Meczet Zeyrek

Meczet Zeyrek
Ilustracja
Państwo

 Turcja

Miejscowość

Stambuł

Wyznanie

islam

Rodzaj

meczet

Historia
Data budowy

XII wiek – wybudowany jako klasztor

Położenie na mapie Stambułu
Mapa konturowa Stambułu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Meczet Zeyrek”
Położenie na mapie Turcji
Mapa konturowa Turcji, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Meczet Zeyrek”
Ziemia41°01′11″N 28°57′26″E/41,019722 28,957222

Meczet Zeyrek (tur. Molla Zeyrek Camii) – meczet w Stambule w Turcji. Przed zdobyciem miasta przez Turków znajdował się tu Klasztor Chrystusa Pantokratora.

Historia

Klasztor został ufundowany przez cesarza Jana II Komnena i jego żonę Irenę w XII w. Architektem był Nikifor. Zbudował on na trzecim z siedmiu wzgórz Konstantynopola dwa kościoły, połączone pośrodku kaplicą grobową. Pochowano tam, poza znaczną ilością bizantyńskich dygnitarzy, cesarza Jana II razem z żoną – Ireną, Cesarzową Bertę z Sulzbach (która również przyjęła imię Irena, będąc żoną Manuela I Komnena), oraz cesarza Jana V Paleologa. Dookoła powstały: biblioteka, szpital, przytułek dla starców, zakład dla umysłowo chorych, cele klasztorne[1].

Pierwszy powstał kościół południowy, zwany Kościołem Chrystusa Pantokratora. Następnie zbudowano drugi kościół pod wezwaniem Theotokos Eleousa – Matki Bożej Litościwej i połączono je kaplicą grobową pod wezwaniem Archanioła Michała. Kościoły mają sklepienia krzyżowe, apsydy są siedmioboczne. Kościół południowy posiada dwie kopuły, kościół północny jedną. Kościół południowy posiada również matroneum (galerię dla kobiet). W oknach były wstawione witraże z wizerunkami świętych, nie zachowały się jednak do dzisiaj.

Po zajęciu Konstantynopola przez łacinników w 1204 kompleks zabudowań przekazano duchownym z Wenecji. Klasztor był również używany jako pałac cesarski przez ostatniego cesarza łacińskiegoBaldwina II. Po odzyskaniu miasta przez Paleologów do klasztoru powrócili mnisi greccy. Najbardziej znanym spośród nich był Gennadiusz II Scholar, który opuścił klasztor Chrystusa Pantokratora aby zostać pierwszym Ekumenicznym Patriarchą Konstantynopola po zdobyciu miasta przez Turków[2].

Po upadku Konstantynopola, klasztor zmieniono na meczet i nazwano go imieniem nauczyciela Molla Zeyrek Mehmed Efendiego, uczącego w pobliskiej medresie. W połowie XVIII w. kościół odrestaurowano po pożarze. W 1934 spaliła się biblioteka przyklasztorna.

W ostatnich latach, ze względu na bardzo zły stan techniczny, dawny klasztor wpisano na listę najbardziej zagrożonych zabytków prowadzoną przez UNESCO. Dzięki temu obecnie prowadzone są gruntowne prace remontowe, mające zabezpieczyć i odrestaurować świątynię.

Przypisy

  1. Gülersoy, 213
  2. Van Millingen, 232

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Turkey location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Turkey
Molla Zeyrek Camii.jpg
Autor: Sharon Nathan, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zeyrek Mosque (full name in Turkish: Molla Zeyrek Camii) or Pantokrator Monastery (in Turkish: Pantokrator Manastırı), is a significant mosque in Istanbul, made of two former Eastern Orthodox churches and a chapel.
Location map Istanbul.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, Dr. Blofeld
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Istanbul