Mauro Codussi

Mauro Codussi, znany też jako: Mauro Coducci, Mauro Bergamasco, Moretus, Moro de Martiri, Moro da S. Zaccaria, Moro Lombardo, Maurus de Cudussis de Lentina (ur. 1440 w Lennie, zm. 1504 w Wenecji) – włoski architekt epoki odrodzenia, znany z projektów weneckich kościołów, w tym San Michele in Isola, pierwszego renesansowego kościoła w tym mieście.

Życiorys i twórczość

Mauro Codussi urodził się jako syn Martina w Lennie. Nic pewnego nie wiadomo o jego życiu przed jego przybyciem do Wenecji w 1469 roku. Miał dwóch synów, Domenica, handlarza suknem i Santina^[1].

Budowle sakralne

Około 1469 roku rozpoczęto budowę kościoła San Michele in Isola^[1]. Nie wiadomo, dlaczego kameduli akurat Codussiemu zaproponowali sporządzenie projektu świątyni. Możliwe, że był wcześniej zaangażowany w budowę ich kościoła w Rawennie^[2]. Fasada kościoła, ukończona w 1475 roku, jest znaczącym przykładem wczesnego renesansu w Wenecji, stanowiąc precyzyjne połączenie architektury i kamiennego detalu^[3]. Codussi przypuszczalnie zaprojektował barco, wsparty na arkadach chór klasztorny, który przecina w poprzek kościół^[4].

4 sierpnia 1482 roku patriarcha Wenecji, Maffeo Gerardo, podpisał umowę z Codussim dotyczącą odbudowy i wzmocnienia kampanili kościoła San Pietro di Castello, rażonej piorunem. Prace przy niej trwały 6 lat^[5]. Kampanila została również nakryta kopułą, (rozebraną w 1670 roku), która miała nadać budynkowi inny wygląd, z wyraźnymi odniesieniami do tradycji wenecko-bizantyńskiej^[1].

W 1483 roku Codussi został „proto” (pierwszym architektem) kościoła San Zaccaria. Musiał pogodzić gotycki jeszcze styl swego poprzednika, Antonia Gambella (zmarłego w 1481 roku), z nowymi wymogami weneckiego renesansu^[1]. Dobudował górne kondygnacje kościoła, oraz renesansowe kolumny wewnątrz^[6]. Jego dziełem jest również pięciokondygnacyjna, marmurowa fasada (gotycka jedynie w dolnej części)^[7], ukończona w latach 1485–1490^[8]. Poszczególne jej kondygnacje zdobią dekoracyjne nisze, kolumny, pilastry i wysokie, renesansowe okna. Szczyt wieńczy półokrągły, bogato rzeźbiony tympanon, ozdobiony okrągłym oknem i figurami świętych^[7].

W 1483 roku spłonęło wschodnie skrzydło Pałacu Dożów. Wkrótce potem ogłoszono przetarg na jego odbudowę. Choć źródła wymieniają Antonia Rizziego jako architekta związanego z odbudową, to wykonawstwo robót, z uwagi na styl, przypisać można Codussiemu. Zaprojektował on dwie całkowicie różne fasady, jedną od strony Rio di Palazzo, a drugą od strony dziedzińca. Zaprojektował również bogate dekoracje ścienne^[2].

W latach 1483–1499 przy kościele Santi Apostoli zbudowano według projektu Codussiego kaplicę, przeznaczoną dla rodziny królowej Cypru, Katarzyny Cornaro^[9].

W styczniu 1491 roku Codussi kierował pracami rekonstrukcyjnymi przy Scuoli Grande di San Marco, ukończonym w 1495 roku. Większość krytyków, porównując fasadę Scuoli z fasadą kościoła San Zaccaria, przypisuje Codussiemu fakturę majestatycznych łuków szczytu fasady^[1].

15 listopada 1491 roku Codussi otrzymał zamówienie na zbudowanie kościoła Santa Maria Formosa. Prace nie zostały ukończone przed sierpniem 1497 roku. Kościół Santa Maria Formosa, z centralnym planem krzyża greckiego, o renesansowej prostocie linii, był zapowiedzią najważniejszego dzieła Codussiego, modelowego weneckiego kościoła renesansowego – San Giovanni Crisostomo. Codussi nie zdołał jednak ukończyć dzieła (zmarł w 1504 roku). Dokonał tego jego syn, Domenico^[1].

• 

  Kościół San Michele in Isola, 1469–1478

• 

  kampanila kościoła San Pietro di Castello, 1482–1488

• 

  Kościół San Zaccaria, 1483–1490 (kontynuacja)

• 

  Kaplica Cornerów przy kościele Santi Apostoli, 1483–1499

• 

  Kościół Santa Maria Formosa, 1492

• 

  Kościół San Giovanni Crisostomo, 1495–1504

Budowle świeckie

Około 1490 roku Codussi rozpoczął budowę pałacu Corner Spinelli. Jego charakterystyczną fasadę, zwróconą w stronę Canal Grande, cechują dwa porządki architektoniczne, oraz biforia ze ślepymi oculusami w górnej części, stanowiące połączenie elementów późnogotyckich i renesansowych W 1481 roku rozpoczęto budowę pałacu Ca’ Vendramin Calergi. Przy budowie jego fasady Codussi wykorzystał swoje wcześniejsze doświadczenia, zdobyte przy budowie fasady pałacu Corner Spinelli^[10].

Dziełem Codussiego była prawdopodobnie budowa wystawnych schodów Scuoli Grande di San Giovanni Evangelista, które zlecono mu po 13 maja w 1498 roku, po tym jak wstąpił do Bractwa św. Jana Ewangelisty^[1].

Codussiemu przypisuje się również zbudowanie w latach 1496–1499 Wieży Zegarowej na Placu św. Marka oraz jej dwóch skrzydeł bocznych, zbudowanych w latach 1500–1506^[1]. Tradycyjnie Codussiemu przypisywano również projekt Procurazzie Vecchie, obecnie jednak przypisuje się je Scarpagninowi^[11]. Około 1500 roku Codussi zbudował Palazzo Zorzi Galeoni (jedno ze swych ostatnich dzieł), z fasadą zwróconą w stronę Rio di San Severo^[12].

• 

  Scuola Grande di San Marco (górna część fasady), 1490

• 

  Ca’ Vendramin Calergi, 1481–1504

• 

  Palazzo Corner Spinelli, 1495–1500

• 

  Palazzo Zorzi Galeoni, ok. 1500

• 

  Wieża zegarowa, 1496–1506

Przypisy

Bibliografia

• Guido Zucchoni: Venezia: guida all'architettura. Lupatoto: Arsenale Editrice, 1993. ISBN 978-88-7743-129-5. (wł.)
• Ennio Concina: Le chiese di Venezia: l'arte e la storia. Udine: Magnus Edizioni SpA, 1995. ISBN 88-7057-153-X. (wł.)
• Norbert Huse, Wolfgang Wolters, (tłum.) Edmund Jephcott: The Art of Renaissance Venice: Architecture, Sculpture, and Painting, 1460–1590. Wyd. reprint. Chicago, London: University of Chicago Press, 1993. ISBN 0-226-36109-8. (wł.)
• Goy Richard J: Venetian Vernacular Architecture: Traditional Housing in the Venetian Lagoon. Wyd. reprint. New York: Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-15490-1. (wł.)
• Danuta Stefańska: Wenecja i okolice. Przewodnik turystyczny. Wyd. I. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.