Maurycy Gottlieb

Maurycy Gottlieb

Mojżesz Dawid Gottlieb

Portret Maurycego Gottlieba drzeworyt Jana Styfiego, 1879
Imię i nazwisko	Mojżesz Dawid Gottlieb
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1856 Drohobycz
Data i miejsce śmierci	17 lipca 1879 Kraków, Austro-Węgry
Narodowość	żydowska, polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu, Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	realizm
Ważne dzieła
Chrystus nauczający w Kafarnaum Shylock i Jessyka Żydzi modlący się w synagodze podczas Yom Kippur

Maurycy Gottlieb, właśc. Mojżesz Dawid Gottlieb^[1] (ur. 21 lutego 1856 w Drohobyczu, zm. 17 lipca 1879 w Krakowie) – polski malarz pochodzenia żydowskiego, uczeń Jana Matejki.

Życiorys

Był synem właściciela rafinerii Izaaka, miał liczne rodzeństwo, spośród których trzej młodsi bracia, Marcin (1867–1936), Filip (1870–?) i Leopold (1879–1934), także zostali malarzami^[2]. Maurycy Gottlieb kształcił się w szkole bazylianów w Drohobyczu, następnie w gimnazjum we Lwowie; został usunięty ze szkoły za narysowanie karykatury jednego z nauczycieli, ale kontynuował naukę prywatnie i zdał egzaminy w niższej szkole realnej w Stryju. W 1872 r. podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Niezależnie od studiów malarskich interesował się historią i językiem polskim; fascynacje te pogłębiła prezentacja obrazu Matejki Rejtan w Wiedniu. W 1875 r. Gottlieb zwrócił się do Matejki z prośbą o przyjęcie do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych i rozpoczął studia pod jego kierunkiem; zajął się w tym okresie głównie malarstwem historycznym, ale wkrótce – po zajściu z kolegami na tle antysemickim – opuścił Kraków i powrócił do Wiednia. W połowie października 1875 r. przeniósł się do Monachium, gdzie terminował u Karla Pilotyego (25 X 1875 r. zgłosił się do Akademii Sztuk Pięknych – Techn. Malklasse)^[3], w 1877 r. udał się ponownie do Wiednia, a rok później, korzystając z protekcji rabina wiedeńskiego Kurandy (którego portret namalował) i specjalnego stypendium, odbył podróż do Włoch. W Rzymie spotkał się m.in. ponownie z Matejką (którego cenił niezmiennie wysoko) oraz z Siemiradzkim. Na początku roku 1879 zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł pół roku później w wyniku powikłań po operacji gardła.

W okresie studiów krakowskich tworzył obrazy o tematyce historycznej, m.in. Przysięga Kościuszki w Krakowie, Kawalerowie inflanccy proszący o opiekę Zygmunta Augusta przeciw cesarzowi Ferdynandowi, Albrecht brandenburski odbierający inwestyturę od króla Zygmunta Starego, Scena z życia Dymitra Samozwańca, także autoportret w stroju szlachcica polskiego. W późniejszym czasie malował głównie prace związane z kulturą i tradycją żydowską; wysoko ceniono obraz Shylock i Jessyka (1877), wystawiany w Szkole Przemysłowej we Lwowie, następnie w Warszawie, a także Żydzi modlący się w synagodze podczas Yom Kippur. Ponadto Gottlieb tworzył liczne typy portretowe (autoportret Ahasverus, Żyd w stroju arabskim, głowa starej kobiety w czepcu, pijak i inne), a na zamówienie wiedeńskiego wydawcy ilustrował życie Natana Mędrca i Uriela Acosty oraz księgę Ruth.

W ostatnim okresie życia Gottlieb pracował głównie nad obrazami, będącymi realizacją jego nowej misji – pojednania polsko-żydowskiego poprzez malarstwo. Były to zarówno dzieła religijne (Chrystus nauczający w Kafarnaum, Chrystus w świątyni), jak i historyczno-literackie (Kazimierz Wielki nadający prawa Żydom, Jankiel cymbalista i Zosia).

Prace Gottlieba były kilkakrotnie prezentowane w okresie międzywojennym. W 1892 r. Komitet Uczczenia Pamięci Gottlieba wystawił mu pomnik nagrobny (obelisk). Malarz był często nazywany najwybitniejszym uczniem Matejki; w swoich obrazach dawał wyraz nie tylko wpływom artystycznym, ale i swoim emocjom.

Grób Maurycego Gottlieba na nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Miodowej w Krakowie

Pochowany został na Nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie.

Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie^[4] i Muzeum Narodowego w Krakowie^[5], a jego Autoportret w stroju polskiego szlachcica można zobaczyć na wystawie stałej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin^[6].

Galeria

• 

  Chrystus nauczający w Kafarnaum

• 

  Autoportret w stroju polskiego szlachcica

• 

  Shylock i Jessica

• 

  Żydzi modlący się w synagodze podczas Yom Kippur

• 

  Ahaswer (Autoportret)

• 

  Czaty - scena z ballady Adama Mickiewicza

• 

  Ślub żydowski

• 

  Taniec Salome

• 

  Jałmużna

• 

  Portret starca

• 

  Salome z głową św. Jana

• 

  Portret siostry artysty - Anny

• 

  Wygnanie Maurów z Grenady

• 

  Powitanie ojca przez Rechę

• 

  Żydzi w synagodze

• 

  Portret Ignacego Kurandy

Przypisy

Bibliografia

• Hanna Pieńkowska, Maurycy Gottlieb, w: Polski Słownik Biograficzny, tom VIII, 1960

Linki zewnętrzne

• MariaM. Milanowska MariaM., Żył i tworzył szybko, jakby przeczuwając krótkość swego życia. Maurycy Gottlieb i jego historia, Niezła sztuka, 3 września 2017 [dostęp 2020-06-21] .
• Piątkowska R., Jestem Polakiem i Żydem i chcę dla obu, gdy Bóg da, pracować. Maurycy Gottlieb (1856–1879), Wirtualny sztetl, [dostęp 2021-11-23]