Messier 15
 Gromada kulista M15 (HST) | |
| Odkrywca | Jean-Dominique Maraldi |
|---|---|
| Data odkrycia | 7 września 1746 |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ | kulista, klasa IV |
| Rektascensja | 21h 29m 58,38s |
| Deklinacja | +12° 10′ 00,6″ |
| Odległość | |
| Jasność obserwowana | 6,2 m |
| Rozmiar kątowy | 18' |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Wymiary | Ø 176 ly |
| Jasność absolutna | –9,17 m |
| Alternatywne oznaczenia | |
| M15, NGC 7078, GCl 120, C 2127+119 | |
 Konstelacja Pegaza | |
Messier 15 (znana również jako M15 lub NGC 7078) – gromada kulista w gwiazdozbiorze Pegaza. Została odkryta przez Jean-Dominique Maraldiego 7 września 1746 roku podczas obserwacji komety. W katalogu Messiera znajduje się od 3 czerwca 1764. W 1783 William Herschel jako pierwszy zaobserwował pojedyncze gwiazdy ją tworzące.
Charakterystyka fizyczna
M15 jest oddalona o około 33 600 lat świetlnych od Ziemi. Ma jasność względną 6,2m, a jasność absolutną -9,17m. Typ widmowy gromady określa się na F3 lub F4.
Dane astronomiczne
Najjaśniejsze gwiazdy gromady mają jasność obserwowaną ok. 12,6m, ich jasność absolutna wynosi ok. -2,8m (ok. 1000 razy jaśniejsze od Słońca). M15 znajduje się na trzecim miejscu wśród gromad o największej ilości gwiazd zmiennych (za M3 i omega Centauri) – odkryto ich 112. Jedna z nich jest najprawdopodobniej cefeidą typu II (gwiazdą typu W Virginis). W obrębie M15 odkryto również 9 pulsarów.
M15 jest najprawdopodobniej najgęstszą gromadą w Drodze Mlecznej.
W 1928 zaobserwowano mgławicę planetarną Pease 1[1] w obrębie M15. Był to pierwszy przypadek odkrycia takiego obiektu w gromadzie kulistej (do tej pory w Drodze Mlecznej odkryto cztery). W 1976 A. W. Peterson zaobserwował prawdopodobną mgławicę planetarną, jednak odkrycie nie zostało potwierdzone[2].
Jądro gromady
Gromada posiada bardzo jasne jądro, a także emituje promieniowanie rentgenowskie. Wskazywałoby to na obecność czarnej dziury. Dzięki obserwacjom prowadzonym przy użyciu Teleskopu Hubble’a udało się ustalić, że jądro M15 zapada się. W 21 spośród 157 znanych gromad kulistych naszej Galaktyki zaobserwowano podobny proces, 8 kolejnych czeka na weryfikację.
Połowa masy M15 jest skupiona w obszarze o średnicy 10 lat świetlnych (1,06'). Centrum jądra jest bardzo małe w porównaniu z rozmiarami całej gromady. Jego wymiary obserwowane to jedynie ok. 0,14 minuty kątowej (8,4"), co odpowiada ok. 1,4 roku świetlnego.
Nie jest zupełnie jasne czy zagęszczenie jądra jest spowodowane oddziaływaniami grawitacyjnymi pomiędzy gwiazdami, czy też zawiera ona supermasywny obiekt centralny. Nie ma dostatecznych danych co do tego typu obiektów, ale wielu naukowców uważa je za czarne dziury.
Obserwacja
Jasność 6,2m stawia M15 na granicy widzialności gołym okiem przy bardzo dobrych warunkach. Już w małej lornetce można zobaczyć jej kulisty kształt. Już przy użyciu małego teleskopu można zaobserwować pojedyncze gwiazdy na jej brzegach.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Messier 15 w SEDS.org (ang.)
Linki zewnętrzne
- Messier 15 w bazie SIMBAD (ang.)
- Messier 15 w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)
- M15 w Chandra X-ray Observatory (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: Credit: NASA, ESA, Licencja: CC BY 3.0
New Hubble image of star cluster Messier 15
This cluster of stars is known as Messier 15, and is located some 35 000 light-years away in the constellation of Pegasus (The Winged Horse). It is one of the oldest globular clusters known, with an age of around 12 billion years.
Both very hot blue stars and cooler golden stars can be seen swarming together in the image, becoming more concentrated towards the cluster's bright centre. Messier 15 is one of the densest globular clusters known, with most of its mass concentrated at its core. As well as stars, Messier 15 was the first cluster known to host a planetary nebula, and it has been found to have a rare type of black hole at its centre.
This new image is made up of observations from Hubble's Wide Field Camera 3 and Advanced Camera for Surveys in the ultraviolet, infrared, and optical parts of the spectrum.
Coordinates Position (RA) : 21 29 58.09 Position (Dec): 12° 10' 1.62" Field of view: 2.48 x 2.66 arcminutes Orientation: North is 46.7° left of vertical
Colours & filters Band Wavelength Telescope Ultraviolet U 336 nm Hubble Space Telescope WFC3 Ultraviolet UV 275 nm Hubble Space Telescope WFC3 Optical B 438 nm Hubble Space Telescope WFC3 Optical V 606 nm Hubble Space Telescope ACS Infrared I 814 nm Hubble Space Telescope ACS.
Autor: Original uploader was Blueshade at pl.wikipedia, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ta mapa gwiazdozbioru została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Tłumaczenia na język polski oraz innych modyfikacji na potrzeby polskiej Wikipedii dokonał Przemysław 'BlueShade' Idzkiewicz. Grafika udostępniona jest na licencji GFDL w wersji 1.2 lub nowszej.