Meszkowate

Meszkowate

Simuliidae[1]
Newman, 1834
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	muchówki
Rodzina	meszkowate

Meszkowate (Simuliidae) – rodzina małych owadów zaliczanych do Nematocera (długoczułkie), popularnie meszki, błędnie^[2] nazywane mustykowate, mustyki (Melusinidae Grünberg, 1910). Nazwa meszka lub mustyk stosowana jest również ogólnie dla przedstawicieli rodzaju Simulium. Znanych jest ok. 1750 gatunków występujących we wszystkich strefach klimatycznych, z czego w Polsce rozpoznano ok. 50.

Charakterystyka

Meszki należą do owadów małych, osiągających 1,5–10 (zwykle 3–6) mm długości, zwykle ciemno ubarwionych (stąd angielska nazwa black fly). Mają krępe ciało z garbem, krótkie i szerokie, opalizujące skrzydła daszkowato ułożone w pozycji spoczynkowej, masywne, 11-członowe czułki i krótkie, grube odnóża.

Dorosłe owady zasiedlają tereny o dużym nasyceniu wilgocią, w pobliżu zbiorników wodnych. Często występują masowo. Wczesne stadia rozwojowe związane są z wodą bieżącą od małych cieków wodnych po duże rzeki.

Simulium yahense

Stadia preimaginalne (larwy i poczwarki) żywią się detrytusem, dorosłe samice są hematofagami, a samce zjadają nektar kwiatów. Aparat gębowy meszek jest przystosowany do rozcinania skóry i rozrywania tkanki. Z tak powstałej ranki samice wysysają sączącą się krew. Ślina tych hematofagów zawiera apyrazy i czynniki anty-trombinowe. U Simulium vittatum wykryto simulidynę. Białka śliny tego gatunku meszki blokują jednocześnie dwa ważne czynniki w uczynnianiu trombiny^[3].

Samica składa w czystych, płytkich wodach 200–500 jaj. Wylęgające się po 2–3 tygodniach larwy żyją i przepoczwarczają się w szybko płynących wodach. Przepoczwarczenie następuje po kolejnych 6–8 tygodniach. Dorosłe owady wypływają na powierzchnię w pęcherzyku powietrza i odlatują.

Znaczenie w przyrodzie i dla człowieka

Meszkowate pełnią ważną rolę w ekosystemie jako filtratorzy przywracający detrytus do łańcucha troficznego. Są również bioindykatorami – larwy i poczwarki meszkowatych wykazują dużą wrażliwość na zmiany składu chemicznego wody. Ich obecność wskazuje na możliwość obecności w wodzie nadmiaru fosforanów oraz azotanów^[4].

Samice – same będąc pasożytami – przenoszą pasożyty krwi i skóry pomiędzy zwierzętami ciepłokrwistymi. Przyczyniają się do poważnych strat wśród zwierząt dziko żyjących i hodowlanych^[5]. Niektóre gatunki meszek przenoszą organizmy chorobotwórcze, np. nicienie z rodzaju Filaria powodujące filariozy, czy z rodzaju Onchocerca wywołujące w Afryce onchocerkozę (tzw. ślepotę rzeczną). Żyjący w pobliżu Missisipi Cnephia pecuarum pasożytuje na stadach zwierząt domowych; powoduje zgony koni i mułów, zarówno przez wysysanie dużej ilości krwi, jak i uduszenie wskutek zblokowania przewodów nosowych. W okresach masowego wylęgu stają się utrapieniem mieszkańców pobliskich terenów. W wielu regionach podejmowane są zorganizowane akcje opryskiwania terenów występowania meszek w celu zmniejszenia ich dokuczliwości. W naszej strefie klimatycznej nie stwierdzono przenoszenia chorób przez meszkowate.

Przedstawiciel meszkowatych

Przedstawiciel meszkowatych

Ochrona przed meszkami

• unikanie przebywania na otwartych przestrzeniach w miejscach wylęgu,
• okrycie ciała,
• środki chemiczne odstraszające owady,
• przemywanie miejsc ukąszeń – meszki pozostawiają otwarte ranki, co umożliwia wnikanie zarazków do krwiobiegu.

Systematyka

Systematyka rodziny Simuliidae jest niestabilna. Wśród opisanych ok. 1750 gatunków wiele błędnie sklasyfikowano, a w wielu regionach świata pozostały dotychczas słabo rozpoznane. Pomiędzy meszkowatymi występują znaczne różnice morfologiczne i żywieniowe w obrębie spokrewnionych populacji, co dodatkowo utrudnia ich poprawne sklasyfikowanie. Obecnie wielu systematyków opiera się na klasyfikacji, którą zaproponowali Crosskey & Howard (2004), ale proponowane są dalsze zmiany.

W Europie wykazano 249 gatunków (według danych Wick 1978). Później wykazano kolejne, jednak całkowita liczba nie przekracza 300. W Polsce występuje 48 gatunków meszek (Zwolski w 1974 wymienił 54 gatunki, ale od tego czasu kilka gatunków zsynonimizowano).

Lista gatunków meszek stwierdzonych w Polsce zawarta została w odrębnym artykule:

Przypisy

Bibliografia

• Natural History Museum, London Blackflies.info – Taxonomy and Systematics of Simuliidae. blackflies.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-16)]. (ang.)
• Die aktuelle taxonomische Situation der Simuliidae (Diptera) in Deutschland mit einem kurzen geschichtlichen Abriß des Beginns der Simuliidenforschung in Europa (niem.)