Mazovia (kod)

Klawiatura maszynistki IPACO/Mazovia

Polskie znaki na klawiaturze IPACO/Mazovia

Mazovia – 8-bitowe kodowanie znaków przeznaczone do stosowania w systemach operacyjnych MS-DOS i kompatybilnych. Powstało na potrzeby projektowanego polskiego komputera klasy IBM PC o nazwie handlowej Mazovia. Z inicjatywy Andrzeja Gecowa otrzymało ono od 1.IX.1992 status Normy Zakładowej ZN-92 Przetwarzanie informacji. Zestaw znaków graficznych w jednobajtowym kodzie 8-bitowym – tzw. kod MAZOVIA w Spółce Akcyjnej „Mikrokomputery”^[1]

Było pierwszym rozpowszechnionym kodowaniem używanym dla języka polskiego na komputery domowe. Po wejściu na rynek systemu operacyjnego MS-DOS w wersji 5.0, posiadającego natywną obsługę języków Europy Środkowej (w postaci strony kodowej CP852), popularność Mazovii zaczęła nieco spadać, choć dalej kodowanie to było stosunkowo szeroko używane, między innymi za sprawą archiwów i baz danych posiadanych przez użytkowników. Dopiero od czasu rozpowszechnienia się systemów operacyjnych Windows 3.x, a zwłaszcza Windows 95 i Windows NT 4.0, wykorzystujących kodowanie Windows-1250 i (w różnym stopniu) Unikodu, znaczenie Mazovii zaczęło bardzo szybko maleć (choć wciąż można spotkać aplikacje wykorzystujące to kodowanie).

Spotyka się oznaczenie Mazovii symbolem strony kodowej CP620^[2].

Historia

Mazovia została opracowana w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku i użyta po raz pierwszy w wersji systemu operacyjnego komputera Mazovia (klasy PC/XT), produkowanego w Polsce w niewielkich ilościach od 1986 roku. Sam komputer nie był sukcesem, ale kodowanie było popularne przez wiele lat po zaprzestaniu jego produkcji.

Kod Mazovii został zaprojektowany w 1984 roku przez jej głównego programistę, mgr. inż. Jana Klimowicza (ur. 1942) z Instytutu Maszyn Matematycznych (IMM) w trakcie definiowania przez niego założeń na jej peryferia: kartę graficzną o przełączanej podwójnej grafice, klawiaturę z układem maszynistki przełączaną na rosyjski i oryginalny IBM PC oraz drukarkę mozaikową z polskimi czcionkami. Wszystko to miało umożliwić polonizację PC-DOS, języka programowania Basic i podstawowych programów, prowadzoną bez dostępności do kodów źródłowych. W 1986 roku, kiedy okazało się, że produkcja komputera Mazovia 1016 w Polsce nie ruszy, wprowadził on do Narodowego Banku Polskiego (na długo przed jego podziałem na 11 samodzielnych banków) komputery IPACO – Mazovię zrealizowaną na tajwańskich podzespołach pod jego kierunkiem w firmie IPACO Zbigniewa Jakubasa i Krzysztofa Sochackiego. Formalnie dostawcą była powołana do produkcji Mazovii S-ka Mikrokomputery, która dołączała spolonizowane w IMM oprogramowanie. NBP przyjął unormowania Mazovii jako standard i korzystał ze standardowych pakietów tego oprogramowania, co dało początek szerokiemu rozpowszechnieniu kodu Mazovii w Polsce.

Projekt tablic kodowych Mazovii obejmował wszystkie kraje wschodnioeuropejskie, a dla Bałtów przewidywał wspólną tablicę kodową LILIVEST – Lithuania, Livonia, Estonia – zawierającą wszystkie znaki diakrytyczne używane w tych krajach. Tablica ta nigdy nie została przyjęta w Związku Radzieckim.

Microsoft nigdy nie uznał istnienia tego kodowania i systemy tej firmy (z nielicznymi wyjątkami) nigdy nie posiadały natywnej obsługi Mazovii.

Przez wiele lat na polskim rynku egzystowały firmy zajmujące się wprowadzaniem zmian w firmware kart graficznych i drukarek, dzięki czemu można było uzyskać polskie znaki w tym kodowaniu na ekranie i na wydrukach.

Mazovia obecnie jest natywnie obsługiwana przez FreeDOS, jako strona kodowa CP790 (standardowa) i CP991 (zmodyfikowana: na pozycji 0x9B zawiera symbol złotego „zł” zamiast symbolu centa „¢”, czyli tak jak w karcie graficznej oryginalnego komputera Mazovia 1016).

Zestaw znaków

Kodowanie Mazovia zostało zaprojektowane z myślą o możliwej wymienności plików z użytkownikami oryginalnych IBM PC używających kodowania CP437, dlatego oparto się na tym kodowaniu i starano się w miarę możliwości tak umieścić polskie litery, by zastąpiły one litery ze znakami diakrytycznymi w jakiś sposób przypominające litery polskie, na przykład Ą w miejscu Å, Ę w miejscu É, Ł w miejscu £. Wszystkie istniejące w oryginale znaki semigrafiki i symbole matematyczne pozostawiono bez zmian.

Kodowanie to pokrywa język polski i, podobnie jak oryginał, język angielski i niemiecki.

Stosowany w CP991 symbol złotego nie istnieje w unikodzie ani żadnym innym kodowaniu, co sprawia trudności przy konwersji dokumentów używających tego kodowania i zawierających ten znak – należy pamiętać o uprzedniej manualnej konwersji znaku 0x9B (155 dziesiętnie) na zł lub ewentualnie PLN (PLZ), jeżeli użyty konwerter sam nie dokonuje tej konwersji.

Braki

Kodowanie to nie zawiera znaków cudzysłowów stosowanych w typografii języka polskiego (ani w obu pozostałych językach).

Tablica kodów (wersja CP790)

ZK oznacza znak kontrolny

Zmiany w porównaniu z CP437 zaznaczone są przy użyciu żółtego tła

Mapowanie na Unikodzie (wersja CP790)

Poniższa tabela przedstawia kody Unikodu znaków zawartych w kodowaniu Mazovia. Tabela zawiera wyłącznie znaki z górnego zakresu (dolny zakres, czyli pozycje 0x00 ÷ 0x7F jest identyczny z ASCII). Wszystkie kody podane jako szesnastkowe.

Rozmieszczenie polskich znaków

Odmiany kodowania

• Mazovia 157 – litera „ś” została przeniesiona z pozycji 0x9E na 0x9D (157 w układzie dziesiętnym – stąd nazwa)
• Fido Mazovia – litera „ć” została przeniesiona z pozycji 0x8D na pozycję 0x87, zajmowaną w CP437 przez literę „ç”. Cele były dwa:
  1. poprawienie zrozumiałości tekstu kodowanego w Mazovii u osób czytających ten tekst przy użyciu kodowania CP437. W CP437 na pozycji 0x8D występuje litera „ì”, która nie dość, że nie kojarzy się z „ć”, to jeszcze jest niezwykle podobna do łacińskiego „i”.
  2. ułatwienie albo wręcz umożliwienie korzystania z polskich znaków diakrytycznych w sieci Fidonet (stąd nazwa kodowania) oraz w połączeniach wdzwanianych do BBS. Większość ówczesnych programów obsługujących modemy i połączenia z BBS-ami pod kodem 0x9E miała polecenie rozłączenia połączenia, co zwykle kończyło sesję.
• FreeDOS udostępnia stronę kodową 991 – Mazovia ze znakiem złotego. Znak ten występuje na pozycji 0x9B (w miejsce znaku „¢”). Znak złotego formalnie nie istnieje, ani nie ma przyporządkowanego kodu Unikodu, więc używanie tego znaku może powodować trudności podczas konwersji dokumentów.

Przypisy

Bibliografia

• 1. Polski IBM. Dziennik miłośnika polskich komputerów
• 2. Dr inż. Wojciech Nowakowski: 50 lat polskich komputerów – Historia romantyczna, s. 9, Mazovia – Łabędzi śpiew. IMM Warszawa 2008. imm.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-10)].
• 3. Mazovia 1016, ITpedia
• 4. pb.pl Puls Biznesu: Złotodajna Intuicja; Komputery w wiklinie. ludzie.pb.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].