Melampsora populnea

Melampsora populnea

(c) Petr Kapitola, Central Institute for Supervising and Testing in Agriculture, Bugwood.org, CC BY 3.0 Telia na dolnej stronie liści topoli osiki
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	rdze
Rząd	rdzowce
Rodzina	melampsorowate
Rodzaj	Melampsora
Gatunek	Melampsora populnea
Nazwa systematyczna
Melampsora populnea (Pers.) P. Karst. Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 31: 53 (1878)

Uredinia na dolnej stronie liścia topoli

Ecja na pędzie sosny

Melampsora populnea (Pers.) P. Karst. – gatunek grzybów z rzędu rdzowców (Pucciniales)^[1]. Wywołuje u sosny chorobę o nazwie skrętak sosny, a u topoli chorobę o nazwie rdza topoli^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Melampsora, Melampsoraceae, Pucciniales, Incertae sedis, Pucciniomycetes, Pucciniomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1800 roku Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Sclerotium populinum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1878 roku Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Melampsora^[1].

Synonimy^[3]:

W literaturze naukowej M. populnea często traktowany był jako kompleks obejmujący także taksony Melampsora larici-tremulae, Melampsora magnusiana i Melampsora pinitorqua. Aktualnie, w wyniku nowszych badań metodami biologii molekularnej, opartych o wielogenową analizę traktowane są one jako odrębne gatunki^[4].

Rozwój

Pasożyt obligatoryjny. Jest też pasożytem dwudomowym, czyli takim, który dla pełnego cyklu rozwojowego potrzebuje dwóch gatunków roślin żywicielskich: część rozwoju odbywa na różnych gatunkach topoli (Populus), a część na sosnach i modrzewiach (Larix) oraz na niektórych gatunkach roślin zielnych^[2].

Zimuje w postaci grzybni i teliospor na opadłych liściach topoli. Wiosną teliospory kiełkują tworzą podstawki. Na podstawkach wytwarzane są drogą płciową haploidalne bazydiospory dokonujące infekcji na liściach sosny, modrzewia i niektórych roślin zielnych. Rozwijają się na nich spermogonia i ecja wytwarzające ecjospory. Rozsiewane przez wiatr ecjospory infekują topole, na których rozwijają się stadia uredinialne i telialne. Przy sprzyjającej pogodzie w czasie sezonu wegetacyjnego powstaje kilka pokoleń urediniospor rozprzestrzeniających chorobę wśród topoli^[2].

Morfologia

Spermogonia występujące wiosną na liściach niektórych roślin zielnych, sosny i modrzewia mają postać drobnych, żółtawych i słabo widocznych uwypukleń tworzących niewielkie skupiska. Pomarańczowe ecja pojawiają się nieco później, mają wielkość 0,5-1,5 mm i zredukowane perydium. Tworzą luźne skupiska wokół których powstaje żółta plama, później brunatniejąca. U młodych sosen dodatkowo porażenie powoduje wykrzywienie pędów i chorobę o nazwie skrętak sosny. Kuliste lub elipsoidalne ecjospory mają rozmiar 15–23 μm i powierzchnię gęsto brodawkowaną^[2].

W rozwijających się na liściach topoli urediniach powstają eliptyczne urediniospory o rozmiarach 5–25 × 11–18 μm i powierzchni luźno pokrytej drobnymi kolcami. Teliospory powstają pod epidermą. Mają rozmiar 22–60 × 7–12 μm^[5].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Europie i Azji^[6]. W Polsce jest pospolity^[7]. Występuje na gatunkach z sekcji Populus (topola biała i topola osika^[4].

Stadia telialne i uredialne występują na topolach. Drugim żywicielem są sosny i modrzewie^[2] oraz niektóre rośliny zielne: glistnik jaskółcze ziele, kokorycz wątła, kokorycz pełna, szczyr trwały, mak wschodni, mak polny^[7].

Gatunki podobne

Głównymi gatunkami wywołującymi rdzę topoli w Europie są: Melampsora allii-populina, Melampsora laricis-populina, Melampsora medusae i Melampsora populnea. Różnią się od siebie cechami morfologicznymi, mikroskopowymi, oraz gatunkami żywicieli. Różnice morfologiczne i mikroskopowe:

• Melampsora populnea ma urediniospory o długości do 23 μm, telia powstają na dolnej stronie liści topoli^[2].
• Melampsora allii-populina. Jej urediniospory mają długość do 40 μm i na szczycie bardzo cienką ścianę. Telia powstają na dolnej stronie liści^[2]
• Melampsora laricis-populina ma większe urediniospory – mają długość 27–40 μm oraz na szczycie zgrubiałą ścianę. Telia powstają na górnej stronie liści^[2]
• Melampsora medusae tworzy urediniospory o wymiarach (23) 26–35 (37) x 15–19 (21) μm, pokryte kolcami z typową, gładką częścią środkową^[4].

Przypisy