Mediewalizm

Rekonstrukcja bitwy pod Grunwaldem, rok 2003

Mediewalizm (ang. medievalism) lub mediewizm (fr. médiévisme) – dyscyplina naukowa badająca nawiązania do średniowiecza w kulturze i polityce nowożytnej. Niektórzy polscy badacze używają także terminów średniowieczność lub mediocentryzm. W sensie ogólnym mediewalizm oznacza zjawisko przejmowania i wykorzystywania średniowiecznych idei, estetyki, wątków tematycznych, praktyk społecznych czy tradycji.

Zjawisko

Mediewalizm jako zjawisko jest obecny od XVI wieku z różnym natężeniem. Obok klasycyzmu, nawiązującego do greckiego i rzymskiego antyku, jest jednym z filarów nowożytnej kultury europejskiej^[1].

Największe natężenie osiągał mediewalizm w kulturze XIX wieku, na przykład w ówczesnej literaturze romantycznej czy architekturze neogotyckiej, oraz na przełomie XX i XXI wieku, gdy wątki średniowieczne z literatury fantasy lub fantastyczno-naukowej zostały zapożyczone przez twórców filmów czy gier komputerowych. Za najbardziej znany przykład współczesnego zjawiska mediewalizmu uchodzi recepcja fikcyjnego świata (którego angielska nazwa nawiązuje do średniowiecza), wykreowanego w dziełach J.R.R. Tolkiena, z jego adaptacjami filmowymi i komputerowymi^[1].

Badania naukowe

Katedry mediewalizmu zaczęły powstawać w latach 70. XX w. na uniwersytetach amerykańskich. Za twórcę tej dyscypliny uważa się Leslie J. Workmana(ang.), który w 1979 roku założył czasopisma Studies in Medievalism^[2] (23 tomy do 2014 roku) oraz The Years's Work on Medievalism^[3] (29 tomów do 2014 roku). Od 2010 roku ukazuje się konkurencyjne pismo Postmedieval: A Journal of Medieval Studies^[4] (6 tomów do 2015 roku). Co roku organizowane są międzynarodowe konferencje naukowe pod nazwą Conference on Medievalism^[5] (XXX konferencja w Pittsburghu, w październiku 2015 roku)^[6].

W latach 80. XX wieku mediewalizm pojawił się w polskiej nauce. Do podstawowych prac tego nurtu zalicza się między innymi Chrześcijaństwo i średniowiecze. Mit wieków średnich w XIX i XX stuleciu Andrzeja Kasi z 1989 roku czy Średniowieczność w literaturze i kulturze XX wieku Agnieszki Kruszyńskiej z 2007 roku^[7].

W ramach badań mediewalistycznych analizowane są nawiązania do średniowiecza m.in. w literaturze, sztuce, muzyce, teatrze, filmie, sztukach zdobniczych, ubiorze, historiografii, religii czy polityce. Nawiązania te mogą mieć charakter świadomy lub nieświadomy, być pobieżne lub pogłębione, stanowić jednolity układ lub twór eklektyczny^[6].

Mediewalizm pojawia się też jako termin politologiczny, na określenie badań nad współczesnymi relacjami międzynarodowymi (np. w ramach Unii Europejskiej). Używa się go na przykład dla diagnozowania zjawiska utraty części suwerenności przez państwa, szczególnie w ramach neokonserwatywnej teorii polityki (na przykład w pracach Hedleya Bulla(ang.))^[8].

W XXI wieku w ramach mediewalizmu pojawiły się dwa odrębne nurty badawcze. Nowy mediewalizm (ang. new medievalism) powstał w ramach teorii literatury i zajmuje się wykorzystaniem teorii poststrukturalnych i postmodernistycznych w badaniu relacji między średniowieczem a późniejszą tradycją literacką. Neomediewalizm (ang. neomedievalism) zajmuje się natomiast analizą nowych technologii internetowych, filmów czy gier komputerowych pod kątem wykorzystania w nich wątków i tradycji średniowiecznych^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Michalski: Mediewalizm w kulturze nowożytnej i współczesnej. W: Vademecum historyka mediewisty. Jarosław Nikodem, Dariusz Andrzej Sikorski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 545-548. ISBN 978-83-01-17239-8.