Medea i Jazon

Gaetano Vestris (1729-1808) jako Jazon w Medei i Jazonie Jeana-Georges'a Noverre'a
Jean-Georges Noverre (1727-1810)

Medea i Jazon (Médée et Jason, początkowo Jason et Médée) – balet tragiczno-pantomimiczny w 3 aktach, 9 scenach.

Najsłynniejszy balet narracyjny legendarnego choreografa, teoretyka i reformatora baletu Jeana-Georges'a Noverre'a. Typowy przykład jego licznych autorskich baletów z akcją (ballet d'action(fr.), w których rozwinął on i rozpowszechnił formę baletu dramatycznego. Taniec i pantomima służyły w nich wyrażeniu realistycznej akcji oraz portretów psychologicznych, odcieni uczuć i silnych przeżyć bohaterów. Temu celowi była również podporządkowana muzyka, dekoracje, kostiumy i rozmaite efekty sceniczne. Do swego baletu Noverre wybrał starożytny mit o księciu Jazonie i słynnej czarodziejce Medei, ograniczając się głównie do epizodu zgładzenia rywalki Kreuzy[1].

Twórcy baletu

Prapremiera

W Warszawie

  • Premiera polska: 8 maja 1767, choreografia Gaetano Vestris wg Jeana-Georges'a Noverre'a Operalnia Saska, Warszawa, z okazji imienin króla Stanisława Augusta.
  • Druga premiera: kwiecień 1777, choreografia Leopold Frühmann wg Jeana-Georges'a Noverre'a i Gaetana Vestrisa, Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa

Z tej drugiej inscenizacji zachowała się relacja prasowa w "Journal Litteraire de Varsovie" (1777, z. 1):

"Wystawiono tu balet Médée et Jason skomponowany przez słynnego Noverre'a; ale zachowano zmiany, które poczynił w nim pan Vestris, kiedy wystawiał ten balet w teatrze warszawskim. Bez wątpienia byłoby lepiej gdyby trzymano się dokładnie planu pana Noverre'a, z jego nowymi poprawkami i dodatkami, ale szczupłość teatru i mała liczba tancerzy wydawały się stać temu na przeszkodzie, pomimo że pani Valentin odtwarzała postać Medei z wielkim wyczuciem i szlachetnością. W ogólności tancerka wydaje się zasługiwać na uznanie; piękne rysy twarzy, wysoki wzrost i wrodzone wdzięki sprawiają, że będzie dobrze przyjmowana we wszystkich baletach, w których zatańczy"[2].

Role i wykonawcy

Rola[3]Prapremiera:

Hoftheater, Stuttgart 1763[3]

Premiera polska:

Operalnia Saska, 1767[4]

Druga warszawska premiera:

Pałac Radziwiłłowski, 1777[5]

Medea, księżniczka Kolchidy,

żona Jazona

Nancy LevierTeresa Steffani (?)Anna Maria Valentin Riva
Jazon, książę Tesalii, mąż Medei,

kochanek Kreuzy

Gaetano VestrisGaetano VestrisLeopold Frühmann
Kreuza, księżniczka Koryntu,

kochanka Jazona

Luisa ToscaniAntonia Tonerle-Guglielmi (?)Eva Schinagel
Kreon, król Koryntu,

ojciec Kreuzy

Angiolo VestrisMarc-Antoine Missoly (?)Daniel Curz
Opiekunka dzieci i powiernica MedeiMarguerite-Louise Sauveur-Noverre
Dwoje dziecidzieci Joachima Delaître / De Laitre
Księżniczka KoryntuAnna Maria Salomoni
Książęta KoryntuPierre-Charles Léger i Charles Le Picq
OgieńLépi l'ainé / starszy
ŻelazoJoachim Delaître / De Laitre
TruciznaCharles Le Picq
ZemstaLuigi Balletti
NienawiśćPierre-Charles Léger
ZazdrośćLouis-Aimé d'Auvigny / Dauvigny
Lud korynckipanowie:

Louis Simonet, Valentin Riva, Jean Favier, Antoine Trancart,

Antoine Pitrot, Clemente (Gardello?), Gregorio (Grisostomi?),

Nicola Duponcel, Carl Philipp Rössler / Russler,

Martin Levevre / Le Fèvre, Félix, Giuseppe Anelli / Annello
panie:

Angiola Ricci, Elisabeth Malter, Louis Blondevahl,

Rose Durand, Marie Claudine Toscani, Adelaide,

Rosalie, Louise Cronier, Agnès Boudet, Nanette Évrard,

Marie Marcadet, Catharina Richieri

Przywódcy niewolników Koryntianpanowie:

Joachim Delaître, Giuseppe Regina
panie:

Antonia Guidi, Elisabetha Bittina Radicati

Niewolnicypanowie:

Gasparo (Gardello?), Franz Regina,

Drouville, Francesco Casselli
panie:

Margarethe Delaître / De Laitre, Marie Dorfeuille,

Antoinette Artus, Margarete Massu

oraz

Arcykapłan, Straż i Ofiarnicy

Bibliografia

  • Musik und Musiker am Stuttgarter Hoftheater (1750-1918), Herausgegeben von Reiner Nägele, Württembergische Landesbibliothek, Stuttgart 2000, ISBN 3-88282-054-3
  • Sibylle Dahms, Der konservative Revolutionär. Jean Georges Noverre und die Ballettreform des 18. Jahrhunderts, München: Epodium, 2010, ISBN 978-3-940388-17-9, OCLC 680679706.
  • Richard Ralph & Susan Au, Médée et Jason [w:] International Encyclopedia of Dance, Founding editor Selma Jeanne Cohen, Volume 4, Oxford University Press, New York 1998, ISBN 0-19-512308-5 (vol. 4)
  • Susan Leigh Foster, Choreography and Narrative: Ballet's Staging of Story and Desire, Indiana University Press, Bloomington 1998, ISBN 0-253-33081-5
  • Marion Kant, ed., The Cambridge Companion to Ballet, Cambridge Companions to Music, Cambridge University Press, Cambridge & New York 2007, ISBN 978-0-521-53986-9
  • Lincoln Kirstein, Four Centuries of Ballet: Fifty Masterworks, Dover Publications, Inc., New York 1984, ISBN 0-486-24631-0
  • Carol Lee, Ballet in Western Culture, Routledge, New York & London 2002, ISBN 0-415-94256-X
  • Deryck Lynham, The Chevalier Noverre: The Father of Modern Ballet, Sylvan Press, London 1950
  • Ludwik Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. I i II, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1925
  • Karyna Wierzbicka, Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, cz. I. Czasy Stanisławowskie, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1951
  • Jean-Georges Noverre, Teoria i praktyka tańca prostego i komponowanego, sztuki baletowej, muzyki, kostiumu i dekoracji, przekład i opracowanie Irena Turska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959
  • Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa: Zamek Królewski, 1995, ISBN 83-7022-056-8, OCLC 833963566.
  • Irena Turska, Przewodnik baletowy, wyd. IV, s. 252-255, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2011, ISBN 978-83-224-0926-8

Przypisy

  1. ↑ Irena Turska, Przewodnik baletowy, wyd. IV, s. 252-255, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2011 (Tu wskazano mylną lokalizację miejsca premiery polskiej z 1767 roku w Pałacu Radziwiłłowskim, który był udostępniony dla teatru dopiero w latach 1774-1778. Nie było także w Warszawie – jak podała autorka – realizacji „Medei i Jazona” w choreografii Francesco Casellego w 1775 roku; Caselli wystawił tamtego roku inny balet według Noverre'a „Sąd Parysa”, premiera w Pałacu Radziwiłłowskim 5 marca 1775.)
  2. ↑ Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, s. 186, Zamek Królewski, Warszawa 1995
  3. ↑ a b Didone abbandonata, libretto, Stoccarda, Cotta, 1763, www.variantiallopera.it [dostęp 2017-11-25] (ang.).
  4. ↑ Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, s. 167-180, Zamek Królewski, Warszawa 1995
  5. ↑ Karyna Wierzbicka, Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, cz. I. Czasy Stanisławowskie, s.188-192 Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1951

Media użyte na tej stronie

Gaëtan Vestris dans Jason et Médée.jpg
Gaëtan Vestris mit Giovanna Baccelli und Adelaide Simonet in Jason et Medee 1782