Medyka

Medyka
wieś
Ilustracja
Zabytkowy kościół z 1607
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przemyski

Gmina

Medyka

Liczba ludności (2020)

2607[1]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-732[2]

Tablice rejestracyjne

RPR

SIMC

0606576[3]

Położenie na mapie gminy Medyka
Mapa konturowa gminy Medyka, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Medyka”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Medyka”
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa konturowa powiatu przemyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Medyka”
Ziemia49°48′15″N 22°55′55″E/49,804167 22,931944

Medykawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Medyka[3][4].

Miejscowość jest siedzibą gminy oraz rzymskokatolickiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła.

Wieś starostwa przemyskiego[5] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[6]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Medyka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Miejsce popisów szlachty ziemi przemyskiej I Rzeczypospolitej[7].

Części wsi

Integralne części wsi Medyka[4][3][8]
SIMCNazwaRodzaj
0606636Chałupki Medyckieprzysiółek
0606582Garbczęść wsi
0606599Kątczęść wsi
0606607Oprenkiczęść wsi
0606613Zahipczyznaczęść wsi
0606620Zaokopczęść wsi

Historia

Wieś i znajdujący się na jej terenie pałac istniały już w XIV wieku. Pałac został rozbudowany w 1542 r. przez Piotra Kmitę. W 1607 r. powstał tu drewniany kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła. W 1663 r. utworzono tu niewielkie starostwo niegrodowe.

Od 1809 r. właścicielami wsi byli Pawlikowscy, którzy w miejscu ruin zamku wznieśli pałac. W 1830 r. Gwalbert Pawlikowski założył na terenie swojego majątku pierwszą w Galicji szkołę ogrodniczą oraz kolekcję drzew w parku. W 1832 Konstanty Świdziński odkrył w kolekcji pałacu Kartę medycką, która, wraz z częścią zbiorów, przekazana została do Ossolineum, i ocalała.

W 1863 r. we wsi miał punkt zborny oddział Marcina Borelowskiego. Pałac uległ zniszczeniu w 1915 i 1939 r.

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 23 Eskadra Towarzysząca[9]. W latach 1945–1948 wieś leżała w ZSRR, w obwodzie drohobyckim.

W 1966 przekształcono istniejący od siedmiu lat ośrodek pracy więźniów w zakład karny. Pojemność jednostki wynosi 245 miejsc[10].

Wieś leży na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

W Medyce urodził się m.in. Tadeusz Pawlikowski – polski reżyser i dyrektor teatrów, oraz Jan Gwalbert Pawlikowski – polski ekonomista, publicysta i polityk, historyk literatury, jeden z polskich pionierów ochrony przyrody, profesor.

Kaplica Pawlikowskich na cmentarzu komunalnym w Medyce
Widok dworu około 1840

Zabytki

  • Zespół dworski[11] – wpisany do rejestru zabytków 19 lipca 1969 r. Położony jest w północno-zachodniej części wsi. W jego skład wchodzą:
    • park – pochodzący z drugiej połowy XVI wieku (z reliktami z XIV i XVI wieku). Zajmuje on powierzchnię ok. 50 ha. W XIX wieku przekształcony przez Gwalberta Pawlikowskiego, który stworzył na jego terenie kolekcję dendrologiczną. Rozciąga się on nieregularnie wokół tzw. wyspy powstańców. Od południa graniczy ze stawami, a od północnego zachodu i północnego wschodu z sadem pomologicznym. Występują tu m.in.: platan, miłorząb japoński, orzech czarny i dąb czerwony;
    • dom gościnny – wybudowany według projektu Michała Gwalberta Pawlikowskiego na przełomu XIX i XX w. jako willa w stylu szwajcarsko-uzdrowiskowym; położony na wyspie, wokół niego znajdują się wały i fosa (1534 r.). Połączony mostem, a następnie drogą z majdanem gospodarczym.  ;
    • majdan gospodarczy z klasycystyczną oficyną dworską;
    • kopiec Jagiełły – usytuowany za fosą, znajdujący się na północny wschód od wyspy;
    • dwa stoły kamienne;
    • cokół wazy ogrodowej.
  • synagoga w Medyce

Zespół kościelny[11] – wpisany do rejestru zabytków 20 grudnia 1989 r.

Cmentarz komunalny[11] – wpisany do rejestru zabytków 10 marca 1994 r. Powstał w drugiej połowie XIX wieku., w południowej części wsi (w okolicy torów kolejowych). Ma kształt trapezu. Na jego terenie znajdują się dwie główne alejki:

  • od wejścia do kaplicy rodziny Pawlikowskich;
  • do kaplicy rodziny Pawlikowskich w kierunku zachodnim.

Najstarszy nagrobek pochodzi z 1888 r., a kilka z przełomu XIX/XX wieku Na terenie cmentarza znajdują się dwie kaplice grobowe (Pawlikowskich i Sienkiewiczów).

Osada z okresu rzymskiego[11] – wpisana do rejestru zabytków 30 kwietnia 1970 r.

Pomnik Grunwaldu w Medyce

Pomnik Grunwaldu. W 1910 roku w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem w pobliżu cmentarza komunalnego w Medyce wzniesiono krzyż, pod którym ludność gromadziła się w dniach rocznic narodowych i państwowych. Inicjatorami tego przedsięwzięcia byli Leopold Fedyk (kierownik szkoły w Medyce), Kazimierz Jamroz (właściciel fabryki tkanin w Medyce) i ksiądz Szymon Korpak (proboszcz medycki, polityk okresu międzywojennego, poseł na sejm, działacz gospodarczo-społeczny). Krzyż ten w czasie II wojny światowej został zniszczony, lecz dzięki staraniom Jana Pawłuckiego (sołtysa Medyki) w roku 1985 został odtworzony. Jest to obiekt murowany w kształcie muru z metalowym krzyżem i trzema tablicami metalowymi[12].

Transport

We wsi znajduje się drogowe polsko-ukraińskie przejście graniczne w kierunku Mościsk.

Prowadzi tu droga krajowa nr 28 ZatorWadowiceNowy SączGorliceBieczJasłoKrosnoSanokPrzemyśl – Medyka, i dalej przez przejście graniczne drogą M11 do Mościsk i Sądowej Wiszni.

Przypisy

  1. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 4 [dostęp 2022-01-23]
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 771 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b c GUS. Rejestr TERYT
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 2.
  6. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
  7. Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 5.
  8. KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
  9. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 361. ISBN 83-206-0795-7.
  10. Zakład Karny Medyka. sw.gov.pl. [dostęp 2015-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-04)].
  11. a b c d Wykaz obiektów z terenu gminy Medyka wpisanych do rejestru zabytków (stan na 13 lipca 2007 r.).
  12. Karta ewidencyjna - miejsca pamięci narodowej. medyka.itl.pl. [dostęp 2012-01-28].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Medyka, kościół Świętych Piotra i Pawła (HB2).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Medyka, kościół Świętych Piotra i Pawła
Medyka, cmentarz grobowiec Pawlikowscy.jpg
Autor:


Jeśli chcesz wykorzystać to zdjęcie, proszę o jego podpisanie w następujący sposób:
autor: Adam Kliczek, http://memoriesstay.com (CC-BY-SA-3.0)
W przypadku zamieszczenia zdjęcia na stronie internetowej, poproszę o przesłanie informacji mailowej z adresem tej strony.
Kontakt ze mną: adam.kliczek@gmail.com

More information about pictures pl en +/−

Translations of this template pl en +/−

, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kaplica grobowa rodziny Pawlikowskich na cmentarzu komunalnym w Medyce.
Palace in Medyka 1840.jpg
Adres wydawniczy: Lwów : u Piotra Pillera, [ca 1840]
Współtwórcy: Auer, Karol (ca 1818-post 1858)
Opis fizyczny: [2] k., 73 s., [61] k. tabl. ; 24x30,5 cm
Medyka (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Medyka, pomnik Grunwald 01.jpg
Autor:


Jeśli chcesz wykorzystać to zdjęcie, proszę o jego podpisanie w następujący sposób:
autor: Adam Kliczek, http://memoriesstay.com (CC-BY-SA-3.0)
W przypadku zamieszczenia zdjęcia na stronie internetowej, poproszę o przesłanie informacji mailowej z adresem tej strony.
Kontakt ze mną: adam.kliczek@gmail.com

More information about pictures pl en +/−

Translations of this template pl en +/−

, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pomnik upamiętniający 500-lecie bitwy pod Grunwaldem w Medyce.