Medyka

Medyka

wieś
Zabytkowy kościół z 1607
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przemyski
Gmina	Medyka
Liczba ludności (2020)	2607[1]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-732[2]
Tablice rejestracyjne	RPR
SIMC	0606576[3]
Położenie na mapie gminy Medyka Medyka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Medyka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Medyka
Położenie na mapie powiatu przemyskiego Medyka
49°48′15″N 22°55′55″E/49,804167 22,931944

Medyka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Medyka^[3][4].

Miejscowość jest siedzibą gminy oraz rzymskokatolickiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła.

Wieś starostwa przemyskiego^[5] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[6]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Medyka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Miejsce popisów szlachty ziemi przemyskiej I Rzeczypospolitej^[7].

Części wsi

Historia

Wieś i znajdujący się na jej terenie pałac istniały już w XIV wieku. Pałac został rozbudowany w 1542 r. przez Piotra Kmitę. W 1607 r. powstał tu drewniany kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła. W 1663 r. utworzono tu niewielkie starostwo niegrodowe.

Od 1809 r. właścicielami wsi byli Pawlikowscy, którzy w miejscu ruin zamku wznieśli pałac. W 1830 r. Gwalbert Pawlikowski założył na terenie swojego majątku pierwszą w Galicji szkołę ogrodniczą oraz kolekcję drzew w parku. W 1832 Konstanty Świdziński odkrył w kolekcji pałacu Kartę medycką, która, wraz z częścią zbiorów, przekazana została do Ossolineum, i ocalała.

W 1863 r. we wsi miał punkt zborny oddział Marcina Borelowskiego. Pałac uległ zniszczeniu w 1915 i 1939 r.

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 23 Eskadra Towarzysząca^[9]. W latach 1945–1948 wieś leżała w ZSRR, w obwodzie drohobyckim.

W 1966 przekształcono istniejący od siedmiu lat ośrodek pracy więźniów w zakład karny. Pojemność jednostki wynosi 245 miejsc^[10].

Wieś leży na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

W Medyce urodził się m.in. Tadeusz Pawlikowski – polski reżyser i dyrektor teatrów, oraz Jan Gwalbert Pawlikowski – polski ekonomista, publicysta i polityk, historyk literatury, jeden z polskich pionierów ochrony przyrody, profesor.

Kaplica Pawlikowskich na cmentarzu komunalnym w Medyce

Widok dworu około 1840

Zabytki

• Zespół dworski^[11] – wpisany do rejestru zabytków 19 lipca 1969 r. Położony jest w północno-zachodniej części wsi. W jego skład wchodzą:
  • park – pochodzący z drugiej połowy XVI wieku (z reliktami z XIV i XVI wieku). Zajmuje on powierzchnię ok. 50 ha. W XIX wieku przekształcony przez Gwalberta Pawlikowskiego, który stworzył na jego terenie kolekcję dendrologiczną. Rozciąga się on nieregularnie wokół tzw. wyspy powstańców. Od południa graniczy ze stawami, a od północnego zachodu i północnego wschodu z sadem pomologicznym. Występują tu m.in.: platan, miłorząb japoński, orzech czarny i dąb czerwony;
  • dom gościnny – wybudowany według projektu Michała Gwalberta Pawlikowskiego na przełomu XIX i XX w. jako willa w stylu szwajcarsko-uzdrowiskowym; położony na wyspie, wokół niego znajdują się wały i fosa (1534 r.). Połączony mostem, a następnie drogą z majdanem gospodarczym.  ;
  • majdan gospodarczy z klasycystyczną oficyną dworską;
  • kopiec Jagiełły – usytuowany za fosą, znajdujący się na północny wschód od wyspy;
  • dwa stoły kamienne;
  • cokół wazy ogrodowej.
• synagoga w Medyce

Zespół kościelny^[11] – wpisany do rejestru zabytków 20 grudnia 1989 r.

Cmentarz komunalny^[11] – wpisany do rejestru zabytków 10 marca 1994 r. Powstał w drugiej połowie XIX wieku., w południowej części wsi (w okolicy torów kolejowych). Ma kształt trapezu. Na jego terenie znajdują się dwie główne alejki:

• od wejścia do kaplicy rodziny Pawlikowskich;
• do kaplicy rodziny Pawlikowskich w kierunku zachodnim.

Najstarszy nagrobek pochodzi z 1888 r., a kilka z przełomu XIX/XX wieku Na terenie cmentarza znajdują się dwie kaplice grobowe (Pawlikowskich i Sienkiewiczów).

Osada z okresu rzymskiego^[11] – wpisana do rejestru zabytków 30 kwietnia 1970 r.

Pomnik Grunwaldu w Medyce

Pomnik Grunwaldu. W 1910 roku w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem w pobliżu cmentarza komunalnego w Medyce wzniesiono krzyż, pod którym ludność gromadziła się w dniach rocznic narodowych i państwowych. Inicjatorami tego przedsięwzięcia byli Leopold Fedyk (kierownik szkoły w Medyce), Kazimierz Jamroz (właściciel fabryki tkanin w Medyce) i ksiądz Szymon Korpak (proboszcz medycki, polityk okresu międzywojennego, poseł na sejm, działacz gospodarczo-społeczny). Krzyż ten w czasie II wojny światowej został zniszczony, lecz dzięki staraniom Jana Pawłuckiego (sołtysa Medyki) w roku 1985 został odtworzony. Jest to obiekt murowany w kształcie muru z metalowym krzyżem i trzema tablicami metalowymi^[12].

Transport

We wsi znajduje się drogowe polsko-ukraińskie przejście graniczne w kierunku Mościsk.

Prowadzi tu droga krajowa nr 28 Zator – Wadowice – Nowy Sącz – Gorlice – Biecz – Jasło – Krosno – Sanok – Przemyśl – Medyka, i dalej przez przejście graniczne drogą M11 do Mościsk i Sądowej Wiszni.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Medyka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 236 . s. 236–240.