Melamina
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | C3H6N6 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne wzory | C3N3(NH2)3 | ||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa | 126,12 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | biały lub prawie biały, bezpostaciowy proszek[1] | ||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||
Melamina (cyjanuramid, 2,4,6-triamino-1,3,5-triazyna) – aromatyczny związek chemiczny z grupy amin, pochodna triazyny, trimer cyjanamidu.
Jest bezbarwną substancją krystaliczną. Ma postać białego proszku, jest trudno palna, odporna na działanie wody, temperatury i światła. Ma wysoką twardość powierzchni, nie występują w niej prądy błądzące[3].
Otrzymywanie
Została otrzymana po raz pierwszy przez Justusa von Liebiga w 1834 r. w reakcji tiocyjanianu potasu (KSCN) z salmiakiem (NH4Cl)[4].
Na skalę laboratoryjną można ją otrzymać w procesie trimeryzacji cyjanamidu[5]:
- 3H2N−C≡N → C3N3(NH2)3
W reakcji powstaje najpierw dimer cyjanamidu, dicyjanodiamid (2-cyjanoguanidyna; (NH2)2C=N−C≡N)[5].
Na skalę przemysłową do lat 60. XX w. melamina produkowana była z dicyjanodiamidu[4]:
- 3(NH2)2C=N−C≡N _400 °C, 100 atm_͕ C3N3(NH2)3
Obecnie uzyskiwana jest prawie wyłącznie z mocznika[4]:
Proces prowadzi się albo pod wysokim ciśnieniem (>70 atm) albo w obecności katalizatora (typu Al2O3 lub SiO2). W procesie wysokociśnieniowym reakcja przebiega poprzez kwas cyjanowy H−O−C≡N i jego trimer, kwas cyjanurowy (NCOH)3, a w procesie katalitycznym poprzez kwas izocyjanowy, H−N=C=O. Melamina opuszcza reaktor w fazie gazowej i jest następnie oddzielana od pozostałych związków poprzez schłodzenie[4].
Zastosowanie
Surowiec ten stosowany jest do wyrobu żywic melaminowych, używanych do produkcji laminatów dekoracyjnych, płyt drewnopochodnych, klejów, farb i lakierów[6]. Wykorzystywany jest również w przemyśle motoryzacyjnym, włókienniczym i papierniczym, a także przy produkcji tworzyw dla przemysłu elektrotechnicznego i wytwarzaniu przedmiotów gospodarstwa domowego[7].
Transport i przechowywanie
Melaminę przewozi się krytymi środkami transportu, szczególną uwagę zwracając na ochronę przed zawilgoceniem. Melaminę luzem przewozi się specjalnymi silo-cysternami służącymi do przewozu produktów sypkich. Przechowuje się ją w krytych pomieszczeniach[8].
Produkcja w Polsce i na świecie
W 2014 roku światowa produkcja melaminy kształtowała się na poziomie ok. 1400 tys. ton/rok[9] i skoncentrowana była głównie na kontynencie azjatyckim. W związku z intensywnym wzrostem zapotrzebowania na rynku chińskim, państwo to w ciągu kilku lat zwiększyło swoje zdolności produkcyjne i osiągnęło 40% całej światowej produkcji.
Jedynym w Polsce producentem melaminy jest Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy”[3]. Zakłady plasują się w czołówce światowej (3. miejsce na świecie) pod względem wielkości mocy produkcyjnych (96 tys. t/r). Około 30% puławskiej melaminy trafia na rynek krajowy, natomiast reszta jest eksportowana do krajów europejskich[6][10]. W 2013 r. ceny melaminy kształtowały się średnio na poziomie 1300 EUR/tona[11].
Kontrowersje
Ze względu na wysoką zawartość azotu bywa stosowana do uzyskania fałszywie wysokiej zawartości białka w analizach pasz dla zwierząt oraz produktów spożywczych produkowanych poniżej norm. W 2008 r. w Chinach doszło do masowych zatruć dzieci, spowodowanych melaminą dodawaną do mleka w proszku. Po tym wydarzeniu Polska zdecydowała się na ścisłe kontrole, wykluczające obecność w polskich sklepach produktów zagrażających zdrowiu[12].
Przypisy
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ a b Triamino-2,4,6 triazine-1,3,5 (ang.). GESTIS-database on hazardous substances. [dostęp 2009-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-19)].
- ↑ a b Melamina. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-21)].
- ↑ a b c d George M. Crews et al.: Melamine and Guanamines. W: Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH, 2005. DOI: 10.1002/14356007.a16_171.pub2.Sprawdź autora rozdziału:1.
- ↑ a b J. Clayden, N. Greeves, S. Warren, P. Wothers: Organic Chemistry. Nowy Jork: Oxford University Press, 2007, s. 1468. ISBN 978-0-19-850346-0.
- ↑ a b Puławska melamina się liczy. [dostęp 2014-12-10].
- ↑ Sprawozdanie zarządu z działalności spółki Grupa Azoty Zakłady Azotowe "Puławy" Spółka Akcyjna za okres 1 lipca 2012 roku - 30 czerwca 2013 roku. s. 66. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lutego 2015)].
- ↑ Melamina. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-14)].
- ↑ Melamina. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-14)].
- ↑ Polsko-malezyjska współpraca. [dostęp 2014-12-10].
- ↑ Puławy zarabiają na melaminie. [dostęp 2014-12-10].
- ↑ Wpadli chińscy "producenci" melaminy. [dostęp 2014-12-10].
Media użyte na tej stronie
Chemical structure of melamine
Ball-and-stick model of melamine