Merops

	Merops
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – żołna mała (M. pusillus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	kraskowe
Nadrodzina	Meropoidea
Rodzina	żołny
Rodzaj	Merops
	Typ nomenklatoryczny
	Merops apiaster Linnaeus, 1758
Synonimy
	Apiaster Brisson, 1760; ?Dicreadium Rafinesque, 1815; ?Patricus Rafinesque, 1815; Melittophagus Boie, 1828; Meropiscus Sundevall, 1849; Meropogon Bonaparte, 1850; Aerops Reichenbach, 1852; Blepharomerops Reichenbach, 1852; Coccolarynx Reichenbach, 1852; Melittophas Reichenbach, 1852; Melittotheres Reichenbach, 1852; Phlothrus Reichenbach, 1852; Sphecophobus Reichenbach, 1852; Tephraerops Reichenbach, 1852; Urica Bonaparte, 1854; Tachymerops Fitzinger, 1856; Bombylonax F. Heine, Sr., 1859; Cosmaerops Cabanis & F. Heine, Sr., 1860; Dicrocercus Cabanis & F. Heine, Sr., 1860; Melittias Cabanis & F. Heine, Sr., 1860; Pogonomerops Cabanis & F. Heine, Sr., 1860; Spheconax Cabanis & F. Heine, Sr., 1860; Archimerops Hartlaub, 1860; Micromerops Roberts, 1922;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście

Merops – rodzaj ptaka z rodziny żołn (Meropidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, Eurazji, Australii oraz na Nowej Gwinei i sąsiednich wyspach^[20]^[21].

Morfologia

Długość ciała 16–31 cm; masa ciała 12–78 g^[20].

Systematyka

Etymologia

Merops: łac. merops, meropis „żółna”, od gr. μεροψ merops „żołna”^[22].
Apiaster: łac. apiastra „żółna, ptak, który czyha na pszczoły”, od apis „pszczoła”^[22]. Gatunek typowy: Merops apiaster Linnaeus, 1758.
Dicreadium: gr. δικραιος dikraios „rozwidlony”; łac. przyrostek zdrabniający -idium^[22].
Patricus: na podstawie „Patirich” de Buffona (1770–1783), od nazwy „Patirich tirich” dla żołny zielonej na Madagaskarze^[22].
Melittophagus: gr. μελιττοφαγος melittophagos „jedzący pszczoły”, od μελιττα melitta „pszczoła”; -φαγος -phagos „-jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”^[22]. Gatunek typowy: Merops erythropterus J.F. Gmelin, 1788 (= Merops pusillus Statius Muller, 1776).
Meropiscus: rodzaj Merops Linnaeus, 1758; łac. przyrostek zdrabniający -iscus^[22]. Gatunek typowy: Merops gularis Shaw, 1798.
Meropogon: gr. μεροψ merops „żołna”; πωγων pōgōn, πωγωνος pōgōnos „broda”^[22]. Gatunek typowy: Meropogon forsteni Bonaparte, 1850.
Aerops: gr. αεροψ aerops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Merops albicollis Vieillot, 1817.
Coccolarynx: gr. κοκκος kokkos „szkarłatna jagoda”; λαρυγξ larunx, λαρυγγος larungos „gardło”^[22]. Gatunek typowy: Merops bulocki Vieillot, 1817.
Blepharomerops: gr. βλεφαρων blepharōn „oczy”; μεροψ merops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Merops persicus Pallas, 1773.
Melittophas: gr. μελιττα melitta „pszczoła”; φασμα phasma „widmo, zjawa”^[22]. Gatunek typowy: Merops badius J.F. Gmelin, 1788 (= Merops viridis Linnaeus, 1758).
Melittotheres: gr. μελιττα melitta „pszczoła”; -θηρας -thēras „łowca”, od θηραω thēraō „polować”, od θηρ thēr, θηρος thēros „bestia, zwierzę”^[22]. Gatunek typowy: Merops nubicus J.F. Gmelin, 1788.
Phlothrus: gr. φλοιος phloios „kora drzewa”, od φλεω phleō „obfitować”; θραυω thrauō „złamać, przerwać”^[22]. Gatunek typowy: Merops viridissimus^[a] Swainson, 1837.
Sphecophobus: gr. σφηξ sphēx, σφηκος sphēkos „osa”; φοβος phobos „terror”, od φεβομαι phebomai „uciekać”^[22]. Gatunek typowy: Merops variegatus Vieillot, 1817.
Tephraerops: gr. τεφρας tephras „koloru popiołu”, od τεφρα tephra „proch”; αεροψ aerops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Merops malimbicus Shaw, 1806.
Urica: epitet gatunkowy Merops urica^[b] Horsfield, 1822^[22]. Gatunek typowy: Merops leschenaulti Vieillot, 1817.
Tachymerops: gr. ταχυς takhus „szybki, błyskawiczny”; μεροψ merops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Merops hirundinaceus Vieillot, 1817 (= Merops hirundineus A.H.H. Lichtenstein, 1793).
Bombylonax: gr. βομβυλιος bombulios „trzmiel”; αναξ anax, ανακτος anaktos „lord, pan”^[22]. Gatunek typowy: Meropogon breweri Cassin, 1859.
Cosmaerops: gr. κοσμος kosmos „ornament, ozdoba”; αεροψ aerops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Merops ornatus Latham, 1801.
Dicrocercus: gr. δικρος dikros „rozwidlony”; κερκος kerkos „ogon”^[22]. Gatunek typowy: Merops hirundinaceus Vieillot, 1817 (= Merops hirundineus A.H.H. Lichtenstein, 1793).
Melittias: gr. μελιττα melitta „pszczoła”; πιαζω piazō „chwytać”^[22]. Nazwa zastępcza dla Urica Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm.
Pogonomerops: gr. πωγων pōgōn, πωγωνος pōgōnos „broda”; μεροψ merops „żołna”^[22]. Nazwa zastępcza dla Meropogon Bonaparte, 1850 ze względu na puryzm.
Spheconax: gr. σφηξ sphēx, σφηκος sphēkos „osa”; αναξ anax, ανακτος anaktos „władca, pan”^[22]. Nazwa zastępcza dla Coccolarynx Reichenbach, 1852 ze względu na puryzm.
Archimerops: gr. αρχι- arkhi- „pierwszy, szef”, od αρχων arkhōn, αρχοντος arkhontos „król, szef”, od αρχω arkhō „rządzić”; μεροψ merops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Meropogon breweri Cassin, 1859.
Micromerops: gr. μικρος mikros „mały”; μεροψ merops „żołna”^[22]. Gatunek typowy: Merops boehmi Reichenow, 1882.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[23]:

Merops breweri (Cassin, 1859) – żołna czarnogłowa
Merops forsteni (Bonaparte, 1850) – żołna purpurowogłowa
Merops bulocki Vieillot, 1817 – żołna czerwonogardła
Merops bullockoides A. Smith, 1834 – żołna białoczelna
Merops revoilii Oustalet, 1882 – żołna blada
Merops boehmi Reichenow, 1882 – żołna rudogłowa
Merops gularis Shaw, 1798 – żołna czarna
Merops mentalis Cabanis, 1889 – żółna maskowa – takson wyodrębniony ostatnio z M. muelleri^[24]
Merops muelleri (Cassin, 1857) – żołna szafirowa
Merops hirundineus A.A.H. Lichtenstein, 1793 – żołna widłosterna
Merops lafresnayii Guérin-Méneville, 1843 – żołna niebieskoczelna
Merops variegatus Vieillot, 1817 – żołna niebieskopierśna
Merops pusillus Statius Müller, 1776 – żołna mała
Merops albicollis Vieillot, 1817 – żołna białogardła
Merops malimbicus Shaw, 1806 – żołna różowa
Merops nubicus J.F. Gmelin, 1788 – żołna szkarłatna
Merops nubicoides Des Murs & Pucheran, 1846 – żołna karminowa
Merops orientalis Latham, 1801 – żołna wschodnia
Merops leschenaulti Vieillot, 1817 – żołna obrożna
Merops viridis Linnaeus, 1758 – żołna modrogardła
Merops apiaster Linnaeus, 1758 – żołna zwyczajna
Merops ornatus Latham, 1801 – żołna tęczowa
Merops philippinus Linnaeus, 1767 – żołna modrosterna
Merops superciliosus Linnaeus, 1766 – żołna zielona
Merops persicus Pallas, 1773 – żołna modrolica

Uwagi

↑ Podgatunek M. orientalis.
↑ Synonim M. leschenaulti.

Przypisy

↑ Merops, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 117. (łac.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 4. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 532. (fr. • łac.).
↑ ^a ^b C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 66. (fr.).
↑ F. Boie. Bemerfünger über mehrere neue Vogelgattungen. „Isis von Oken”. 21, s. kol. 316, 1828. (niem.).
↑ C.J. Sundevall. Foglar från Sierra Leona. „Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar”. 6, s. 162, 1849. (szw.).
↑ Ch.L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 164. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Reichenbach 1852 ↓, s. 82.
↑ Reichenbach 1852 ↓, s. 83.
↑ Ch.L. Bonaparte. Conspectus Volucrum Zygodactylorum. „Ateneo Italiano”. 2, s. 318, 1854. (łac.).
↑ L. Fitzinger. Über das System und die Charakteristik der natürlichen Familien der Vögel. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 21, s. 304, 1856. (niem.).
↑ F. Heine. Catalogue of Birds collected on the rivers Camma and Ogobai, Western Africa, by Mr. P. B. du Chailluin 1858, with notes and descriptions of new species by John Cassin. „Journal für Ornithologie”. 7, s. 434, 1859. (niem.).
↑ Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 138.
↑ Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 136.
↑ Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 134.
↑ Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 132.
↑ Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 133.
↑ G. Hartlaub. Bericht über die Leistungen in der Naturgeschichte der Vögel während des Jahres 1859. „Archiv für Naturgeschichte”. 26 (2), s. 90, 1860. (niem.).
↑ A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 215, 1922. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Bee-eaters (Meropidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.meropi1.01. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-11]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Laboratory of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P.Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Meropidae Rafinesque, 1815 - żołny - Bee-eaters (wersja: 2019-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-11].
↑ B.D. Marks, J.D. Weckstein & R.G. Moyle. Molecular phylogenetics of the bee-eaters (Aves: Meropidae) based on nuclear and mitochondrial DNA sequence data. „Molecular Phylogenetics of Evolution”. 45 (1), s. 23-32, 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.07.004. (ang.).

Bibliografia

Meropineae. The Bee-eaters.–Les Guêpiers.-Die Bienenfresser. W: H.G.L. Reichenbach: Handbuch der speziellen Ornithologie: beschreibender Text zu der vollständigsten Kupfersammlung der Vögel aller Welttheile. Dresden & Leipzig: Expedition der Vollständigsten Naturgeschichte, 1852, s. 45–144. (niem.).
J. Cabanis & F. Heine: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 2: Schreivögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1859–1860, s. 3–175. (niem.).

[23] Podgatunek M. orientalis.

[24] Synonim M. leschenaulti.

[itis-1] Merops, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 117. (łac.).

[Brisson-3] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 4. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 532. (fr. • łac.).

[Rafinesque-4] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 66. (fr.).

[Boie-5] F. Boie. Bemerfünger über mehrere neue Vogelgattungen. „Isis von Oken”. 21, s. kol. 316, 1828. (niem.).

[Sundevall-6] C.J. Sundevall. Foglar från Sierra Leona. „Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar”. 6, s. 162, 1849. (szw.).

[Bonaparte-7] Ch.L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 164. (łac.).

[CITEREFReichenbach1852[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47722781_82]-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Reichenbach 1852 ↓, s. 82.

[CITEREFReichenbach1852[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47722782_83]-9] Reichenbach 1852 ↓, s. 83.

[Bonaparte1854-10] Ch.L. Bonaparte. Conspectus Volucrum Zygodactylorum. „Ateneo Italiano”. 2, s. 318, 1854. (łac.).

[Fitzinger-11] L. Fitzinger. Über das System und die Charakteristik der natürlichen Familien der Vögel. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 21, s. 304, 1856. (niem.).

[Heine-12] F. Heine. Catalogue of Birds collected on the rivers Camma and Ogobai, Western Africa, by Mr. P. B. du Chailluin 1858, with notes and descriptions of new species by John Cassin. „Journal für Ornithologie”. 7, s. 434, 1859. (niem.).

[CITEREFCabanisHeine1859–1860[https://www.biodiversitylibrary.org/page/49587991_138]-13] Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 138.

[CITEREFCabanisHeine1859–1860[https://www.biodiversitylibrary.org/page/49587989_136]-14] Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 136.

[CITEREFCabanisHeine1859–1860[https://www.biodiversitylibrary.org/page/49587987_134]-15] Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 134.

[CITEREFCabanisHeine1859–1860[https://www.biodiversitylibrary.org/page/49587985_132]-16] Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 132.

[CITEREFCabanisHeine1859–1860[https://www.biodiversitylibrary.org/page/49587986_133]-17] Cabanis i Heine 1859–1860 ↓, s. 133.

[Hartlaub-18] G. Hartlaub. Bericht über die Leistungen in der Naturgeschichte der Vögel während des Jahres 1859. „Archiv für Naturgeschichte”. 26 (2), s. 90, 1860. (niem.).

[Roberts-19] A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 215, 1922. (ang.).

[Winkler&inni-20] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Bee-eaters (Meropidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.meropi1.01. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).

[ioc-21] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-11]. (ang.).

[Jobling-22] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Laboratory of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-25] Systematyka i nazwy polskie za: P.Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Meropidae Rafinesque, 1815 - żołny - Bee-eaters (wersja: 2019-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-11].

[Marks&inni-26] B.D. Marks, J.D. Weckstein & R.G. Moyle. Molecular phylogenetics of the bee-eaters (Aves: Meropidae) based on nuclear and mitochondrial DNA sequence data. „Molecular Phylogenetics of Evolution”. 45 (1), s. 23-32, 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.07.004. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[a]

[b]

[23]

[24]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne