 .
• Matków na mapie zbrodni OUN-UPA w powiecie turczańskim
• Zdjęcia cerkwi w Matkowie na stronie Klubu Karpackiego