Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego

Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Kazachstan
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, III, IV
Numer ref.	1103
Region[b]	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2003 na 27. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Brązowy kazan w hali głównej

Kopuły mauzoleum

Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego^[1] (kaz. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі) – nieukończone mauzoleum wzniesione w latach 1389–1405 z rozkazu Timura dla sufickego mistyka i poety Chodży Ahmada Jasawiego (1106–1166); współcześnie w Turkiestanie w południowym Kazachstanie.

Innowacyjna architektura mauzoleum posłużyła za model dla późniejszych budowli wzniesionych w Samarkandzie. W 2003 roku mauzoleum zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Opis

Mauzoleum zaczęto budować z rozkazu Timura w 1389 roku jako nowe miejsce spoczynku dla zmarłego w 1166 roku sufickego mistyka i poety Chodży Ahmada Jasawiego^[2]. Budowla została wzniesiona w miejscu dawnej cytadeli na północno-wschodnim krańcu miasta^[2].

Gmach o wysokości 38,7 metrów, zorientowany na osi północny zachód – południowy wschód, wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 45,8 na 62,7 metrów. Za budulec posłużył materiał wytwarzany z palonej cegły, gipsu, zaprawy i gliny. Ściany zewnętrzne wyłożone są płytkami ceramicznymi z motywami geometrycznymi, zdobione inskrypcjami w piśmie kufickim^[2].

Wejście do mauzoleum znajduje się po stronie południowo-wschodniej^[2]. Poprzez ejwan wchodzi się do hali głównej – kazandyku – wzniesionej na planie kwadratu o boku 18,2 metra. Halę wieńczy kopuła o średnicy 18,2 metrów i wysokości 28 metrów – największa tego typu w Azji Środkowej. Dach kopuły pokrywają zielone i złote płytki ceramiczne^[2]. W środku kopuły znajduje się mniejsza kopuła wewnętrzna o wysokości 17 metrów. Bęben, na którym spoczywa kopuła zewnętrzna, wyłożony jest zielonymi płytkami ceramicznymi ze złotym zdobieniem i cytatami z Koranu. Wnętrze kopuły wewnętrznej zdobią alabastrowe ornamenty stalaktytowe^[2].

Pośrodku hali znajduje się ważące dwie tony naczynie z brązu – kazan z 1399 roku^[2]. Sarkofag Chodży Ahmada umieszczony jest w północno–zachodnim końcu hali^[2]. W mauzoleum znajduje się ponadto 35 innych pomieszczeń, m.in. meczet, refektarz i biblioteka^[3].

W roku śmierci Timura – 1405 – mauzoleum nie było jeszcze skończone i budowy zaniechano po śmierci władcy. Niedokończona pozostała fasada i nie wybudowano dwóch zaplanowanych minaretów^[2]. Innowacyjna architektura mauzoleum posłużyła za model dla późniejszych budowli wzniesionych w Samarkandzie^[3].

Mauzoleum zostało objęte ochroną konserwatorską w latach 30. XX wieku^[4]. W okresie ZSRR pozostawało zamknięte, a pielgrzymi odwiedzali je nocą^[4]. Od 1991 roku mauzoleum jest oficjalnym miejscem kultu^[4].

W 2003 roku mauzoleum zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3].

Przypisy

Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Kazachstanie Kulturowe Mauzoleum Ahmeda Chodży Jesewi Petroglify w krajobrazie archeologicznym Tamgały Szlaki Jedwabne: system szlaków korytarza Chang’an-Tianshan Przyrodnicze Saryarka: step i jeziora północnego Kazachstanu