Maurycy Trębacz

Maurycy Trębacz
Maurycy Trębacz (1932)
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1861 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 stycznia 1941 Łódź
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo

Maurycy Trębacz: Na plaży (1898)

Maurycy Trębacz (ur. 3 maja 1861 w Warszawie, zm. 29 stycznia 1941 w Łodzi) – polski malarz i rysownik żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Urodził się w Warszawie w rodzinie żydowskiej, jako syn Dawida, malarza pokojowego. Miał brata Bernarda Trębacza, także malarza. Chodził do szkoły Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego w Warszawie. Dzięki wsparciu finansowemu uzyskanemu od adwokata Stanisława Rotwanda^[1], przy poparciu Leopolda Horowitza otrzymał dwuletnie stypendium TZSP na naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie u Władysława Łuszczkiewicza oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u A. Wagnera i F. Seitza (1882–1884). Studia ukończył otrzymując srebrny medal za obraz pt. Z martyrologii^[2] – akademickie studium leżącego mężczyzny do zaginionego płótna Miłosierny Samarytanin (1886)^[1]. W Krakowie studiował w latach 1880–1882, następnie od 1883 kontynuował naukę w Akademii monachijskiej. Od 1887 zyskał możnego protektora w osobie sekretarza ambasadora Austro-Węgier, hrabiego Wawrzyńca Benzelstjerny Engeströma.

Po raz pierwszy odwiedził Łódź w 1888.

„W latach 1889–1894 przebywał wraz z Samuelem Hirszenbergiem w Paryżu (tam za obraz „Rekonwalescentka”, eksponowany podczas Powszechnej Wystawy Światowej, otrzymał brązowy medal) i w Monachium. Później osiadł w Warszawie, okresowo bawił we Lwowie i Drohobyczu”^[1]. Od 3 do 24 maja 1903 w sali przy ul. Piotrkowskiej eksponowana była indywidualna wystawa 40 obrazów jego autorstwa. Przy bardzo słabej frekwencji sprzedano kilka prac^[3].

Osiedlił się chwilowo w Łodzi około 1909^[4], jednak już wcześniej często gościł w mieście, wykonując na zamówienie portrety. Od 1903 kilkakrotnie eksponował swoje prace na organizowanych tu zbiorowych i indywidualnych wystawach. W latach 20. i 30. XX w. aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym Łodzi^[4].

Od października 1910 w nowo otwartym salonie wystawienniczym łódzkiego malarza Eustachego Pietkiewicza przy ul. Dzielnej (obecnie ul. prez. G. Narutowicza) 7^[5] łódzcy miłośnicy malarstwa mogli oglądać obrazy artystów polskich i żydowskich. „Wśród nich znalazły się płótna (...) M. Trębacza i Henryka Hirszenberga.”^[4].

Od 15 kwietnia 1913 w Grand Hotelu zorganizowana została wystawa z okazji 30-lecia jego pracy twórczej. „Sprzedał wówczas tylko 4 obrazy”^[6].

Podczas I wojny światowej, 11 czerwca 1916 r., przy ul. Piotrkowskiej 104 z okazji kwesty „Ratujcie dzieci” zorganizowano pokaz dzieł sztuki. Na otwarciu „zaproszonym gościom towarzyszyła woń kwiatów z ogrodów Richterów i Heinzlów i dyskretna muzyka kwartetu smyczkowego. Zamożni łódzcy kolekcjonerzy udostępnili publiczności arcydzieła malarstwa europejskiego i polskiego. (…) Wśród prezentowanych dzieł znalazły się też obrazy pędzla najlepszych lokalnych twórców żydowskich: S. Hirszenberga, M. Trębacza, i L. Pilichowskiego.”^[7]. Utworzone w 1916 „Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych” „skupiające przede wszystkim twórców żydowskich, a jej działaczem był m.in. Artur Szyk”^[8] zorganizowało wielką wystawę, którą otworzono 1 kwietnia 1918. „Ze znanych artystów wystawiał tam Maurycy Trębacz.”^[8].

Na stałe przeniósł się do Łodzi 2 maja 1918 i „zamieszkał przy ul. Zawadzkiej 39 (ob. ul. A. Próchnika), a od 20 stycznia 1919 r. przy ul. Piotrkowskiej 71, gdzie prowadził do września 1939 r. prywatną szkołę rysunku i malarstwa. Lubił spotykać się w pracowni swego przyjaciela Samuela Hirszenberga przy ul. Spacerowej (al. T. Kościuszki) 1 z gronem artystów starszej generacji: Natanem Altmanem, Dawidem Modensteinem, Leopoldem Pilichowskim. W Miejskiej Galerii Sztuki odbyła się wystawa jubileuszowa z okazji 50-lecia jego działalności artystycznej (1926), a ostatnia wystawa indywidualna w siedzibie Stowarzyszenia Humanitarnego „Montefiore – B’nei B’rith” przy ul. Piotrkowskiej 90. W okresie międzywojennym był nadal realistą nie związanym z żadną wyraźnie określoną grupą artystyczną. Malował wiele sentymentalnych obrazów i szkiców o tematyce żydowskiej, chętnie nabywanych przez klientów dla ozdoby mieszczańskich wnętrz. Jeden z jego obrazów zatytułowany Z martyrologii zakupił Magistrat m. Łodzi (1928) do zbiorów przyszłego Muzeum Historii i Sztuki”^[1].

Ogłoszenie prasowe, opublikowane w Ilustrowanej Republice (wydanie poranne, czwartek 10 września 1925 r.), informujące o lekcjach rysunku i malarstwa, udzielanych przez Maurycego Trębacza w lokalu przy ul. Piotrkowskiej 71 w Łodzi

„Niestety, obrazy malowane w tym czasie cechowały niski poziom i banalna tematyka, schlebiająca gustom coraz mniej wymagających nabywców. Kryzys sędziwego malarza pogłębiło odrzucenie jego kandydatury do Nagrody Artystycznej miasta Łodzi w 1932”^[8]. Nagrodę przyznano Władysławowi Strzemińskiemu. Dla osłodzenia porażki Rada Miejska, na wniosek Przecława Smolika i ławnika Antoniego Purtala, postanowiła z dniem 1 września 1932 „przyznać p. artyście malarzowi Maurycemu Trębaczowi, znajdującemu się w nader trudnych warunkach materialnych, dożywotnie wsparcie z funduszów miejskich w kwocie zł 125 miesięcznie.” Fundusz pochodził z kredytów przewidzianych na „zapomogi dla starców i osób niezdolnych do pracy”^[1]. Mieszkał w Łodzi przy ul. Wólczańskiej 140^[9]. „Udzielał prywatnych lekcji malarstwa”^[8].

Uwagi o twórczości

„W twórczości Trębacza widoczny jest historyczny realizm, wyraźny w scenach „salonowych”, pejzażach i portretach oraz kompozycjach na tematy żydowskie. Przez wiele lat pozostawał w swojej twórczości pod wpływem szkoły monachijskiej”^[1]. „Trębacz był jednym z najpopularniejszych i najpłodniejszych malarzy żydowskich z przełomu wieków. Jego dorobek jest bardzo imponujący, ale nierówny. Malował sceny rodzajowe z życia Żydów, obrazki „buduarowe”, akty, pejzaże. Jest autorem wielu, raczej konwencjonalnych, portretów, a także obrazów inspirowanych literaturą, jak np. „Koncert Jankiela”. (…) W pierwszej fazie twórczości Trębacz reprezentował kierunek akademicki, z czasem w jego malarstwie pojawiły się tendencje impresjonistyczne – zwłaszcza w pejzażach. (…) Przez ponad 60 lat działalności Trębacz pozostawał wierny XIX-wiecznej tematyce, a forma jego prac zmieniała się tylko w bardzo niewielkim stopniu. Jednak dzięki doskonałemu rzemiosłu i dużemu wyczuciu koloru jego tradycyjne malarstwo cieszyło się znacznym uznaniem.”^[2].

Ofiara Holocaustu

Cmentarz żydowski w Łodzi. Grób Maurycego Trębacza

Podczas II wojny światowej znalazł się, jak wszyscy łódzcy Żydzi w tamtejszym getcie (utworzonym w lutym 1940, definitywnie zamkniętym 30 kwietnia), gdzie zmarł z głodu. W getcie mieszkał w domu przy ul. B. Limanowskiego 19. Pochowany na cmentarzu żydowskim w Łodzi przy ulicy Brackiej (kwatera L, grób 490).

Miał żonę Polę (urodzoną w 1882), córkę Zofię (ur. 17 października 1907) i syna Bronisława (ur. 24 sierpnia 1911).

Przypisy

Bibliografia

• Kempa Andrzej, Szukalak Marek, Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich i z Łodzią związanych tom I A-Z, Łódź 2001, s. 150–151, ​ISBN 83-87522-47-3​.
• Strzałkowski Jacek, Artyści, obrazy i zbieracze w Łodzi do 1918 roku, Łódź, 1991
• JerzyJ. Malinowski JerzyJ., Malarstwo i rzeźba Żydów polskich w XIX i XX wieku, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13178-0, OCLC 830273224 .
• Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Łodzi, opracowali Podolska Joanna, Walicki Jacek, Łódź, 1997
• Michalak Irmina Żydowscy malarze i rzeźbiarze w Łodzi 1880–1939, [w:] Żydzi łódzcy. Jews of Łódź, pr. zb. pod red. Andrzeja Machejka, Łódź, 2004, ​ISBN 83-919329-2-3​.

Linki zewnętrzne

• Prace Trębacza w zasobach Centralnej Biblioteki Judaistycznej