Matka Polka

Żałobne wieści, Artur Grottger

Matka Polka, także matka-Polka[1] lub Matka-Polka[2] – polski symbol kobiety patriotycznej, która całe swoje życie poświęciła rodzinie i wychowaniu dzieci jako matka[2][3]. Pełni rolę mitu społecznego[4].

Historia

Fragment utworu Do Matki Polki Adama Mickiewicza

Archetyp jest zakorzeniony w historii Polski[4]. Powstał, gdy kraj ten utracił niepodległość[2]; po napisaniu przez Adama Mickiewicza utworu pt. Do Matki Polki (1830)[5][6]; inną postacią w twórczości tego poety, którą można zaklasyfikować jako Matkę Polkę, jest pani Rollison z Dziadów[7]. W okresie, gdy państwo polskie było w trakcie konfliktu zbrojnego, okupacji wojennej czy pod zaborami, to najczęściej kobiety musiały opiekować się walczącymi mężczyznami, a także prowadzić gospodarstwo lub interesy[2][8]. W czasie komunizmu i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952–1989), kiedy mężowie działali politycznie, kobiety nie tylko musiały łączyć pracę zawodową z licznymi obowiązkami rodzinnymi[2][9], ale także nierzadko same angażowały się w działalność opozycyjną[7]. Współcześnie bycie matką postrzegane jest raczej w kontekście godzenia ról zawodowych i rodzinnych aniżeli jako wypełnianie obowiązku względem ojczyzny, stąd też ideał Matki Polki nie ma już takiego znaczenia jak dawniej[7].

Opis Matki Polki

Na pobojowisku, Artur Grottger
Pomnik Matki Polki w Raciborzu
Pomnik Macierzyństwo przed Instytutem „Centrum Zdrowia Matki Polki” w Łodzi

Zadaniem Matki Polki jest wychowanie dzieci w duchu patriotycznym, w umiłowaniu wolności oraz w poszanowaniu dla języka ojczystego i kultury[4][10]. Tym samym, działając w ramach swojego życia rodzinnego, równocześnie służy społeczeństwu; traktowano to jako formę zaangażowania politycznego[7]. Najczęściej jest to osoba wielozadaniowa, zmęczona i zapracowana[9], ale także heroiczna i gotowa do poświęceń[4]. Symbol uwzględnia również element wyznaniowy, określając Matkę Polkę jako katoliczkę[2].

Stereotyp Matki Polki pojawia się również jako antonim kobiety feministycznej[4]. Odpowiada za to dyskurs katolicko-prawicowy, który opowiada się za utrzymaniem tradycji narodowych poprzez odpowiednie wychowanie dzieci i młodzieży[2]. Ponadto świadomość istotnej roli, jaką pełnią Matki Polki w narodzie, zniechęcała kobiety do walki o równouprawnienie[7].
Czasami Matka-Polka była widziana jako odpowiednik samej Matki Bożej[4].

Określenie to nie posiada odpowiedników w innych językach[9].

Wpływ na popkulturę

Wpływ przysłowiowej Matki Polki na kulturę popularną widnieje między innymi w obrazach Artura Grottgera: Żałobne wieści oraz Na pobojowisku[2]. Na ten temat powstało wiele publikacji naukowych[11], książek (m.in.: Zuzanna Orlińska, Matka Polka[12], czy seria Nietypowa Matka Polka autorstwa Anny Szczepanek[13]) i utworów muzycznych (w tym singel Marie pt. „Matka Polka”[14], czy utwór Izy Kowalewskiej pod tym samym tytułem z albumu Nocna zmiana[15]).

W 1973 r. na placu mostowym w Raciborzu odsłonięto Pomnik Matki Polki autorstwa Jana Borowczaka.

Imię Matki Polki nosi Instytut Centrum Zdrowia w Łodzi, specjalizujący się w zakresie położnictwa, neonatologii, ginekologii oraz pediatrii.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ matka-Polka - definicja, synonimy, przykłady użycia, sjp.pwn.pl [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h Joanna Szerszunowicz, Lakunarność jednostki "Matka Polka" a jej dwujęzyczny opis słownikowy, „Prace Językoznawcze”, Muzeum Historii Polski, 2013 [dostęp 2021-07-02].
  3. ↑ matka Polka - WSJP, Wielki słownik języka polskiego [dostęp 2021-07-02] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f Agnieszka Imbierowicz, Matka Polka w defensywie? Przemiany mitu i jego wpływ na macierzyństwo polskich kobiet, „Ogrody Nauk i Sztuk” (2), The Central European Journal of Social Sciences and Humanities, 2012, ISSN 2084-1426 [dostęp 2021-07-02] (ang. • pol.).
  5. ↑ Co to znaczy Matka Polka? Czy nowoczesność i postęp może ofiarować dzisiejszej Matce Polce coś nowego? - WNET.fm, wnet.fm [dostęp 2021-07-02].
  6. ↑ Karolina Dzimira-Zarzycka, SKĄD SIĘ WZIĘŁA MATKA POLKA?, G'rls ROOM [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  7. ↑ a b c d e Tomasz Targański. KKK/Matka Polka. „POLITYKA – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 65, 2018. ISSN 2391-7717. 
  8. ↑ Izabela Kowalczyk, Matka-Polka kontra supermatka?, „Czas Kultury” (05), Central and Eastern European Online Library, 2003, s. 11–21, ISSN 0867-2148 [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  9. ↑ a b c Matka Polka – kto to taki? - mamaklub.pl, mamaklub.pl [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  10. ↑ Katarzyna Margielska, Współczesna Matka Polka, zwierciadlo.pl, 2015 [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  11. ↑ Matka Polka, scholar.google.com [dostęp 2021-07-02].
  12. ↑ Matka Polka (e-book), www.swiatksiazki.pl [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  13. ↑ Nietypowa Matka Polka, TaniaKsiazka.pl [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  14. ↑ Matka Polka by Marie. [dostęp 2021-07-02].
  15. ↑ Matka Polka by Iza Kowalewska. [dostęp 2021-07-02].

Media użyte na tej stronie

Polonia Na pobojowisku.jpg
Cykl "Polonia", IX. Na pobojowisku by Artur Grottger
Polonia Zalobne wiesci.jpg
Cykl "Polonia", VIII. Żałobne wieści by Artur Grottger
Lodz pomnik Matki Polki (2).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik "Macierzyństwo" (zwany też Pomnikiem Matki Polki) w Łodzi
Racibórz pomnik Matki Polki 567.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC-BY-SA-3.0
pomnik Matki Polki w Raciborzu