Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego

Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo Kazachstan
Typkulturowy
Spełniane kryteriumI, III, IV
Numer ref.1103
Region[b]Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę2003
na 27. sesji
Brązowy kazan w hali głównej
Kopuły mauzoleum

Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego[1] (kaz. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі) – nieukończone mauzoleum wzniesione w latach 1389–1405 z rozkazu Timura dla sufickego mistyka i poety Chodży Ahmada Jasawiego (1106–1166); współcześnie w Turkiestanie w południowym Kazachstanie.

Innowacyjna architektura mauzoleum posłużyła za model dla późniejszych budowli wzniesionych w Samarkandzie. W 2003 roku mauzoleum zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Opis

Mauzoleum zaczęto budować z rozkazu Timura w 1389 roku jako nowe miejsce spoczynku dla zmarłego w 1166 roku sufickego mistyka i poety Chodży Ahmada Jasawiego[2]. Budowla została wzniesiona w miejscu dawnej cytadeli na północno-wschodnim krańcu miasta[2].

Gmach o wysokości 38,7 metrów, zorientowany na osi północny zachód – południowy wschód, wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 45,8 na 62,7 metrów. Za budulec posłużył materiał wytwarzany z palonej cegły, gipsu, zaprawy i gliny. Ściany zewnętrzne wyłożone są płytkami ceramicznymi z motywami geometrycznymi, zdobione inskrypcjami w piśmie kufickim[2].

Wejście do mauzoleum znajduje się po stronie południowo-wschodniej[2]. Poprzez ejwan wchodzi się do hali głównej – kazandyku – wzniesionej na planie kwadratu o boku 18,2 metra. Halę wieńczy kopuła o średnicy 18,2 metrów i wysokości 28 metrów – największa tego typu w Azji Środkowej. Dach kopuły pokrywają zielone i złote płytki ceramiczne[2]. W środku kopuły znajduje się mniejsza kopuła wewnętrzna o wysokości 17 metrów. Bęben, na którym spoczywa kopuła zewnętrzna, wyłożony jest zielonymi płytkami ceramicznymi ze złotym zdobieniem i cytatami z Koranu. Wnętrze kopuły wewnętrznej zdobią alabastrowe ornamenty stalaktytowe[2].

Pośrodku hali znajduje się ważące dwie tony naczynie z brązu – kazan z 1399 roku[2]. Sarkofag Chodży Ahmada umieszczony jest w północno–zachodnim końcu hali[2]. W mauzoleum znajduje się ponadto 35 innych pomieszczeń, m.in. meczet, refektarz i biblioteka[3].

W roku śmierci Timura – 1405 – mauzoleum nie było jeszcze skończone i budowy zaniechano po śmierci władcy. Niedokończona pozostała fasada i nie wybudowano dwóch zaplanowanych minaretów[2]. Innowacyjna architektura mauzoleum posłużyła za model dla późniejszych budowli wzniesionych w Samarkandzie[3].

Mauzoleum zostało objęte ochroną konserwatorską w latach 30. XX wieku[4]. W okresie ZSRR pozostawało zamknięte, a pielgrzymi odwiedzali je nocą[4]. Od 1991 roku mauzoleum jest oficjalnym miejscem kultu[4].

W 2003 roku mauzoleum zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[3].

Przypisy

  1. Polski egzonim uchwalony na 101. posiedzeniu KSNG
  2. a b c d e f g h i UNESCO: Khoja Ahmed Yasawi (Kazakhstan) (ang.). [dostęp 2015-09-13].
  3. a b c UNESCO: Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi (ang.). [dostęp 2015-09-13].
  4. a b c Norbert Brockman: Encyclopedia of Sacred Places, Volume 1. ABC-CLIO, 2011, s. 8-9. ISBN 978-1-59884-654-6. [dostęp 2015-09-13].

Media użyte na tej stronie

Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Туркестан.jpg
Autor: Petar Milošević, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mausoleum to Koja Ahmad Yassaui (UNESCO World heritage site), Turkistan, Kazakhstan. Prime example of Timurid arhcitecture.
Комплекс Ахмеда Ясави; казан.jpg
Autor: Yuriy75, Licencja: CC BY-SA 3.0
Комплекс Ахмеда Ясави в городе Туркестан, Южно-Казахстанская область. Ритуальный казан - почитаемая реликвия.
Ханака Ахмеда Ясави 2010 003.jpg
Autor: Yuriy75, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ханака Ахмеда Ясави.