Mazury (województwo podlaskie)

Mazury

wieś
Dwór w Mazurach
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina	Wysokie Mazowieckie
Liczba ludności (2011)	148[1][2]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-200[3]
Tablice rejestracyjne	BWM
SIMC	0410360[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie Mazury
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Mazury
Położenie na mapie województwa podlaskiego Mazury
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego Mazury
52°57′04″N 22°36′56″E/52,951111 22,615556

Mazury – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Wysokie Mazowieckie^[4][5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Jabłoni Kościelnej^[6].

Historia

Pierwotnie Łętowo^[7]. Na przełomie XV i XVI w. wsią władali rycerze pochodzący z Mazowsza, dlatego posiadali przydomek Mazur. Wieś zmieniła z czasem nazwę na Mazury^[8].

Znani właściciele wsi:

• w roku 1526 od Krzysztofa Mazura wieś kupił Olbracht Gasztołd, kanclerz wielki litewski
• do roku 1542 w składzie dóbr tykocińskich Gasztołdów
• królewszczyzna w starostwie tykocińskim, nadana w 1661 Stefanowi Czarnieckiemu
• w drodze spadku, po starszej córce Czarnieckiego, dobra tykocińskie przeszły we władanie Branickich^[7]:
  • majątkiem Branickich w Mazurach od 1673 r. zarządzał Tadeusz Daniel Baubonabek, z pochodzenia Pers
  • przez kilkanaście lat ziemią tą władał Stanisław Piegłowski^[8]
• z końcem XVIII w. Braniccy, za zasługi, przekazali wieś Wacławowi Jaruzelskiemu, chorążego ziemi bielskiej
• koniec XVIII w. – Wojciech Jaruzelski, stolnik i chorąży bielski
• w 1811 – Józef Szepietowski, wnuk Jaruzelskiego
• Fryderyk Gostkowski, poseł, sędzia pokoju Powiatu tykocińskiego^[7]

W roku 1827 wieś liczyła 23 domy i 193 mieszkańców^[9]. Po uwłaszczeniu ziemi dworskiej w roku 1864 powstały tu 22 samodzielne gospodarstwa na 132 morgach ziemi^[8]. Pod koniec XIX w. wieś i folwark w powiecie mazowieckim, gmina Sokoły, parafia Jabłoń Kościelna^[9].

W roku 1921:

• w folwarku Mazury naliczono 9 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 115 mieszkańców (49 mężczyzn i 66 kobiet)
• we wsi Mazury było 20 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 118 mieszkańców (48 mężczyzn i 70 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie^[10]

Budynek byłej szkoły

Majątek Mazury

Do 1864 r. majątek Mazury składał się ze wsi: Mazury i Brok oraz folwarków: Mazury i Brok. Po carskim dekrecie do tych dóbr należał tylko folwark Mazury i rozległe lasy mazurskie^[8]. Po uwłaszczenie powierzchnia folwarku Mazury z przyległym Brok wynosiła 2100 morgów^[9].

Od II połowy XIX w. do początku XX w. właścicielami byli Jelińscy. W czasach II Rzeczypospolitej dziedzicem folwarku był Stanisław Jeliński. W administrowaniu pomagał mu Antoni Jaruzelski, emerytowany oficer straży granicznej. Na początku stycznia 1940 r. rodzina Jelińskich i Antoni Jaruzelski zostali aresztowani przez Sowietów. Jeliński i Jaruzelski zginęli w więzieniu w Białymstoku. Po zajęciu tego terenu przez Niemców, w czerwcu 1941 r. pani Jelińska wróciła do Mazur, jednak majątek został przejęty przez niemiecki Zarząd Leśny. Po ponownym wkroczeniu Rosjan w 1944 r. pani Jelińskiej udało się uniknąć wywózki do Rosji. Wkrótce z pozostałą rodziną wyjechała do Warszawy. Zmarła w latach siedemdziesiątych XX w.^[8]

Szkoła powszechna

Jednoklasowa szkoła powszechna w Mazurach powstała w 1922 r.

Liczba uczniów: 1922-46, 1923-60, 1924-47, 1925-45. Od roku 1930 szkoła dwuklasowa: 1930-77, 1935-50.

Nauczyciele: Olga Simoni (1925), Jan Czajkowski (1926, 1928-1930, 1935), Halina Klementyna Kalinowska (1928-1930), Anna Mikołajczyk (1941), Henryk Smoluchowski (1941)^[11].

Współcześnie

W Mazurach znajduje się Dom Kultury, zbudowany w latach 1998-2000. Działa tu OSP dysponująca motopompą.

Obiekty zabytkowe

• dwór murowany, pozbawiony cech stylowych. Zbudowany w 3. ćwierci XIX w., prawdopodobnie przez Ignacego Jelińskiego. Pomimo fatalnego stanu technicznego nadal zamieszkały
• od strony wschodniej posiadłości zdziczałego parku^[7]
• cmentarz wojenny z I wojny światowej^[12] (żołnierzy niemieckich)^[13].
• pomnik przyrody nr 10 Ł (dąb szypułkowy na działce prywatnej numer 38) zarejestrowany w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody. Link: [1]

Zobacz też

• Mazury

Przypisy