Mazowiecka Brygada Kawalerii

Mazowiecka Brygada Kawalerii
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1937

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

I Brygada Kawalerii
1 Samodzielna Brygada Kawalerii

Dowódcy
Pierwszy

płk dypl. Jan Karcz

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Warszawa

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Mazowiecka BK w 1938
Bitwa tomaszow lub 2.png

Mazowiecka Brygada Kawalerii (Mazowiecka BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.

Historia brygady

Na podstawie rozkazu DDO MSWojsk. L.dz. 1428/org. tjn. z 4 marca 1937 roku przeprowadzona została reorganizacja 2 Dywizji Kawalerii w ramach, której:

23 marca 1937 roku dowódca 2 DK wydał rozkaz pożegnalny do 5 puł i 12 dak, ubywających ze składu dywizji[3].

Na podstawie rozkazu DDO MSWojsk. L.dz. 1820/org. tjn. o nadaniu nazw wielkim jednostkom kawalerii, ogłoszonego 26 marca 1937 roku, 2 DK została przemianowana na Dywizję Kawalerii, a 1 SBK na Mazowiecką Brygadę Kawalerii[1].

Organizacja pokojowa brygady w latach 1937–1938

Na podstawie rozkazu DDO MSWojsk. L.dz. 11420/tjn. Dowództwo Dywizji Kawalerii zostało z dniem 1 lutego 1939 roku rozwiązane[4][2], 1 psk został włączony w skład Mazowieckiej BK, natomiast 1 pszwol. nadal podlegał dowódcy brygady wyłącznie pod względem wyszkolenia[2][5][6][7].

Na podstawie rozkazu DDO MSWojsk. L.dz. 8849/tjn. z 27 lipca 1939 roku 1 psk z dniem 1 sierpnia został wcielony do Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej[4]. 12 sierpnia 1939 roku w Garwolinie odbyła się ceremonia pożegnania 1 psk z Mazowiecką BK[8]. W tym samym miesiącu w skład brygady został włączony 1 pszwol[2].

Działania brygady w 1939

Mazowiecka Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Jana Karcza wchodziła w skład Armii „Modlin”. 1 września broniła pozycji koło Mławy w kierunku na Przasnysz (prawe skrzydło reduty mławskiej), na który nacierała niemiecka 12 Dywizja Piechoty gen. por. Ludwiga von Leyena. Broniła odcinka rubieży w okolicach Chorzel i Krzynowłogi Małej, zabezpieczając skrzydło 20 Dywizji Piechoty płk. dypl. Wilhelma Liszki-Lawicza przed obejściem przez Niemców i atakiem od tyłu. Zagrożona okrążeniem w nocy wycofała się na drugą linię obrony od wsi Rudno Jeziorowe, Łoje, Łanięta aż niemal po Drążdżewo. Obronę odcinka zachodniego stanowiły 11 pułk ułanów i 3 batalion strzelców. Jego 1 kompania obsadziła bardzo istotne dla obrony wzgórze 190,5 na wysokości Moraw Wielkich. Niemcy nacierali od rana niemal na całej linii. Po południu zepchnęli kompanię strzelców ze wzgórza, co zagrażało polskiej linii obrony. Dowództwo nakazało jego odbicie. Skierowano tam kilka pododdziałów z 11 pułku ułanów i 3 batalionu strzelców oraz szwadron tankietek. Natarcie było zacięte. Polskie tankietki dostały się pod silny ostrzał niemieckiej artylerii, która rozbiła 5 wozów. Natarcie zostało przerwane przez dowódcę pułku. Nocą Brygada wycofała się na kolejną linię opóźniania – za Przasnysz. Jej odejście odsłoniło prawe skrzydło 20 Dywizji Piechoty w okolicy Rzęgnowa, gdzie wlały się niemieckie wojska. 3 września Brygadę zaatakowała niemiecka Dywizja Pancerna „Kempf” gen. mjr. Wernera Kempfa i 1 Brygada Kawalerii płk. Kurta Feldta. Po walkach pod Rostkowem i Dobrzankowem została odrzucona na południe od Przasnysza.

4 września wycofywała się w kierunku Pułtuska. Tego dnia została przydzielona do 5 Dywizji Piechoty gen. bryg. Juliusza Zulaufa miała bronić linii Narwi. 7 września otrzymała rozkaz wycofania się za Bug przez wyznaczone przeprawy. Z niewiadomych przyczyn Brygada skierowała się jednak na most w Wyszkowie. 8 września obsadziła linię od Wyszkowa do Serocka. Następnie wycofywała się na Kałuszyn i Mińsk Mazowiecki. 11 września pod Czernikiem prowadziła walkę z niemiecką 11 Dywizją Piechoty gen. por. Maxa Bocka, nacierającą na Mińsk Mazowiecki. Następnie Brygada miała osłaniać działania 1 DP Leg. gen. bryg. Wincentego Kowalskiego. W walkach tych została rozproszona. Jej resztki weszły w skład Frontu Północnego gen. dyw. Stefana Dęba-Biernackiego i razem z nim skapitulowały 26 września.

Obsada personalna Dowództwa Mazowieckiej BK w marcu 1939

Obsada personalna Dowództwa Mazowieckiej BK w marcu 1939[9][a]:

  • dowódca brygady - płk dypl. kaw. Jan II Karcz
  • zastępca dowódcy - płk kaw. Mikołaj Kazimierz Więckowski
  • szef sztabu - mjr dypl. kaw. Marcin Freyman
  • I oficer sztabu - rtm. dypl. Antoni Leon Landowski
  • II oficer sztabu - rtm. Kazimierz Zdanowski
  • dowódca łączności - mjr łącz. Jerzy Brodzikowski
  • oficer intendentury – kpt. int. z wsw Leon Kowalewski

Obsada personalna Kwatery Głównej Mazowieckiej BK we wrześniu 1939

Obsada personalna Kwatery Głównej Mazowieckiej BK we wrześniu 1939[11][12]
StanowiskoStopień, imię i nazwiskoUwagi
dowódca brygadypłk dypl. kaw. Jan II Karcz†25 I 1943 KL Auschwitz
I zastępca dowódcypłk kaw. Mikołaj Kazimierz Więckowski
II zastępca dowódcypłk dypl. kontr. Emir Hassan Bahaeddin Chursz23/24 IX 1939 ranny w Suchowoli[13]
szef sztabumjr dypl. kaw. Marcin Freyman (1 pszwol.)10 IX 1939 ranny, †1940 Charków[14]
mjr dypl. kontr. Veli bek Jedigarod 11 IX 1939, zwolniony z niemieckiej niewoli
oficer operacyjnyrtm. dypl. Jan Piotrowski
oficer informacyjnypor. art. Bogusław Stanisław Góralik[b]
dowódca łącznościmjr łącz. Jerzy BrodzikowskiArmia Krajowa †1944 Warszawa[16][17][11]
kwatermistrzrtm. dypl. Antoni Leon Landowski[c] (1 psk)niemiecka niewola[17]
oficer służby intendenturykpt. int. z wsw Leon Kowalewski
naczelny lekarz weterynariimjr lek. wet. Bernard Korabiowski[d]†17 IX 1939 Dobrostany[17][22]
komendant Kwatery Głównejrtm. rez. Bohdan Juszkiewicz[e] (7 puł.)†XI 1939 (ofiara egzekucji)[17]
dowódca szwadronu sztabowegoppor. kaw. rez. Władysław Antoni Marian Korneckiniemiecka niewola[17]

Organizacja wojenna Mazowieckiej BK we wrześniu 1939

  • Kwatera Główna Mazowieckiej BK
  • 1 pułk szwoleżerów
  • 7 pułk ułanów
  • 11 pułk ułanów
  • 3 batalion strzelców
  • 1 dywizjon artylerii konnej
  • 11 dywizjon pancerny
  • bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 81 typ „B” – ppor. Stefan Pawłowski (podporządkowana dowódcy 20 DP)
  • szwadron kolarzy nr 1 – mjr Edward Marian Śniegocki
  • szwadron pionierów nr 2
  • szwadron łączności nr 1 – kpt. łącz. Bronisław Adrian Rybiński[f] †1940 Charków ? ULK
  • samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 1 – NN
  • pluton konny żandarmerii nr 1 – kpt. żand. Władysław Włodzimierz Sobczyk
  • poczta polowa nr 81
  • sąd polowy nr 41
  • drużyna parkowa uzbrojenia nr 141
  • park intendentury nr 141
  • 81 pluton sanitarny konny
  • kolumna taborowa kawalerii nr 141
  • kolumna taborowa Kawalerii nr 142
  • kolumna taborowa Kawalerii nr 143
  • kolumna taborowa Kawalerii nr 144
  • kolumna taborowa Kawalerii nr 145
  • kolumna taborowa Kawalerii nr 146
  • warsztat taborowy nr 141

Poza strukturą organizacyjną brygady pozostawał Ośrodek Zapasowy Kawalerii „Garwolin”.

Uwagi

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
  2. ↑ por. art. Bogusław Stanisław Góralik ur. 1 maja 1910 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie (Kurs 1938–1940). Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 w korpusie oficerów artylerii[15].
  3. ↑ rtm. dypl. Antoni Leon Landowski ur. 19 kwietnia 1904 w Kościerzynie, w rodzinie Leona[18]. Absolwent Oficerskiej Szkoły Kawalerii w Grudziądzu (1926) i Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie (Kurs 1935–1937). Na stopień rotmistrza został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 46. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[19]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenberg i Oflagu VII A Murnau. Po uwolnieniu został przyjęty do 2 Korpusu i przydzielony do Kwatery Głównej 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej na stanowisko oficera informacyjnego. W 1947 był zaangażowany w organizację przerzutu rodzin zdemobilizowanych żołnierzy PSZ oraz osób związanych z środowiskiem politycznym na emigracji (m.in. działaczy PSL)[20].
  4. ↑ mjr lek. wet. Bernard Korabiowski ur. 24 stycznia 1892. W marcu 1939 pełnił służbę w Szefostwie Weterynarii Okręgu Korpusu Nr I na stanowisku kierownika referatu. Był odznaczony KN, KW i ZKZ[21].
  5. ↑ rtm. rez. Bohdan Juszkiewicz ur. 10 sierpnia 1898 w Mińsku Litewskim, w rodzinie Aleksandra i Marii Jankowskiej, ziemianin, mieszkał w majatku Rudzienko. 13 marca 1937 został odznaczony Krzyżem Niepodległości[23][24].
  6. ↑ kpt. łącz. Bronisław Adrian Rybiński ur. 25 sierpnia 1900. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 3. lokatą w korpusie oficerów łączności. Był odznaczony Medalem Niepodległości[25]. Bronisław Adrian Rybiński został wymieniony w Księdze Cmentarnej Polskiego Cmentarza Wojennego w Charkowie, w stopniu porucznika[26]. Jako ofiara zbrodni w Charkowie został 5 października 2007 mianowany pośmiertnie na stopień kapitana (sic!)[27]. Równocześnie Bronisław Rybiński s. Czesława ur. 1905 figuruje na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej[28].

Przypisy

  1. ↑ a b Wawrzyński 1973 ↓, s. 6-7.
  2. ↑ a b c d Wawrzyński 1973 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b Wołos 1993 ↓, s. 32.
  4. ↑ a b Kozłowski 1964 ↓, s. 173.
  5. ↑ Zaleski 1988 ↓, s. 15, wg autora oba pułki weszły w skład Mazowieckiej BK.
  6. ↑ Kozłowski 1964 ↓, s. 120-121 (wklejka), autor w organizacji i dyslokacji kawalerii wg stanu z dnia 1 czerwca 1939 roku w ogóle pominął 1 psk, natomiast w składzie Mazowieckiej BK wykazał 1 pszwol..
  7. ↑ Wojciechowski 1995 ↓, s. 13, wg autora 1 pszwol. „od 1937 r. podlegał bezpośrednio Departamentowi Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych (będąc jedynie w rozdzielniku wyszkoleniowym Mazowieckiej Brygady Kawalerii). Z początkiem 1939 r. został włączony do składu Mazowieckiej BK.”.
  8. ↑ Zaleski 1988 ↓, s. 28.
  9. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 541.
  10. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  11. ↑ a b Głowacki 1986 ↓, s. 347.
  12. ↑ Przemsza-Zieliński 1995 ↓, s. 366.
  13. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 209.
  14. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 119.
  15. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 186, 450.
  16. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JADWIGA BRODZIKOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2022-01-25].
  17. ↑ a b c d e Straty ↓.
  18. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-01-26]..
  19. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 139.
  20. ↑ Milena Bykowska. Z myślą o powrocie do kraju : działalność przerzutowa rotmistrza Antoniego Landowskiego na rzecz żołnierzy PSZ i Rządu RP na Uchodźstwie. „Polska 1944/45-1989 : studia i materiały”. 13, s. 83-100, 2015. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk. .
  21. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 362, 511.
  22. ↑ Marek Kozubal. Po 76 latach odnaleziony pod Lwowem. „Rzeczpospolita”, 2015-02-28. .
  23. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
  24. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-01-26]..
  25. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 267, 828.
  26. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 461.
  27. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  28. ↑ Straceni na Ukrainie 1994 ↓, s. 81.

Bibliografia

  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
  • Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
  • Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Zeszyty Katyńskie. Marek Tarczyński (red.). T. 4: Listy katyńskiej ciąg dalszy. Straceni na Ukrainie. Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej i Polska Fundacja Katyńska, 1994. ISBN 83-87893-79-X.
  • Tadeusz Wawrzyński. Akta dowództw dywizji i brygad kawalerii 1919—1939. „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej”. 5, 1973. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe. ISSN 0137-5547. 
  • Jerzy Stanisław Wojciechowski: 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. T. 43. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-76-8.
  • Mariusz Wołos. Bolesław Wieniawa-Długoszowski – dowódca kawaleryjski. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1 (143), 1993. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
  • Wacław Zaleski: W Warszawskiej Brygadzie Pancerno-Motorowej 1939. Z dziejów 1 Pułku Strzelców Konnych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07460-7.
  • Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-01-25].
Kawaleria w II Rzeczypospolitej
Korpus, dywizje, GO Jazdy
Brygady jazdy (wojenne)
Brygady jazdy
Dywizje kawalerii
Samodzielne brygady kawalerii
Brygady kawalerii
Brygady kawalerii (1929-1937)
Brygady kawalerii 1939
Jednostki improwizowane
w 1939
Pułki ułanów (szwoleżerów)
Pułki strzelców konnych (dragonów)
Dywizjony artylerii konnej
szwadrony pionierów
Inne
Kawaleria zmotoryzowana
Ośrodki zapasowe kawalerii
Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej
Rodowód
Naczelne władze wojskowe
Rodzaje sił zbrojnych
Formacje
Bronie
Służby
WP w 1939
Inne

Orzełek II RP.svg

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Bitwa tomaszow lub 2.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim "Druga" (22-27.09.1939)
Mazowiecka BK w 1938.jpg
Mazowiecka BK w 1938