Melisa lekarska

Melisa lekarska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

melisa

Gatunek

melisa lekarska

Nazwa systematyczna
Melissa officinalis L.
Sp.Pl.2 1753

Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Ludowe nazwy: rojownik, pszczelnik, matecznik, starzyszek, cytrynowe ziele. Rośnie dziko w Afryce Północnej (Maroko, Tunezja, Madera, Wyspy Kanaryjskie), Europie Południowej i w Azji (Azja Zachodnia i Środkowa, Kaukaz, Pakistan), rozprzestrzenia się także gdzieniegdzie poza tymi obszarami[3]. Obecnie jest znana i uprawiana na całym świecie, również w Polsce.

Morfologia

Młoda melisa lekarska
Kwiaty
Pokrój
Roślina dorastająca do 60 cm wysokości.
Liście[4]
Liście mają ogonek różnej długości. Blaszka jest szerokojajowata do ok. 8 cm długości i 5 cm szerokości, ostra na szczycie, w nasadzie okrągława do sercowatej. Brzegi blaszki są karbowane do ząbkowanych. Powierzchnia górna jest intensywnie zielona, powierzchnia dolna jest zielona, jaśniejsza, z wyraźnie widocznym nerwem głównym i wypukłym, siateczkowatym unerwieniem. Rozproszone włoski występują na powierzchni górnej i wzdłuż nerwów na powierzchni dolnej, która wykazuje także delikatne punktowanie.
Kwiaty
Na wiosnę i w lecie kiście małych, jasnożółtych kwiatków rozkwitają w miejscach połączeń liści z łodygą.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski
Liść melisy (Melissae folium) – wysuszony liść o zawartości nie mniej niż 1,0% kwasu rozmarynowego. Surowiec posiada zapach przypominający cytrynę[4].
Działanie
Uspokajające i poprawiające tempo wykonywania obliczeń[5][6], zmniejszające bezsenność i stany lękowe[7], pomagające w depresji oraz nerwicy[8].
Napar z melisy

Roślina uprawna

Uprawiana jest od dawna w wielu rejonach Europy i na całym świecie.

Sztuka kulinarna

  • Najczęściej spożywana jest w formie naparu.
  • Ze względu na walory smakowe świeże liście doskonale pasują do sałatek, nadając im cytrynowy smak. Dobrze zastępuje trawę cytrynową. Suszona melisa traci cytrynowy aromat.
  • Wykorzystywana jest do produkcji likierów.

Roślina miododajna

Roślina bardzo miododajna, ulubiona przez pszczoły, co zostało odzwierciedlone w nazwach (po grecku melitta to pszczoła, po łacinie mel to miód). Polskie nazwy ludowe rojownik i pszczelnik wywodzą się z tradycji nakazującej natrzeć wnętrze nowego ula świeżym zielem, co gwarantowało, że zagnieżdżały się w nim pszczoły zaraz po wyrojeniu.

Roślina kosmetyczna

Stosowana w ziołowych mieszankach wykorzystywanych do tonizujących kąpieli i w kosmetykach do przetłuszczającej się cery i włosów[9].

Rozmnażanie

  • Melisę lekarską rozmnaża się poprzez wysiew nasion do inspektów ogrodniczych w marcu. Uzyskaną rozsadę sadzi się w docelowym miejscu w okolicach maja, (po ustaniu przymrozków).
  • Rozstawa powinna wynosić ok. 20 - 40 cm. Melisę można również rozsadzać wegetatywnie, dzieląc starsze, rozrośnięte rośliny[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
  4. ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  5. ↑ DO. Kennedy, W. Little, AB. Scholey. Attenuation of laboratory-induced stress in humans after acute administration of Melissa officinalis (Lemon Balm). „Psychosom Med”. 66 (4), s. 607-613, 2004. DOI: 10.1097/01.psy.0000132877.72833.71. PMID: 15272110. 
  6. ↑ DO. Kennedy, AB. Scholey, NT. Tildesley, EK. Perry i inni. Modulation of mood and cognitive performance following acute administration of Melissa officinalis (lemon balm). „Pharmacol Biochem Behav”. 72 (4), s. 953-964, 2002. DOI: 10.1016/S0091-3057(02)00777-3. PMID: 12062586. 
  7. ↑ J. Cases, A. Ibarra, N. Feuillère, M. Roller i inni. Pilot trial of Melissa officinalis L. leaf extract in the treatment of volunteers suffering from mild-to-moderate anxiety disorders and sleep disturbances. „Med J Nutrition Metab”. 4 (3), s. 211-218, 2011. DOI: 10.1007/s12349-010-0045-4. PMID: 22207903. PMCID: PMC3230760. 
  8. ↑ AE. Taiwo, FB. Leite, GM. Lucena, M. Barros i inni. Anxiolytic and antidepressant-like effects of Melissa officinalis (lemon balm) extract in rats: Influence of administration and gender. „Indian J Pharmacol”. 44 (2), s. 189-192, 2012. DOI: 10.4103/0253-7613.93846. PMID: 22529473. 
  9. ↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 148. ISBN 83-09-00765-5.
  10. ↑ Melisa lekarska, wymarzonyogrod.pl [dostęp 2013-02-21] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Melissa officinalis1.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Melissa officinalis - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-094.jpg
Zitronenmelisse. A blühender Zweig in natürl. Grösse; 1 und 2 geschlossene und geöffnete Blüthe, vergrössert; 3 dieselbe im Längschnitte, desgl.; 4 Blüthenkrone, desgl.; 5 Kelch mit Griffel, desgl.; 6 Staubgefässe, desgl.; 7 geöffnetes Staubgefäss, desgl.; 8 Pollen, desgl.; 9 Stempel, desgl.; 10 unterer Theil des Stempels mit Scheibe, stärker vergrössert; 11 derselbe im Längsschnitt, desgl.; 12 derselbe in Querschnitt, desgl.; 13 Fruchtkelch, desgl.; 14 und 15 Nüsschen natürl. Grösse und vergrössert; 16 und 17 dasselbe im Längs- und Querschnitt, vergrössert.
Melissa officinalis 002.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Melissa officinalis, Lamiaceae, Lemon Balm, inflorescences.