Meksyk (stan)

Meksyk
	stan
Herb	Flaga
Państwo	Meksyk
Siedziba	Toluca de Lerdo
Kod ISO 3166-2	MX-MEX
Gubernator	Eruviel Ávila Villegas (PRI)
Powierzchnia	21 462 km²
Populacja (2005); • liczba ludności	; 14 160 736
• gęstość	663 os./km²
	Położenie na mapie Meksyku;
	Strona internetowa

Meksyk (hiszp. México) – stan w południowo-środkowym Meksyku. Graniczy ze stanami: Hidalgo (na północy), Tlaxcala i Puebla (na wschodzie), Morelos i Guerrero (na południu), Michoacán (na zachodzie).

Podział administracyjny

Stan dzieli się na 125 gmin (hiszp. municipios).

Historia

Ślady bytności człowieka na tym terenie pochodzą z okresu ok. 5000 p.n.e. Było to miejsce, w którym istniało kilka ważnych dla kultury całego Meksyku cywilizacji. Byli to m.in. Olmekowie oraz Toltekowie, którzy zasłynęli ze swoich ośrodków religijnych. W momencie przybycia Hiszpanów do Meksyku Toltekowie zamieszkiwali nizinne obszary wokół azteckiej stolicy – Tenochtitlánu. W 1521 miasto Azteków zostaje zrównane z ziemią, a większość jego mieszkańców wymordowana lub zagłodzona w wyniku długotrwałego oblężenia.

W 1523 osiedlają się tu holenderscy franciszkanie (z polecenia Kościoła Rzymskokatolickiego), niedługo po nich przybywają zakony dominikanów i jezuitów, którzy prowadza akcję nawracania Indian. Oprócz wiary katolickiej Hiszpanie przynoszą ze sobą epidemie różnych chorób, które dziesiątkują tutejsze społeczności indiańskie (liczba Indian spada w ciągu jednego stulecia z 2 mln do zaledwie 200 tys.).

Hiszpańscy kolonizatorzy czynią z regionu zaplecze rolne dla stołecznego miasta Meksyku, które przez XVII i XVIII wiek pozostaje głównym centrum kulturalnym i gospodarczym Nowej Hiszpanii. Ruch niepodległościowy miał tu stosunkowo silne oparcie. Po zwycięstwie nad rojalistami pod Las Cruces w 1810 r. powstańcy opanowali region, ale niedługo potem znowu go utracili po tym jak stracony został jeden z przywódców rebeliantów – José María Morelos. Ostatecznie w 1821 powstańcy pokonują hiszpańskie wojska kolonialne. W 1827 wydzielenie miasta Meksyk jako stolicy kraju spowodowało konieczność przeniesienia ośrodka administracyjnego stanu do Toluca.

W 1847, podczas wojny amerykańsko-meksykańskiej, stan był chwilowo okupowany przez armię amerykańską. W połowie XIX w. toczyły się tu zacięte walki o władzę pomiędzy stronnictwami liberałów i konserwatystów. Okres gospodarczej pomyślności pojawił się za dyktatorskich rządów Porfirio Díaza. Wybudowano wtedy nowe połączenia kolejowe i drogowe, z drugiej strony w siłę rośli lokalni posiadacze ziemscy i duchowieństwo.

W 1910, tak jak w reszcie kraju, tak i tutaj rozpoczyna się walka sił opozycyjnych z dyktaturą Diaza, jest to początek rewolucji, która zakończyła się dopiero pod koniec lat 20. Dodatkowo dochodzi do zaburzeń wśród chłopów, którzy są niezadowoleni ze struktury własności ziemi, która w ogromnej większości należy do obszarników. W 1917 od stanu zostaje odłączona część terytorium, co było związane z utworzeniem nowej jednostki administracyjnej w postaci Dystryktu Federalnego. Okres XX wieku to lata eksplozji demograficznej i szybkiego rozwoju gospodarczego.

Warunki geograficzne i klimatyczne

Przez stan Meksyk przebiegają trzy łańcuchy wulkaniczne. Na zachodzie znajdują się góry Monte Alto a w centralnej części pasmo Las Cruces, na wschodzie natomiast Sierra Nevada.

Północna część regionu ma płaskie ukształtowanie, z nielicznymi wzgórzami. Na południu teren jest bardziej górzysty i poprzerywany wąwozami. Zachód jest równinny, chociaż występują tu też mniejsze pasma górskie, w części środkowej rozmieszczone są szerokie doliny otoczone przez rozległe wzniesienia. Jednym z największych wulkanów jest Iztaccíhuatl (5,286 m).

Główne rzeki stanu Meksyk to m.in.: Lerma, Tula, Moctezuma i Pánuco. Niektóre regiony (np. Dolina Cuautitlán-Texcoco) nie mają żadnych zasobów wodnych.

Klimat różni się w zależności od poszczególnych rejonów. W dolinach ma on charakter suchy i gorący. Wokół stolicy, Toluca (2638 m n.p.m.), jest on chłodniejszy. Średnia temperatura w Toluca wynosi od 6 °C w styczniu do 16 °C w czerwcu, średnia opadów natomiast od 800 do 900 mm.

Wschodnia część stanu porośnięta jest przez lasy sosnowe z domieszką dębu i jodły. W dolinach występują kaktusy, tykwy oraz sucholubne krzewy. Na faunę zwierzęcą składają się m.in. ostronosy oraz jelenie. Występują tu liczne gatunki ptaków, takie jak np. jastrzębie oraz wędrujących motyli.

Gospodarka

Gospodarka stanu opiera się głównie na przemyśle i górnictwie. Dużą rolę odgrywa turystyka. Najważniejsze gałęzie przemysłu to: przemysł spożywczy, samochodowy, chemiczny, tekstylny, maszynowy i elektryczny. Swoje zakłady mają tu liczne międzynarodowe koncerny (np. Ford, Nissan i Motorola). Dla turystów wytwarza się drobne przedmioty, obejmujące drewniane rzeźby, ceramikę, kamienne figurki itp.

Rolnictwo opiera się zarówno na dużych, jak i małych gospodarstwach, w których uprawia się: mango, awokado, papaję. Z tym, że owoce wymagają nawadniania, na nienawadnianych polach sieje się kukurydzę, pszenicę, fasolę i pomidory.

Turystyka

Znajduje się tu 9 parków narodowych. Głównymi atrakcjami są w nich dwa głębokie jeziora znajdujące się w wulkanicznym kraterze (Park Narodowy Nevado de Toluca) oprócz tego celem wycieczek są same wulkany (Popocatépetl i Iztaccíhuatl - Park Narodowy Izta-Popo). Często odwiedzane są ruiny azteckiego miasta religijnego - Teotihuacánu, z ruinami słynnych Piramid Słońca i Księżyca.