Mediolan
.svg) | Ten artykuł od 2019-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| miasto i gmina | |||||
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Region | |||||
| Prowincja | |||||
| Kod ISTAT | 015146 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia | 182 km² | ||||
| Wysokość | 122 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2016) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 7311 os./km² | ||||
| Numer kierunkowy | 02 | ||||
| Kod pocztowy | 20100 | ||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||
 45°28′N 9°11′E/45,466667 9,183333 | |||||
_-_The_Last_Supper_(1495-1498).jpg)
Mediolan (wł. Milano, łac. Mediolanum, lomb. Milan lub Milà) – miasto i gmina w północnych Włoszech, stolica prowincji Mediolan i regionu Lombardia. Położone na północno-zachodnim skraju Niziny Padańskiej pomiędzy rzekami Ticino, Adda, Pad i Alpami. Mediolan położony jest na wysokości 122 m n.p.m. Drugie co do wielkości miasto Włoch – po Rzymie – z liczbą mieszkańców ponad 1 mln 300 tys.
Znajduje się tu siedem uniwersytetów (Statale, Bicocca, Iulm, Bocconi, Cattolica, Politecnico; założone m.in. w latach 1863, 1920 i 1924) i inne uczelnie, Akademia Literatury, instytuty naukowe oraz liczne instytucje kulturalne z jedną najbardziej znanych scen operowych, czyniącym miasto jednym ze światowych centrów w tej dziedzinie Teatro alla Scala na czele.
Mediolan jest bardzo ważnym ośrodkiem międzynarodowej turystyki. W 2018 roku Mediolan odwiedziło 9,19 mln turystów z całego świata – był szesnastym najczęściej odwiedzanym miastem na świecie[2]. Wraz z Rzymem i Wenecją jest jednym z trzech najważniejszych pod względem turystycznym włoskich miast. Mediolan uważany jest także za światową stolicę mody oraz finansowo-gospodarcze centrum Włoch. Swoją siedzibę ma tutaj włoska giełda i największe włoskie korporacje, w tym liczne banki, instytucje ubezpieczeniowe, firmy telekomunikacyjne, a także największy prywatny włoski koncern telewizyjny Mediaset[3].
Mediolan był gospodarzem Wystawy Światowej Expo w 2015 roku[4].
Historia
Kalendarium
- IV w. p.n.e. – założenie miasta przez celtyckie plemię Insubrów
- III w. p.n.e. – pierwsze wzmianki o Mediolanum jako miejsca stacjonowania armii rzymskiej
- 286 – Mediolan został rezydencją władców Cesarstwa Rzymskiego (do roku 402)
- 313 – cesarz rzymski Konstantyn wydał w Mediolanie edykt uznający chrześcijaństwo
- 387 – Augustyn z Hippony przyjął chrzest z rąk biskupa Ambrożego
- 569 – miasto zdobyte przez Longobardów
- 774 – władzę przejęła dynastia Karolingów (władcy Franków, którzy opanowali królestwo Longobardów)
- 951 – miasto zajął król niemiecki Otton I Wielki, który opanował Włochy
- 1158 – Mediolan odmówił posłuszeństwa cesarzowi Fryderykowi Barbarossie
- 1162 – zburzenie murów Mediolanu i deportacja ludności po zdobyciu miasta przez wojska Fryderyka Barbarossy[5]
- 1167 – odbudowanie Mediolanu staraniem Ligi Lombardzkiej
- 1329 – początek rządów rodziny Viscontich, Mediolan niezależnym księstwem formalnie podległym cesarzowi rzymsko-niemieckiemu
- 1450 – początek rządów rodziny Sforzów – w tym czasie w mieście tworzył Leonardo Da Vinci
- 1499 – miasto-państwo Mediolan poddało się Francji
- 1535 – Mediolan opanowali Hiszpanie
- 1714 – po wojnie o sukcesję hiszpańską Mediolan przeszedł pod panowanie Habsburgów austriackich
- 1733 – podczas wojny o sukcesję polską zdobyty przez siły francusko-sabaudzkie
- 1797 – został stolicą utworzonej przez Napoleona Bonaparte Republiki Cisalpińskiej (do 1805)
- 1815 – w wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego powrócił do Austrii
- 1859 – został odebrany Austrii przez Królestwo Sardynii wspierane przez Francję (Wojna francusko-austriacka)
- 1861 – włączony w Zjednoczone Królestwo Włoch
- II wojna światowa – kilkakrotnie bombardowany przez aliantów, w czasie jednego z bombardowań doszło do uszkodzenia budynku La Scali
- W drugiej połowie XIX wieku i XX wieku Mediolan w wyniku szybkiego rozwoju gospodarczego przekształca się w duży ośrodek przemysłowo-handlowy i finansowy
Ślady polskie w Mediolanie
Decyzja o tworzeniu „Legionów Polskich posiłkujących Lombardię” została uzyskana na podstawie dwukrotnego spotkania gen. Jana Henryka Dąbrowskiego z Napoleonem Bonaparte, jakie miały miejsce 4 grudnia 1796 i po zabiegach gen. Antoniego „Amilkara” Kosińskiego powtórnie 4 stycznia 1797 roku. 9 stycznia 1797 roku została podpisana konwencja pomiędzy Administracją Generalną Lombardii a gen. J.H. Dąbrowskim, na mocy której tworzono we Włoszech Legiony Polskie. W konwencji zapisano, że oddziały będą pełniły role oddziałów auxyliarnych (pomocniczych), a krój munduru będzie zbliżony do wzorów z okresu pierwszej Rzeczypospolitej[6]. 20 stycznia 1797 roku Dąbrowski wydaje odezwę do Polaków (rozpowszechnianą w czterech językach), a 3 lutego 1797 roku ukazuje się także odezwa rządu Lombardii, wzywająca Polaków do wsparcia wysiłku zbrojnego Legionów[7].
Już w marcu 1797 sformowano dwa pierwsze bataliony, a w Mantui rozpoczęto tworzenie trzeciego batalion z szefem Ludwikiem Dembowskim[8].
Mediolan w okresie Legionów Włoskich, dowodzonych przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego mieścił siedzibę Zakładu Legionów Polskich[9]. Tutaj zgłaszali się przybywający z kraju ochotnicy i tutaj przeprowadzano pierwsze szkolenia wojskowe.
Administracja
Mediolan jest podzielony na mniejsze jednostki administracyjne nazywane municipio lub zone (dzielnice). Do 1999 miasto liczyło 20 zon. W 1999 władze zdecydowały o redukcji ich liczby do 9. Dzisiaj Municipio 1 di Milano stanowi historyczne centrum, 8 pozostałych pokrywa powierzchnię od granic zony 1 do granic miasta. Dzielnice podzielone są na osiedla (quartieri).
Wykaz dzielnic i osiedli
|
Klimat
Mediolan leży na północnym krańcu wpływów klimatu podzwrotnikowego, gdzie ze względu na położenie miasta występuje klimat typowo kontynentalny. Są tu typowe dla północnych Włoch rośliny. Przeważają gorące, suche lata i chłodne, wilgotne zimy, inaczej niż w klimacie śródziemnomorskim charakterystycznym dla reszty Włoch. W ciągu pozostałych pór roku piękne słoneczne dni przeplatają się z okresami deszczowymi. Średnie roczne dobowe temperatury wahają się od 3 °C w zimie do 25 °C w lecie.
Średnie temperatury w centrum miasta wynoszą 0 do 7 °C w styczniu i 19 do 30 °C w lipcu. Opady śniegu są często w zimie. W ciągu ostatnich 15–20 lat zmniejszyła się częstotliwość opadów śniegu. Historyczna średnia Mediolanu wynosi pomiędzy 35 a 45 cm. Pojedyncze śnieżyce powyżej 30–50 cm w 1–3 dni zdarzają się okresowo, z rekordem 80–100 cm podczas sławnej śnieżycy w styczniu 1985. Wilgotność jest dosyć duża w ciągu całego roku i wielkość średnich rocznych opadów wynosi około 1000 mm. W stereotypowym obrazie, Mediolan jest często owiany mgłą charakterystyczną dla zimnych okresów w dorzeczu Padu. Redukcja zanieczyszczeń z fabryk zmniejszyła to zjawisko w ciągu ostatnich lat, przynajmniej w centrum miasta. Wiatru zwykle nie ma w Mediolanie. Na wiosnę mogą się zdarzyć wichury, zarówno z powodu Tramontany wiejącej z Alp, jak i Bory wiejącej z północnego wschodu. Takie wichury często powodują zniszczenia.
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 7.2 | 9.9 | 15.2 | 19.4 | 24.4 | 28.7 | 30.8 | 30.3 | 25.8 | 19.2 | 12.7 | 7.6 | 19,1 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | 3.1 | 5.0 | 9.7 | 14.0 | 18.7 | 23.0 | 25.0 | 24.5 | 20.1 | 14.6 | 9.0 | 3.8 | 14,1 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | -0.5 | 0.4 | 4.2 | 8.8 | 13.4 | 17.8 | 19.5 | 19.1 | 14.9 | 10.6 | 5.5 | 0.4 | 9,4 |
| Opady [mm] | 43.1 | 44.1 | 47.5 | 59.7 | 72.0 | 54.6 | 38.3 | 59.4 | 49.4 | 60.5 | 153 | 40.5 | 722 |
| Średnia liczba dni z opadami | 9.9 | 7.1 | 6.9 | 9.4 | 9.6 | 7.3 | 5.6 | 7.4 | 6.0 | 10.2 | 12.5 | 10.4 | 102,4 |
| Średnie usłonecznienie (w godzinach) | 69 | 106 | 162 | 187 | 221 | 253 | 295 | 261 | 196 | 140 | 81 | 64 | 2035 |
| Źródło: climatebase.ru[11] (od 2000) | |||||||||||||
Gospodarka
_03.jpg)
Najważniejszy włoski ośrodek gospodarczo-finansowy; jedno z najbogatszych miast Europy. Ważny węzeł kolejowy i drogowy, wielki węzeł lotniczy (lotniska Malpensa i Linate). Siedziba licznych banków i towarzystw ubezpieczeniowych oraz giełdy (Borsa Italiana). Największy w kraju ośrodek przemysłowy – m.in. przemysł maszynowy, elektrotechniczny, środków transportu (Alfa Romeo, MV Agusta), chemiczny (koncern Pirelli), odzieżowy, a także metalowy, szklarski, spożywczy (sery, wina Cinzano i inne), porcelanowo-fajansowy, rafineryjny, hutnictwo żelaza. Mediolan jest jednym z ważniejszych ośrodków mody.
Kultura i sztuka
Muzea
- Musei di Castello Sforzesco: Museo d’Arte Antica – Muzeum Sztuki Antycznej
- Musei di Castello Sforzesco: Pinakoteka – Galeria Malarstwa
- Musei di Castello Sforzesco: Museo delle Arte Decorative – Muzeum Sztuki Użytkowej
- Musei di Castello Sforzesco: Museo degli Strumenti Musicali – Muzeum Instrumentów Muzycznych
- Musei di Castello Sforzesco: Museo Egizio – Muzeum Egipskie
- Musei di Castello Sforzesco: Museo della Preistoria e Protostoria – Muzeum Prehistoryczne
- Museo Archeologico – Muzeum Archeologiczne
- Museo del Risorgimiento – Muzeum Historii Zjednoczenia Włoch
- Museo Teatrale alla Scala – Muzeum Teatralne przy alla Scala
- Museo di Storia Naturale – Muzeum Geologiczne i Historii Naturalnej
- Museo del Novecento – Muzeum Sztuki XX wieku
- Museo del Ottocento, Galleria d’Arte Moderna – Muzeum Sztuki XIX wieku
- Museo Astronomico – Orto Botanico di Berra – Muzeum Astronomiczne i Ogród Botaniczny di Berra
- Planetario „Ulrico Hoepli” – Planetarium „Ulrico Hoepli”
- Museo Pinacoteca di Brera – Pinakoteka Brera – Galeria Sztuki di Brera
- Museo Pinacoteca e Biblioteca Ambrosiana – Galeria i Biblioteka Ambrozjańska
- Museo del Duomo – Muzeum Katedry Mediolańskiej il Duomo
- Museo Diocesiano di Milano – Muzeum Diecezji Mediolańskiej
- Museo di San Eustorgio – Muzeum Sztuki przy kościele San Eustorgio
- Museo dei Beni Culturali Cappuchini – Muzeum Sztuki Zakonu o.o. Kapucynów
- Cenacolo Vinciano – Ostatnia Wieczerza Leonarda da Vinci
- Museo Poldi Pezzoli – Muzeum Sztuki Poldi Pezzoli
- Museo Bagatti Valsecchi – Muzeum Bagatti Valsecchi
- Museo Nazionale della Scienzia e aella Technologia „Leonardo da Vinci” – Narodowe Muzeum Nauki i Techniki „Leonardo da Vinci”
- Museo del Cinema „Gianni Comencini” – Muzeum Kina
- La Triennale di Milano – Muzeum Targów Mediolańskich
- Palazzo Reale – Pałac Królewski
- Acuario e Civica Stazione Idrobiologica – Akwarium Miejskie i Stacja Hydrobiologiczna
- Palazzo Morando Costume Moda Imagine – Muzeum Kostiumów i Mody
- Casa Manzoni – Muzeum Mannzoni
Ważniejsze zabytki
Świeckie
- La Scala – jeden z najsłynniejszych teatrów operowych świata (otwarty w 1778),
- Ratusz (XIII-XVIII w.),
- Castello Sforzesco (XV w.),
- Ospedale Maggiore (XV-XVI, XVII w.),
- Liczne pałace z XV-XVIII w. (m.in. Brera XVI-XVII wiek, aktualnie mieszczący Pinakotekę Brera, Biblioteka Ambrosiana XVII w.),
- Wieżowiec Pirelli Gio Pontiego (1958) i Torre Velasca z 1954.
Sakralne
- Katedra Narodzin św. Marii w Mediolanie (XIV-XIX) w.
- Bazylika Santo Stefano Maggiore
- Bazylika św. Ambrożego (IV, IX-XII wiek)
- Bazylika św. Antoniego opata
- Basilica di San Calimero
- Bazylika Santa Eufemia
- Bazylika Sant'Eustorgio (IX-XIII w., XVII w.)
- Bazylika San Lorenzo Maggiore (IV-XII w., XVI w.)
- Bazylika San Nazaro in Brolo
- Bazylika San Simpliciano
- Sant’Alessandro in Zebedia
- Sant’Angelo
- San Babila
- San Barnaba e Paolo
- San Bartolomeo
- San Bernardino alle Ossa
- San Bernardino alle Monache
- San Carlo al Corso
- San Carpoforo
- San Fedele
- Św. Franciszka z Paoli
- Św. Franciszka Salezego
- San Giorgio al Palazzo
- Kościół San Giuseppe w Mediolanie
- San Gottardo in Corte
- San Marco
- Kościół San Michele e Santa Rita w Mediolanie
- Santa Maria al Paradiso
- Santa Maria alla Porta
- Santa Maria Annunciata
- Santa Maria della Vittoria
- Santa Maria dei Miracoli presso San Celso
- Santa Maria del Carmine
- Santa Maria della Passione
- Santa Maria della Scala in San Fedele
- Santa Maria delle Grazie (w przyległym klasztorze słynny fresk Ostatnia Wieczerza Leonarda da Vinci)
- Santa Maria Incoronata
- Santa Maria Segreta
- Santa Maria Podone
- San Maurizio al Monastero Maggiore
- San Nicolao
- San Pietro in Gessate
- San Satiro (1482, pozostałości z IX w.)
- San Sepolcro
- San Vincenzo in Prato
- San Vito in Pasquirolo
- Klasztor San Vittore al Corpo w Mediolanie
Transport
Dworce kolejowe
- Milano Centrale
- Milano Porta Garibaldi
- Milano Lambrate
- Milano Rogoredo
- Milano Greco Pirelli Bicocca
- Milano Porta Genova
- Milano Porta Romana
- Milano San Cristoforo
- Milano Certosa
- Milano Cadorna
- Milano Bovisa-Politecnico
- Milano Lancetti
- Milano Villapizzone
- Milano Repubblica
- Milano Porta Venezia
- Milano Dateo
- Milano Porta Vittoria
- Milano Romolo
- Milano Affori
- Milano Bruzzano
- Milano Quarto Oggiaro
- Milano Domodossola Fiera
Metro
W Mediolanie znajdują się cztery linie metra, oznaczone kolorami M1 – czerwonym, M2 – zielonym, M3 – żółtym i M5 – fioletowym.
Linie autobusowe, tramwajowe i trolejbusowe
W ścisłym centrum transport odbywa się za pomocą metra i linii tramwajowych. Obszary zewnętrzne obsługują linie autobusowe i trolejbusowe.
Komunikacja rowerowa
Począwszy od 2010 roku funkcjonuje system wypożyczania rowerów, dostępnych w bezobsługowych wypożyczalniach rozmieszczonych na obszarze ścisłego centrum. Park rowerowy systemu transportu rowerowego obejmuje 3650 rowerów.
Żegluga śródlądowa
Do Mediolanu doprowadzone są od strony południowo-zachodniej dwa kanały: Naviglio Grande i Naviglio Pavese, łączące Mediolan z rzeką Ticino. Kanały są nieżeglowne przez przeważającą część roku.
Porty lotnicze
Miasto obsługują trzy porty lotnicze:
- Port lotniczy Mediolan-Malpensa, położone 48 km na północny zachód od Mediolanu i skomunikowane linią kolejową Malpensa Express, dojeżdżającą na stację kolejową Milano Cadorna.
- Port lotniczy Mediolan-Linate, położone na południowo-wschodnich obrzeżach Mediolanu
- Port lotniczy Bergamo-Orio al Serio, położone na obrzeżach Bergamo.
Porty lotnicze są połączone między sobą dedykowanymi liniami autobusowymi. Połączenie autobusowe jest najtańszym środkiem transportu łączącym mediolańskie lotniska z centrum miasta. Autobusy z międzynarodowych portów lotniczych zatrzymują się przy Stazione Centrale w centrum miasta przy stacji M1 i M3 mediolańskiego metra.
Religia
Kościół rzymskokatolicki
Mediolan jest siedzibą archidiecezji. Patronami diecezji są Święty Ambroży i Święty Karol Boromeusz.
W Mediolanie działa polska parafia przy kościele Santa Maria alla Porta, przy linii metra M2 – przystanek Cairoli. Msze Święte w języku polskim odbywają się w niedziele i święta. W kościele znajdują się obrazy Najświętszej Marii Panny z Jasnej Góry oraz Jezusa Miłosiernego.
Kościół prawosławny
Parafia prawosławna w Mediolanie znajduje się przy via Senato.
Sport
Pod Mediolanem znajduje się tor Formuły 1 w Monza.
W mieście odbędą się XXIV zimowe igrzyska olimpijskie w 2026 r.
Źródło danych: Istituto Nazionale di Statistica.
Miasta partnerskie
Betlejem, Palestyna
Birmingham, Wielka Brytania
Boston, Stany Zjednoczone- Chicago, Stany Zjednoczone
Kraków, Polska
Dakar, Senegal
Frankfurt nad Menem, Niemcy
Lyon, Francja
Melbourne, Australia
Osaka, Japonia
Petersburg, Rosja
São Paulo, Brazylia
Szanghaj, Chińska Republika Ludowa- Tiencin, Chińska Republika Ludowa
Tel Awiw-Jafa, Izrael
Saloniki, Grecja
Toronto, Kanada
Belgrad, Serbia
Przypisy
- ↑ Resident population by age, nationality and borough. City of Milan – Statistical Department.
- ↑ Top 20 miast najchętniej odwiedzanych przez turystów w 2018 roku. Business Insider, 2018-10-13. [dostęp 2019-10-19].
- ↑ Ł. Ropczyński: Mediolan. Kierunek Włochy. [dostęp 2015-06-11].
- ↑ Wystawa Światowa 2015. Mediolan.pl. [dostęp 2020-05-16].
- ↑ Historia powszechna Tom 7 Od upadku cesarstwa rzymskiego do ekspansji islamu. Karol Wielki. Praca zbiorowa. T. 7. Mediaset Group SA, 2007, s. 617. ISBN 978-84-9819-814-0.
- ↑ Krzysztof Mazowski, Fuengirola 1810, s. 39.
- ↑ Krzysztof Mazowski, Fuengirola 1810, s. 40–42.
- ↑ Krzysztof Mazowski, Fuengirola 1810, s. 44.
- ↑ Jan Pachoński, Słownik Oficerów Legionów Polskich we Włoszech.
- ↑ Mappa di Milano edita da Istituto Geografico De Agostini (edizione 2011).
- ↑ Milan, Italy #16080 – climatebase.ru.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Italy (Commons photos) → en-Wikipedia Italy.
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Senegal
.svg)
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
.svg)
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Autor: https://www.flickr.com/photos/diuis/, Licencja: CC BY-SA 2.0
Picture showing Unicredit Tower in Milan, Italy.
Autor: FlavMi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Via Dante towards Piazza Castello in Milan.
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Autor: Dan Kamminga, Licencja: CC BY 2.0
Piazza Cordusio in Milan, Italy. The headquarter of the "Assicurazioni Generali", built by Luca Beltrami in 1897/1901.
Autor: , Licencja: CC BY 2.0
Bosco Verticale (wł. Pionowy las) - para mieszkalnych wieżowców w dzielnicy Porta Nuova w Mediolanie we Włoszech.
Autor: limbte, Licencja: CC BY 2.0
Winter view (as seen from "Piazza Vetra" square, in the "Parco delle Basiliche" park) upon the apses of the basilica of san Lorenzo Maggiore in Milan (Italy).
(c) Marek Slusarczyk, CC BY 3.0
Punkt poboru opłat (wł.: Casello dazario) bramy miasta na placu Piazza Sempione, Mediolan, Lombardia, Włochy.
© Túrelio (via Wikimedia-Commons), 2002, CC BY-SA 2.5
Front of the Milan cathedral
Autor: Ta grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of Milan, Italy.